Сьпірт

Сьпі́рт — арганічнае хімічнае спалучэньне, утворанае з вуглевадароднага радыкалу ды адной ці некалькіх гідраксыльных групаў (-OH). У залежнасьці ад колькасьці гідраксыльных групаў вылучаюцца аднаатомныя (алькаголі), двухатомныя (гліколі), трохатомныя і шмататомныя сьпірты. Сьпірты, якія ўтрымліваюць бэнзольнае ядро, называюцца араматычнымі (напрыклад, фэноль). Ніжэйшыя сьпірты — вадкасьці, вышэйшыя — цьвёрдыя рэчывы. Сьпірты зьяўляюцца слабымі кісьлямі, могуць утвараць солі (алькагаляты). Вытворнымі ад сьпіртоў зьяўляюцца этэры, тлушчы.

Прасторавая пабудова мэтанолю — прасьцейшага сьпірту

У агульным ужытку часьцей за ўсё пад словам «сьпірт» разумеецца этаноль (CH₃–CH₂–OH), які атрымліваецца пры браджэньні цукру ды зьяўляецца асноваю алькагольных напояў, таксама шырока ўжываецца ў тэхніцы ды мэдыцыне. У хімічнай прамысловасьці выкарыстоўваюцца мэтаноль, гліцэрын, фэноль, этыленгліколь ды іншыя сьпірты. Некаторыя шмататомныя сьпірты ўваходзяць у склад замяняльнікаў цукру.

Сьпірты зьяўляюцца вялікай і разнастайнай клясай злучэньняў, то бок яны шырока распаўсюджаныя ў прыродзе і часта выконваюць важныя функцыі ў жывых арганізмах. Сьпірты зьяўляюцца важнымі злучэньнямі з пункту гледжаньня арганічнага сынтэзу, і ня толькі цікавыя як мэтавыя прадукты, але і як прамежкавыя рэчывы, якія валодаюць унікальнымі хімічнымі уласьцівасьцямі. Акрамя гэтага, сьпірты зьяўляюцца важнымі прамысловымі прадуктамі і маюць шырокае выкарыстаньне як у прамысловасьці, гэтак і ў паўсядзённым спажываньні.

Вонкавыя спасылкі

• Этаноль на The Periodic Table of Videos (анг.).
• Алькаголь. Encyclopædia Britannica (анг.).
• Што такое алькаголь?. Duke University (анг.).
• Алькаголь у хіміі: тыпы, выкарыстаньне і формула. Study.com (анг.).
• Алькаголі. LibreTexts (анг.).