Правы ЛГБТ у Эўропе
Сытуацыя правоў лесьбіянак, геяў, бісэксуалаў і трансгендэраў (ЛГБТ) моцна адрозьніваецца ў розных краінах Эўрапейскага Зьвязу. Аднаполыя шлюбы легалізаваныя ў шаснаццаці краінах Эўропы. Яшчэ ў трынаццаці краінах легалізаванае грамадзянскае партнэрства або зацьверджаныя іншыя формы прызнаньня аднаполых адносінаў.
Некалькі эўрапейскіх краінаў не прызнаюць аднаполыя адносіны ні ў якой форме. Шлюб як з’яднаньне мужчыны й жанчыны зацьверджаны ў канстытуцыях Армэніі, Беларусі, Баўгарыі, Вэнгрыі, Грузіі, Латвіі, Летувы, Малдовы, Польшчы, Расеі, Сэрбіі, Славакіі, Харватыі, Чарнагорыі ды Ўкраіны, хаця Армэнія прызнае аднаполыя шлюбы, зарэгістраваныя за мяжой,[1] і Вэнгрыя, Харватыя ды Чарнагорыя прызнае грамадзянскае партнэрства аднаполых параў.
Паводле рэйтынгу Міжнароднай асацыяцыі лесьбіянак, геяў, бісэксуалаў, транс ды інтэрсэкс, асноўныя тры краіны з найбольш практыкаванай роўнасьцю для ЛГБТ — гэта Мальта, Бэльгія ды Люксэмбург.[2]
Гісторыя рэдагаваць
Хаця аднаполыя адносіны былі даволі распаўсюджаныя ў старажытнай Грэцыі, Рыме і язычніцкіх кельцкіх грамадах, пасьля таго як хрысьціянства стала асноўнай рэлігіяй Рымскай імпэрыі, з’явіліся жорсткія законы супраць гомасэксуальных паводзінаў. Эдыкт імпэратара Тэадосыя І ў 390 годзе асуджаў усіх “пасыўных” гомасэксуальных мужчын на сьмерць праз публічнае спаленьне. За тым у 529 годзе, Corpus Juris Civilis Юстыніяна I зацьвердзіў публічную кастрацыю і экзэкуцыю ў якасьці пакараньня за гомасэксуальныя акты і актыўных, і пасыўных партнэраў. У большасьці эўрапейскіх краінаў гомасэксуальнасьць каралася сьмяротным пакараньнем.
Першы выпадак легіслацыйнай дэкрыміналізацыі ЛГБТ быў падчас Францускай рэвалюцыі ў 1791, але пасьлядоўная дэкрыміналізацыя пачала адбывацца толькі ў ХХ стагодзьдзі. Гомасэксуальнасьць была дэкрыміналізаваная ў 1917 годзе ў РСФСР, але рэкрыміналізаваная ў 1933 годзе. Наступнымі краінамі, якія спынілі пакараньні за гомасэксуальнасьць, былі Польшча (1932), Данія (1933), Ісьляндыя (1940), Швэйцарыя (1942), Швэцыя (1944). У 1972 годзе Швэцыя стала першай краінай у сьвеце, дзе трансгендэры маглі хірургічна мяняць пол і атрымоўваць бескаштоўную гарманальную тэрапію.[3] Данія ў 1989 г. ўпершыню на сьвеце стала легальна рэгістраваць партнэрства аднаполых параў.[4]
Прызнаньне аднаполых адносінаў рэдагаваць
У большасьці эўрапейскіх краінаў адносіны аднаполых параў ужо доўгі час як прызнаюцца легіслацыйна. Ёсьць розныя тыпы такога прызнаньня:
- Аднаполыя шлюбы. У Эўропе аднаполыя шлюбы легальныя ў Галяндыі (2001), Бэльгіі (2003), Гішпаніі (2005), Нарвэгіі (2009), Швэцыі (2009), Партугаліі (2010), Ісьляндыі (2010), Даніі (2012), Францыі (2013), Вялікабрытаніі (2014), Люксэмбурзе (2015), Ірляндыі (2015), Фінляндыі (2017), Нямеччыне (2017), на Мальце (2017), у Аўстрыі (2019).
- Грамадзянскае партнэрства. Гэты тып адносінаў зазвычай больш абмежаваны, чым шлюб: напрыклад, часта не дае права на ўсынаўленьне. Хаця ў некаторых краінах, напрыклад, у Вялікабрытаніі ці на Мальце, правы грамадзянскага партнэрства цалкам супадаюць з правамі шлюбу. Розныя тыпы аднаполага грамадзянскага партнэрства легіслацыйна зацьверджаныя ў Даніі (1989), Швэцыі (1995), Ісьляндыі (1996), Францыі (1999), Нямеччыне (2001), Фінляндыі (2002), Партугаліі (2001), Люксэмбурзе (2004), Вялікабрытаніі (2005), Славеніі (2005 і 2016), Андоры (2005 і 2014), Чэхіі (2006), Швэйцарыі (2007), Вугоршчыне (2009), Аўстрыі (2010), Ірляндыі (2011), Ліхтэнштэйне (2011), у Харватыі (2014), на Мальце (2014), Кіпры (2015), у Грэцыі (2015), Эстоніі (2016), Італіі (2016) ды Чарнагорыі (2021).
Гл. таксама рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ PanARMENIAN.Net - Mobile
- ^ Country Ranking
- ^ Hanna Jedvik (5 March 2007) Lagen om könsbyte ska utredas. RFSU. Архіўная копія ад 12 October 2007 г.
- ^ Vis (дацк.)