Гісторыя Поразава

Поразаў — магдэбурскае мястэчка гістарычнай Ваўкавышчыны (частка Наваградчыны). Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў стылі клясыцызму і палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў, помнікі архітэктуры XIX ст.

Вялікае Княства Літоўскае

Стары двор. Т. Пыч, 1907 г.

Упершыню Поразаў упамінаецца ў XV стагодзьдзі як каралеўскае мястэчка Ваўкавыскага павету Наваградзкага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Паводле некаторых зьвестак, у 1460 годзе Ян Рыдвід заснаваў тут касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла.

У 1506 годзе вялікі князь Аляксандар надаў Поразаву Магдэбурскае права (29 чэрвеня 1518 і 27 сакавіка 1523 году атрымала яго паўторна^[1]). У рэвізорскім лісьце ад 4 сьнежня 1615 году зазначалася:

	…король его милость Жыгимонт Першый ствержает иж право им майдэборскае от короля его милости Александра наданое…

У чэрвені 1616 году Поразаў атрымаў герб: «у блакітным полі постаць Панны Марыі зь дзіцём Езусам на руках»^[2]. Мястэчка пацярпела ад пажару 1767 году.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Поразаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі; дзяржаўны маёнтак, цэнтар воласьці Ваўкавыскага павету^[3] Гарадзенскай губэрні. На 1878 год у мястэчку было каля 300 дамоў.

У канцы XIX ст. у Поразаве дзейнічалі царква, касьцёл і юдэйскі малітоўны дом, працавалі вучэльня, аптэка і некалькі крамаў^[4]. У XIX — пачатку XX стагодзьдзя мястэчка атрымала вядомасьць цэнтру вытворчасьці керамікі (працавала каля 200 майстроў)^[5].

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Поразаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР^[6]. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Поразаў апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ваўкавыскім павеце Беластоцкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Поразаў увайшоў у склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 году стаў цэнтрам раёну і з 12 кастрычніка 1940 году — сельсавету. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 15 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

30 красавіка 1958 году Поразаў атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. У зьвязку з гэтым Поразаўскі сельсавет ліквідавалі, а населеныя пункты гэтага сельсавету перадалі ў адміністрацыйнае падпарадкаваньне Поразаўскага пасялковага савету^[7]^[8]. У 1960 годзе Поразаўскі раён расфармавалі, мястэчка ўвайшло ў склад Сьвіслацкага раёну. 1 студзеня 2014 году пасялковы савет рэарганізавалі ў сельсавет з цэнтрам у мястэчку Поразаве^[9].

Галерэя

Мястэчка на старых здымках
Сядзіба, да 1910 г.
Сынагога, 1907 г.
Багудзенкі. Сядзіба Бутаўт-Андрайковічаў, да 1939 г.
да 1939 г.

Крыніцы

^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 461.
^ Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.
^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 2. — Warszawa, 1902. S. 497.
^ Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
^ Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
^ Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 30 апреля 1958 г. О преобразовании деревни Порозов Порозовского района Гродненской области в городской поселок (рас.)
^ Порозовский поселковый Совет депутатов и исполнительный комитет (рас.), Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь
^ Перечень наименований географических объектов, изменивших род объекта в 2013 году (рас.) Дзяржаўны цэнтар мапаграфа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных Рэспублікі Беларусь

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 5: М — Пуд. — 592 с. — ISBN 985-11-0141-9
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887.

[1] ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 461.

[2] Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.

[3] Słownik geograficzny... T. XV, cz. 2. — Warszawa, 1902. S. 497.

[4] Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

[5] Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

[at-6] 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.

[7] Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 30 апреля 1958 г. О преобразовании деревни Порозов Порозовского района Гродненской области в городской поселок (рас.)

[8] Порозовский поселковый Совет депутатов и исполнительный комитет (рас.), Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь

[9] Перечень наименований географических объектов, изменивших род объекта в 2013 году (рас.) Дзяржаўны цэнтар мапаграфа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных Рэспублікі Беларусь

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]