Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў (Іўе)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятых апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў
Краіна	Беларусь
Места	Іўе
Каардынаты	53°55′57.25″ пн. ш. 25°46′51.16″ у. д. / 53.9325694° пн. ш. 25.7808778° у. д. / 53.9325694; 25.7808778Каардынаты: 53°55′57.25″ пн. ш. 25°46′51.16″ у. д. / 53.9325694° пн. ш. 25.7808778° у. д. / 53.9325694; 25.7808778
Канфэсія	каталіцтва
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	готыка, віленскае барока
Дата заснаваньня	1491
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XV—XVIII стагодзьдзяў у Іўі. Знаходзіцца на гістарычнай Касьцельнай вуліцы^[a], каля сажалкі на рацэ Іўянцы. Касьцёл дзее, кляштар існаваў да 1858 году. Твор архітэктуры готыкі, пазьней рэкаструяваны ў стылі віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Іўеўскага бэрнардынскага кляштару складаецца з касьцёла, кляштарнага корпуса і мураванай агароджы.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Плян кляштару, XIX ст.

Кляштар, з мапы XVIII ст.

Будаваўся ў 1491—1495 гадах на сродкі ваяводы троцкага і маршалка вялікага літоўскага Пятра Мантыгердавіча^[1], які аднак не пасьпеў дакумэнтальна аформіць фундацыю праз раптоўную сьмерць^[b]. У 1499 годзе будаваньне скончыў сын Пятра Мантыгердавіча Ян.

Больш за паўстагодзьдзя будынак касьцёла знаходзіўся ў валоданьні арыянаў, а ў другой палове XVI ст. яго прыстасавалі пад кальвінскі збор. У пачатку XVII ст. перайшоў у валоданьне ваяводы амсьціслаўскага Мікалая Кішкі, які ў 1612 годзе перадаў будынак каталікам^[1]. У 1631 годзе з дазволу біскупа віленскага Абрагама Войны Мікалай Кішка заснаваў пры касьцёле кляштар бэрнардынаў. У час вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) касьцёл спалілі. У 1787 годзе яго адбудавалі ў стылі віленскага барока і асьвяцілі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Іўе апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1858 годзе расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар бэрнардынаў^[2].

Найноўшы час

За савецкім часам набажэнствы ў касьцёле не перапыняліся.

Архітэктура

Касьцёл

Паводле сваёй пачатковай структуры меў падабенства з Траецкім касьцёлам у Ішкальдзі, хоць да нашага часу гатычнае аблічча значна зьмянілася ў выніку шматлікіх перабудоваў. Першы гатычны касьцёл, відаць, ня скончылі: пасьпелі збудаваць апорныя сьцены кафалікону і апсыды з масіўнымі контрфорсамі, частка зь якіх захавалася дасюль, але скляпеньнямі будынак не перакрылі. Сучасныя крыжовыя скляпеньні травеяў і апсыды — з часоў, калі ўвесь касьцёл грунтоўна перабудавалі ў стылі віленскага барока.

Кляштар

Помнік архітэктуры раньняга барока. Гэта 2-павярховы будынак, накрыты вальмавым дахам. Унутры пэрымэтрам з трох бакоў праходзіць калідор, злучаны з апсыдай касьцёла. Кутнія памяшканьні выступаюць з агульнага прастакутнага абрысу пляну. Ва ўнутраны двор вядзе аркавы праезд каля паўночна-заходняга вугла касьцёла. Сьцены корпуса праразаюцца прастакутнымі аконнымі праёмамі і завяршаюцца карнізам. У інтэр’еры ўсходняга крыла будынка мастацкую каштоўнасьць мае тэракотавая кафляная печ XVII ст. з расьлінным і геамэтрычным арнамэнтам.

Галерэя

Гістарычная графіка

Старая графіка
па 1816 г.
Б. Тамашэвіч, 1898 г.
Б. Тамашэвіч, 1898 г.
М. Пашынскі, да 1939 г.

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
каля 1900 г.
1915—1918 гг.
1916 г.
1916 г.

1916 г.
1916 г.
1916 г.
1918 г.

да 1939 г.
1939 г.
1941 г.
1941—1944 гг.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
Галоўны фасад касьцёла
Касьцёл з боку апсыды
Інтэр’ер касьцёла

Галоўны алтар
Хоры
Кляштар
У пэрспэктыве гістарычнай Касьцельнай вуліцы

Пробашчы

1930—1944: кс. Ільдэфонс Бобіч — беларускі сьвятар і пісьменьнік, пахаваны каля касьцёла ў 1944 годзе. З таго часу Іўе ня мела сталага сьвятара да 1984 году
1984: кс. Леанід Нясьцюк

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас касьцёла — вуліца Карла Маркса, 51, кляштару — вуліца Карла Маркса, 43
^ У літаратуры можна сустрэць некалькі датаваньняў касьцёла. У энцыкляпэдычных выданьнях з гісторыі і культуры Беларусі зазначаецца, што яго збудавалі ў 1600—1633 гады на сродкі ваяводы амсьціслаўскага Мікалая Кішкі^[2], што вынікае з вопісаў касьцёла XIX ст., аднак паводле пачатковага фундушу, выяўленага ў рукапісным аддзеле бібліятэкі Акадэміі навук Летувы, заснавальнікам касьцёла быў ваявода троцкі Пётар Мантыгердавіч^[1]. На аснове зьвестак з захаванага фундуша Алесь Кушнярэч робіць выснову, што касьцёл будаваўся ў апошнія гады жыцьця ваяводы — у 1491—1495^[1].

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г Кушнярэвіч А. Готыка ў Іўі // Спадчына. — Менск: Полымя, 1992. — № 1. — С. 55—57.
^ ^а ^б Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі. — Менск, 2001.

Літаратура

Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; маст. І. Бокі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2001. — 216 с.: іл. ISBN 985-11-0199-0.
Кушнярэвіч А. Готыка ў Іўі // Спадчына. — Менск: Полымя, 1992. — № 1. — С. 55—57.

Вонкавыя спасылкі

[1] Цяперашні афіцыйны адрас касьцёла — вуліца Карла Маркса, 51, кляштару — вуліца Карла Маркса, 43

[4] У літаратуры можна сустрэць некалькі датаваньняў касьцёла. У энцыкляпэдычных выданьнях з гісторыі і культуры Беларусі зазначаецца, што яго збудавалі ў 1600—1633 гады на сродкі ваяводы амсьціслаўскага Мікалая Кішкі^[2], што вынікае з вопісаў касьцёла XIX ст., аднак паводле пачатковага фундушу, выяўленага ў рукапісным аддзеле бібліятэкі Акадэміі навук Летувы, заснавальнікам касьцёла быў ваявода троцкі Пётар Мантыгердавіч^[1]. На аснове зьвестак з захаванага фундуша Алесь Кушнярэч робіць выснову, што касьцёл будаваўся ў апошнія гады жыцьця ваяводы — у 1491—1495^[1].

[art-2] а ^б ^в ^г Кушнярэвіч А. Готыка ў Іўі // Спадчына. — Менск: Полымя, 1992. — № 1. — С. 55—57.

[en-3] а ^б Кулагін А. Каталіцкія храмы на Беларусі. — Менск, 2001.

[a]

[1]

[b]

[2]