Фэрнанду Пэсоа
Фэрнанду Пэсоа (па-партугальску: Fernando Pessoa; 13 чэрвеня 1888, Лісабон — 30 лістапада 1935) — выбітны партугальскі паэт, драматург XX стагодзьдзя. Пісаў творы на партугальскай і ангельскай мовах, падпісваючыся рознымі гетэронімамі, якіх дасьледчыкі налічваюць ня менш за 72. Найбольш вядомыя зь іх — Алвару дэ Кампуш, Рыкарду Рэйш і Албэрту Каэйру.
| Фэрнанду Пэсоа | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 13 чэрвеня 1888[1][2][3][…] |
| Памёр | 30 лістапада 1935[5][1][2][…] (47 гадоў) або 1935[6] |
| Пахаваны | |
| Бацькі | Joaquim de Seabra Pessoa[d] Maria Magdalena Pinheiro Nogueira[d] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | паэт, перакладнік, пісьменьнік, філёзаф, эсэіст, літаратурны крытык, празаік |
| Гады творчасьці | з 1904 |
| Жанр | паэзія |
| Мова | партугальская[7] |
| Подпіс | 
|
Біяграфія Рэдагаваць
Ва ўзросьце пяці гадоў будучы пісьменьнік страціў бацьку, які памёр ад сухотаў, а хутка і малодшага брата, якому не было нават году. У 1895 годзе яго маці выходзіць замуж у другі раз за консула Партугаліі ў Дурбане, і яны пераязджаюць у Паўднёвую Афрыку. Там ён атрымоўвае адукацыю і выяўляе раньні талент да літаратурнай творчасьці. Там жа знаёміцца з творамі Ў. Шэксьпіра, Э. По, Дж. Мілтана, Дж. Г. Байрана, Дж. Кітса, П. Б. Шэлі, А. Тэнісана ды іншых. Ангельская мова адыграе значную ролю ў жыцьці паэта.
У 1905 годзе, пакінуўшы сям’ю ў Афрыцы, Пэсоа вяртаецца ў Партугалію, каб вывучаць літаратуру. У 1906 г. ён паступае на Вышэйшыя літаратурныя курсы (цяпер філялягічны факультэт Лісабонскага ўнівэрсытэта), але не вытрымлівае і аднаго году. У гэты ж час ён знаёміцца з найбуйнейшымі партугальскімі пісьменьнікамі. У наступным годзе памірае бабуля паэта, дзякуючы невялікай спадчыне якой Пэсоа адчыніў маленькую тыпаграфію, якая, праўда, хутка збанкрутавала. З 1908 г. і да апошніх дзён паэт займаецца перакладамі камэрцыйнай карэспандэнцыі, ведучы даволі сьціплае грамадзкае жыцьцё.
З 1912 г. Пэсоа пачынае выступаць у пэрыядычных выданьнях як эсэіст і літаратурны крытык. У 19152 г. разам зь іншымі паэтамі, такімі як Алмаду Нэгрэйруш і Марыу дэ Са-Карнейру, ён выдае літаратурны часопіс «Арфей», які запачаткаваў мадэрнізм у партугальскай літаратуры. У 1918 г. выходзяць дзьве ангельскамоўныя кнігі Пэсоа — паэма «Антыной» (Antinous) і «35 санэтаў» (35 Sonnets). Разам з двума кампаньёнамі Пэсоа засноўвае яшчэ адну друкарню, у якой у 1921 г. выходзяць яшчэ два зборнікі яго ангельскамоўнай паэзіі — «Ангельскія вершы I—II» (English Poems I—II) і «Ангельскія вершы III» (English Poems III). Пэсоа перакладае некалькі кніг з ангельскай на партугальскую, а таксама вершы Э. По «Крумкач» і «Анабэль Лі».
З таго часу, як Пэсоа вяртаецца з Афрыкі ў Партугалію, ён вельмі рэдка выяжджае зь любімага Лісабона. Менавіта найбольш цікавым месцам і атмасфэры гораду прысьвечаная «Кніга неспакою», яшчэ адзін значны твор, напісаны чацьвертым з самых вядомых гетэронімаў Пэсоа — Бэрнарду Суарэшам. Аднак і ён ня быў апублікаваны пры жыцьці пісьменьніка.
Фэрнанду Пэсоа памёр амаль невядомым 30 лістапада 1935 году, надрукаваўшы толькі адну кнігу на партугальскай мове — «Пасланьне» (Mensagem) і пакінуўшы вялікую спадчыну вершаў і лістоў, якія да гэтага часу дасьледуюцца і рыхтуюцца да друку. На падставе біяграфіі і твораў пісьменьніка створаныя раманы «Год сьмерці Рыкарду Рэйша» Жузэ Сарамагу і «Тры апошнія дні Фэрнанду Пэсоа» Антоніё Табукі.
На беларускую мову творы Пэсоа перакладалі Юлія Цімафеева, Кацярына Маціеўская, Ганна Янкута, Лявон Баршчэўскі, Андрэй Хадановіч, Ігар Крэбс, Наста Гвозьдзева, Андрэй Стэфановіч, Макс Шчур.
Беларускія пераклады Рэдагаваць
- Выбранае: пер. з партуг. і англ. Мн.: Зьміцер Колас, 2019. («Паэты планеты»). ISBN 978-985-23-0084-1.
Крыніцы Рэдагаваць
- ^ а б Fernando Pessoa // Інтэрнэт-база зьвестак фантастыкі (анг.) — 1995.
- ^ а б Fernando António Pessoa // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ^ Fernando Pessoa // Store norske leksikon (бук.) — 1978. — ISSN 2464-1480
- ^ а б Архіў гістарычных запісаў — 1808.
- ^ Itaú Cultural Fernando Pessoa // Энцыкляпэдыя Ітау Культурал (парт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ^ Pessoa, Fernando // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
- ^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
Літаратура Рэдагаваць
- Ángel Crespo: Fernando Pessoa: Das vervielfältigte Leben. Eine Biographie. Ammann, Zürich 1996, ISBN 3-250-10282-2.
- Steffen Dix: Heteronymie und Neopaganismus bei Fernando Pessoa. Würzburg 2005, ISBN 3-8260-3039-7.