Транята
Траня́та (1210—1264) — вялікі князь літоўскі (1263—1264), князь жамойцкі (?—1264). Пляменьнік (сын сястры) Міндоўга.
| Транята | |
.jpg) | |
| Транята (уяўны партрэт) | |
| другі вялікі князь літоўскі | |
|
1263 — 1264 | |
| Наступнік | Войшалк |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся | 1210 |
| Памёр | 1264 |
БіяграфіяРэдагаваць
Першы пісьмовы ўпамін пра Траняту знаходзіцца ў «Лівонскай рыфмаванай хроніцы» ў зьвязку зь бітвай на Дурбэ (1260 год), калі пад ягоным кіраваньнем жамойты разьбілі крыжакоў і прынялі ўладу Міндоўга. Транята выконваў ролю ягонага намесьніка ў Жамойці і аднаго з найбліжэйшых дарадцаў, ідэоляга супольнага змаганьня ўсіх балцкіх народаў супраць Тэўтонскага ордэну[2].
У 1263 годзе Транята стаў адным з арганізатараў забойства Міндоўга і двух ягоных сыноў, па чым атрымаў вялікакняскі сталец[3]. Баючыся, што законныя спадкаемцы Міндоўга запатрабуюць саступіць уладу, падманам заклікаў у Наваградак пляменьніка Міндоўга — полацкага князя Таўцівіла (Філафея), — і забіў яго. Паставіўшы кіраваць Полацкам залежнага ад сябе нальшчанскага князя Гердзеня[4], пачаў такім чынам валадарыць на Літве, Жамойці і Русі[5].
Транята быў заўзятым паганцам, за ім пачаўся перасьлед хрысьціянаў, Літва вярнулася да паганскае веры. Зладзіў выправу на Мазовію і ордэнскую Прусію (менавіта, на ваколіцы Торуня — каля 400 км ад Літвы).
Неўзабаве сам быў забіты змоўцамі — прыхільнікамі Міндоўга[6] — на чале з Войшалкам.
ГалерэяРэдагаваць
- Уяўныя партрэты Траняты
З хронікі А. Гваньіні «Апісаньне Эўрапейскай Сарматыі», 1611 г.
Невядомы мастак, XVIII ст.
М. Барвіцкі, 1908 г.
.jpg)
.jpg)
| Папярэднік Міндоўг |
Вялікі князь літоўскі 1263—1264 |
Наступнік Войшалк |
КрыніцыРэдагаваць
- ^ https://www.vle.lt/straipsnis/treniota/
- ^ Насевіч В. Транята // ВКЛ. Энцыкл. Т. 2. — Менск, 2005. С. 666.
- ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 37.
- ^ Войшалк, Міндоўгаў сын. Беларусь невядомая. Праверана 26 траўня 2010 г.
- ^ Саверчанка І. Прыгоды Войшалка ў летапісных адлюстраваньнях // Дзеяслоў. № 41.
- ^ Насевіч В. Транята // ЭГБ. Т. 6. Кн. 1. — Менск, 2001. С. 518.
ЛітаратураРэдагаваць
- Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — 788 с.: іл. ISBN 985-11-0378-0.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 2001. — 591 с.: іл. ISBN 985-11-0214-8.
Вонкавыя спасылкіРэдагаваць
- Войшалк, Транята, Шварн Асобы. Наваградзкі сайт «Замкавая гара». Праверана 26 траўня 2010 г.
- Алесь Краўцэвіч (1 чэрвеня 2009) Кароткі трыумф узурпатара Гісторыя. Незалежны беларускі інфармацыйны рэсурс «Вялікае Княства». Праверана 14 кастрычніка 2010 г.