Мантрым (імя)
Мантры́м (Мунтрым, Мондрым) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча Монтрым.
Паходжаньне рэдагаваць
- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
Імя Мантрым (Монтрым) зьмяшчае той жа фармант (-монт-), што і імя Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[1]. Гэты ж фармант празь імёны Монтгерд і Гердзімонт зьвязвае Монтрыма зь імём Альгерд, якое мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну[2]), а празь імя Скаламонт — з германскім (гоцкім) імём Гудэскалк (Готшалк)[3]. Тым часам фарманты -монт- і -рым- празь імёны Монтаўт і Рымтаўт зьвязваюць Монтрыма зь імём Вітаўт — літоўскай (беларускай) формай старажытнага германскага імя Вітольд (Witold, Witolt)[4].
Германскі характар літоўскіх імёнаў з фармантам -монт- (-мант-) — як і запазычаньне самога фарманту з германскіх моваў — сьцьвердзілі францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн[5] і амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[6].
Рымісмунд або Рымунд (Rimismund, Rimund) — імя германскага паходжаньня[7]. Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Мантрым складаецца з фармантаў -монт- (-мунт-, -мунд-) (усходнегерманскія імёны Gesimundus, Sidimundus, Mundila, Mondericus), які паходзіць ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі', і -рым- (германскія імёны Rimbalt, Rimolt, Hrimerim, Striterim), які паходзіць ад гоцкага rimis 'спакой, стрыманасьць, непарухлівасьць'[8]. Такім парадкам, імя Мантрым азначае «непарушная гарлівасьць» (тое ж, што і імя Рымонт)[9].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Монтримова [печать][10], Montrimi[11] (Montrim[12]; 1 верасьня 1431 году); Montrim Markowiensis [tenutarii][13] (27 лютага 1434 году); Muntrim (1 жніўня 1439 году)[14]; а Іаном Монтримовичом (26 студзеня 1516 году)[15]; чоловеки у Троцкомъ повете у Олитскои волости на имя Рачка а Бутя а Мостухна Мондримович (2 ліпеня 1522 году)[16]; Монтрымъ Юревичъ (1528 год)[17]; зъ братьею своею Пацомъ, а Бартошомъ, а Миколаемъ, а Яномъ, а Павъломъ Монътримовичомъ (15 студзеня 1529 году)[18]; отъчыну небожчыка брата нашого Стася Монтърымовича (4 кастрычніка 1529 году)[19]; Амброжей Мунтримович (8 траўня 1534 году)[20]; Сусло Монтримович (1 ліпеня 1542 году)[21]; привилеи… князя Витолта… и короля его милости Жыкгимонта, даные… Монътриму (31 кастрычніка 1593 году)[22].
Носьбіты рэдагаваць
- Мантрым († па 1439) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста маркаўскі; меў сына Багдана
- Ян Мантрымавіч — літоўскі баярын зь Вількамірскага павету, які ўпамінаецца ў 1516 годзе
- Рачок, Буць і Мастухна Мандрымавічы — люді ў Аліцкай воласьці, якія ўпамінаюцца ў 1522 годзе
- Мантрым Юравіч — расенскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Стась Мантрымавіч — кернаўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1529 годзе
- Амбражэй Мунтрымавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1534 годзе
- Ян Станіслававіч Монтрым — расенскі зямянін, які ўпамінаецца ў 1598—1599 гадох[23]
- Лаўрын і Ян Рымкавічы Мантрымовічы — расенскія зямяне, якія ўпамінаюцца ў 1598 годзе[24]
- Сэбастыян Мантрым — шляхціч Полацкага ваяводзтва, які ўпамінаецца ў 1765 годзе[25]
Мантрымовічы (Montrymowicz) — літоўскі шляхецкі род з ваколіцаў Сьвянцянаў[26].
Монтрымы[27], Монтрымы-Гуцэвічы[28], Монтырымы-Філіповічы[29] і Мантрымовічы-Жаковічы[30] — літоўскія шляхецкія роды.
Глядзіце таксама рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14, 23.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
- ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1268, 1277.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24—25.
- ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 136.
- ^ Бучинський Б. Кілька причинків до часів вел. князя Свитригайла (1430—1433) // ЗНТШ. Т. 76. — Львів, 1907. С. 135—136.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 269.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 172.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 181.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 10 (1440—1523). — Vilnius, 1997. P. 103.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 162.
- ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. С. 74.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 225 (6) (1528—1547). — Vilnius, 1995. P. 104.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 227 (8) (1533—1535). — Vilnius, 1999. P. 127.
- ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 14.
- ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 390.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 29, 113, 173.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 5. ― Вильна, 1907. С. 35.
- ^ Яўген Анішчанка, Попис шляхты Полоцкого воеводства 30.09.1765 г., Архіў гісторыка Анішчанкі, 19 жніўня 2015 г.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 138.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на М, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Г, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Ф, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Ж, Згуртаваньне беларускай шляхты
Літаратура рэдагаваць
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)