Кляшчовы энцэфаліт
Кляшчо́вы энцэфалі́т (грэц. ἐν-κέφᾰλος — галаўны мозаг + лац. -itis — запаленьне) — вірусная інфэкцыя галаўнога мозгу, што перадаецца кляшчамі.
| Кляшчовы энцэфаліт | |
 Пашырэньне хваробы ў Эўразіі (2013 год) | |
| Спэцыяльнасьць | нэўралёгія |
|---|---|
| Сымптомы | галаўны боль, боязь сьвятла, запамарока |
| Ускладненьні | паралюш цягліцаў ног і пляча |
| Звычайна праяўляецца | ліхаманка |
| Працягласьць | месяц |
| Прычыны | заражэньне флявавірусам |
| Фактары рызыкі | укус заражанага кляшча, ужываньне сырога казінага малака |
| Мэтад дыягностыкі | аналіз крыві на палімэразную ланцуговую рэакцыю |
| Сходныя станы | барэліёз |
| Прафіляктыка | прышчэпка |
| Лекі | даксіцыклін |
| Кляшчовы энцэфаліт у Вікісховішчы | |
Выяўляецца ліхаманкай, галаўным болем, млосьцю, ванітамі і болем у канцавінах. Хваратворны стан трымаецца 4—5 дзён, пасьля чаго вяртаецца праз 1—2 тыдні. Паўторна хворы адчувае больш моцны галаўны боль, напругу патылічных цягліцаў і боязь сьвятла. Магчымыя парэзы шыі і пляча[1]. Асноўнай крыніцай заражэньня чалавека служаць іксодныя кляшчы, якія самі заражаюцца ад цеплакроўных жывёлаў і птушак. Пры адсутнасьці імунітэту і лячэньня хвароба вядзе да парушэньня працы цэнтральнай нэрвовай сыстэмы, душэўных ускладненьняў і сьмерці[2]. Ускладненьне хваробы вядзе да вялага паралюшу цягліцаў ног і пляча. Узбуджальнік належыць да сямейства флявівірусаў. Пры ўсходняй форме хваробы сьмяротнасьць можа дасягаць 20%. Вірус вылучалі з крыві і брулёў. Для сералягічнай дыягностыкі выкарыстоўвалі РЗК, РТГА, РН і РІФ[3]. Для выяўленьня ўзбуджальніка робяць аналіз крыві на палімэразную ланцуговую рэакцыю ў першую хвалю хваробы, а другую — спрабуюць вызначыць у крыві антыцелы у выглядзе імунаглябуліну клясаў М і Г[4].
Папярэджаньне
рэдагавацьДля прадухіленьня заражэньня ад укусу кляшчом у лесе варта апранацца амаль без пакіданьня адкрытых участкаў цела. Пакінутыя адкрытымі ўчасткі цела карысна змазваць адпужвальнымі крэмамі ад вусякоў. У жылым доме мае сэнс закрываць вокны ахоўнай сеткай і прымяняць інсэктыцыдныя сьвечкі і аэразолі. На адкрытай прыродзе варта аглядаць адзеньне і цела кожныя 2—3 гадзіны. Таксама карысна трымацца далей ад сухастою і стагоў сена, аглядаць жывёлу пасьля выпасу і пазьбягаць ужываньня казінага малака без тэрмічнай апрацоўкі. Сярод іншага, варта рэгулярна ачышчаць падворак ад сьмецьця і касіць траву на ім. Урэшце, патрэбна карыстацца ахоўнымі сродкамі ад грызуноў у падсобных памяшканьнях[1]. У сувязі з тым, што кляшчы напаўзаюць з травы і хмызьняку на ўзроўні ног і паўзуць далей па нагавіцах уверх, варта пазьбягаць сядзеньня і ляжаньня на траве. Пры патрэбе начлегу ў лесе лепей абраць пакрытую пяском дзялянку без травы. Таксама сьветлая аднакаляровая вопратка аблягчае выяўленьне кляшчоў[5].
Ад укусу дарослага кляшча і яго лічынкі засьцерагае нашэньне кашулі і футболкі з доўгім рукавом, высокім каўняром і шчыльнымі манжэтамі, а таксама нагавіцаў, якія магчыма заправіць у абутак або шкарпэткі. Таксама варта насіць галаўны ўбор, у якасьці якога падыдуць капюшон курткі, хустка і шапка. Карысна насіць і пальчаткі. Саму хваробу магчыма папярэдзіць прышчэпкай, што складаецца з трох ін’екцыяў і абавязкова робіцца лесьнікам. Увосень або ўзімку ўводзяць першую ін’екцыю. Праз 5—7 месяцаў на піка дзейнасьці кляшчоў робяць 2-ю ін’екцыю, пасьля якой праз 2 тыдні пачынае выпрацоўвацца імунітэт. Трэцюю прышчэпку праводзяць праз год для замацаваньня імунітэту на 3 гады. У наступным дастаткова рабіць па адной прышчэпцы кожныя 3 гады[2].
Каб выдаліць кляшча, яго абвязваюць ніткай, якой выкручваюць супраць гадзіньнікавай стрэлкі. Месца ўкусу апрацоўваюць ёдам або сьпіртам. Са скуры жывёлы кляшча выдаляюць пальцам праз марлю або хустку, а таксама пінцэтам. Цягам першых трох дзён пасьля ўкусу варта пачаць папераджальнае лячэньне. Зьнятага пераносчыка варта праверыць на заражанасьць узбуджальнікам інфэкцыі[1]. У першыя 3 дні для папярэджаньня хваробы быў пажаданы аднаразовы прыём таблеткі з 200 міліграмамі даксіцыкліну[6].
Праявы
рэдагавацьУ першыя 7—10 дзён хваробы назіраецца ліхаманка. Празь 10—14 дзён узьнікае моцны галаўны боль, сьветлабоязь і высокая тэмпэратура[6]. Узьнікаюць санлівасьць і затарможанасьць, запамарока і хістаньне пры хадзе[4].
Беларусь
рэдагавацьУ Беларусі хваробу пачалі выяўляць з 1990-х гадоў. У 2000-я гады выяўлялі ад 40 да 120 выпадкаў за год, пераважна ў Берасьцейскай і Гарадзенскай абласьцях[1]. У 2018 годзе каля 40 000 чалавек у Беларусі зьвярнуліся да лекараў наконт укусаў кляшчоў. У каля 100 чалавек з іх выявілі кляшчовы энцэфаліт. Пры гэтым каля 10% кляшчоў былі заражаныя вірусам запаленьня галаўнога мозгу ад жывёлаў. Імавернасьць заражэньня ад хворага кляшча складала каля 50%[6]. У 2020 годзе найчасьцей укусы кляшчоў адзначыліся ў Бярэзінскім запаведніку, нацыянальным парку «Белавеская пушча», а таксама ў Ігуменскім, Койданаўскім і Пухавіцкім раёнах Менскай вобласьці. Сярод 12 пашыраных у Беларусі відаў кляшчоў узбуджальнікамі хваробы былі 2 віды іксодных кляшчоў: лугавы і лясны[7].
У 2022 годзе працягласьць чыннасьці кляшчоў у Беларусі вырасла да 10 месяцаў з лютага да лістапада з прычыны пацяпленьня клімату. У выніку лік выпадкаў кляшчовага энцэфаліту падвоіўся да больш як 200 за год. Найчасьцей адзначаліся заражэньні ў Берасьцейскай, Гарадзенскай і Менскай абласьцях. Эндэмічным вірус лічыўся ў 48 раёнах, што ахоплівалі траціну земляў Беларусі. У 7% выпадкаў заражэньні адбываліся пры ўжываньні сырога казінага малака[8].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г Сьвятлана Барысенка. Кусьлівыя насякомыя // Краіна здароўя. — 9 красавіка 2014. — № 5 (316).
- ^ а б Валянціна Мохар. Клешч прысмактаўся // Партал «Слушна», 12 траўня 2017 г. Праверана 11 чэрвеня 2023 г.
- ^ Аляксей Красільнікаў, Леанід Цітоў, Надзея Казак. Кляшчовы энцэфаліт // Слоўнік па агульнай і мэдыцынскай вірусалёгіі / рэд. Л.В. Руткоўская, маст. В.П. Масьцераў. — Менск: Вышэйшая школа, 1995. — С. 30. — 63 с. — 2300 ас. — ISBN 985-06-0048-9
- ^ а б Вольга Стружынская. Будзь напагатове // Партал «Слушна», 15 траўня 2019 г. Праверана 11 чэрвеня 2023 г.
- ^ Валяр’ян Шкленьнік. У абцугах кляшчоў // Зьвязда : газэта. — 8 красавіка 2014. — № 69 (28685). — С. 1, 3. — ISSN 1990-763x.
- ^ а б в Алена Кравец. Кляшчы пачынаюць паляваньне // Зьвязда. — 17 красавіка 2019. — № 72 (28939). — С. 10.
- ^ Валянціна Мохар. Як пазьбегнуць укусу кляшча і прадухіліць інфікаваньне // Партал «Слушна», 8 красавіка 2021 г. Праверана 11 чэрвеня 2023 г.
- ^ Алена Кравец. Кляшчы прачнуліся // Зьвязда. — 19 красавіка 2023. — № 74 (29954). — С. 13.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Кляшчовы энцэфаліт // Газэта «Зьвязда», 21 красавіка 2021 г. Праверана 11 чэрвеня 2023 г.
 |
Гэта — накід артыкула па мэдыцыне. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |