Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі (Вільня)

Помнік гісторыі
Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі
Царква Сьвятой Эўфрасіні на могілках
Краіна	Летува
Места	Вільня
Каардынаты	54°39′54″ пн. ш. 25°17′46″ у. д. / 54.665° пн. ш. 25.29611° у. д. / 54.665; 25.29611Каардынаты: 54°39′54″ пн. ш. 25°17′46″ у. д. / 54.665° пн. ш. 25.29611° у. д. / 54.665; 25.29611
Канфэсія	праваслаўная царква
Першае згадваньне	1798
Дата заснаваньня	1796
Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі на мапе Летувы Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі
Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі на Вікісховішчы

Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі або Ліпаўскія могілкі^[a] — помнік гісторыі ў Вільні, праваслаўны нэкропаль. Знаходзяцца ў паўднёвай частцы места за Вострай брамай, на Ліпаўцы.

Гісторыя

Агульны выгляд могілак. В. Захарчык, 1865—1879 гг.

Ліпаўскія могілкі ўтварыліся ў 1796 годзе, калі па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай улады Літоўскай губэрні вызначылі зямлю пад іх закладаньне. Першае пахаваньне адбылося ў 1815 годзе. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня 1830—1831 гадоў могілкі адгарадзілі драўляным плотам. У 1838 годзе тут збудавалі царкву Сьвятой Эўфрасіньні.

Аэрафотаздымак могілак, 1917 г.

У 1865 годзе царкву пашырылі і перарабілі. Таго ж году паводле праекту архітэктара Мікалая Чагіна і акадэміка Акадэміі мастацтваў Аляксандра Разанава збудавалі капліцу Сьвятога Георгія на месцы пахаваньня расейскіх жаўнераў і афіцэраў, якія загінулі ў час здушэньня нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў, з мэмарыяльнымі памятнымі табліцамі на трох вонкавых сьценах, дзе значацца імёны загінулых жаўнераў. Капліцу паставілі на грошы маскоўскай гаспадыні Марыі Аляксандраўны і яе дзяцей (500 рублёў), а таксама сабраных паводле падпіскі (Міхаіл Мураўёў асыгнаваў 4000 рублёў, якіх бракавала на пабудову капліцы)^[1]^[2].

У 1997 годзе на сродкі Расеі на могілках збудавалі мэмарыял пад назвай «ахвярам фашызму», адрэстаўраваны ў 2002 годзе на расейскія сродкі пры спрыяньні амбасады Расеі ў Летуве^[3].

Асобы, пахаваныя на могілках

Аляксей Анішчык — бепарускі пісьменьнік, мэмуарыст і грамадзкі дзяяч.
Антон Антановіч — беларускі мовазнаўца, прафэсар.
Іван Берман — сьвятар, этнограф, краязнаўца, зьбіральнік беларускага фальклёру
Тодар Вернікоўскі — беларускі палітычны й грамадзка-культурны дзяяч, міністар фінансаў БНР
Ксенафонт Гаворскі — расейскі і беларускі археоляг, гісторык, выдавец
Лукаш Голад — сьвятар, рэлігійны і грамадзка-культурны дзяяч Заходняй Беларусі, рэдактар і выдавец
Аляксандар Данілевіч — беларускі пэдагог, матэматык, выкладчык Наваградзкай беларускай гімназіі
Павел Каруза — беларускі фальклярыст, этнамузыколяг, кампазытар, грамадзка-палітычны дзяяч
Зоя Коўш — беларуская грамадзка-палітычная дзяячка
Юльян Крачкоўскі — беларускі фальклярыст, этнограф, краязнаўца, пэдагог
Аляксандар Міхалевіч — юрыст, настаўнік лацінскай і нямецкай моваў у Віленскай беларускай гімназіі
Лявон Мурашка — беларускі опэрны сьпявак (бас-барытон)
Хведар Нюнька — беларускі грамадзка-культурны дзяяч у Летуве
Міхаіл Пліс — беларускі праваслаўны сьвятар і грамадзкі дзеяч.
Алена Сакалова-Леканд — настаўніца ў 1919—1944 беларускай мовы ў Віленскай беларускай гімназіі
Фэлікс Стацкевіч — беларускі грамадзка-культурны дзяяч, эспэрантыст.
Язэп Шнаркевіч — беларускі культурна-асьветны дзяяч, пэдагог, мэмуарыст
Надзея Шнаркевіч — беларуская грамадзкая дзяячка, жонка Язэпа Шнаркевіча
Кастусь Шышэя — дзяяч беларускага нацыянальна-вызвольнага руху
Леакадзія Шышэя — удзельніца беларускага пасьляваеннага супраціву, былая зьняволеная ГУЛАГу.
Ян Цеханоўскі — беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, дырэктар Наваградзкай беларускай гімназіі
Іван Юркевіч (1816—1876) — рэлігійны i грамадзкі дзеяч, дзяяч праваслаўнай царквы, асьветнік, пэдагог, гісторык, этноляг.

Заўвагі

^ Таксама Ліпоўскія могілкі, Віленскія праваслаўныя могілкі

Крыніцы

^ Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края. — СПб.: Типография Товарищества «Общественная Польза», 1890.
^ Добрянский Ф. Старая и Новая Вильна. — Издание третье. — Вильна: Типография А. Г. Сыркина, 1904. — С. 175.
^ Книга памяти. Альбом воинских захоронений Второй мировой войны в Литве. = Atminimo knyga. Antrojo pasaulinio karo karių kapinių Lietuvoje albumas. Sudarytojas Vaigutis Stančikas. — Vilnius: Gairės, 2006. С. 57.

Літаратура

Jackiewicz M. Wileńska encyklopedia 1939—2005. — Warszawa: Ex Libris Galeria Polskiej Książki, 2007. — 702 s. ISBN 9788389913951.

Вонкавыя спасылкі

Сьвята-Эўфрасіньнеўскія могілкі , Radzima.org
У. Гарбацкі, Радаўніца ў Вільні на Ліпаўскіх могілках (фота), Новы Час, 26-04-2023, https://novychas.online/zamezza/radaunica-u-vilni-na-lipauskih-mohilkah-fota

[1] Таксама Ліпоўскія могілкі, Віленскія праваслаўныя могілкі

[2] Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края. — СПб.: Типография Товарищества «Общественная Польза», 1890.

[3] Добрянский Ф. Старая и Новая Вильна. — Издание третье. — Вильна: Типография А. Г. Сыркина, 1904. — С. 175.

[4] Книга памяти. Альбом воинских захоронений Второй мировой войны в Литве. = Atminimo knyga. Antrojo pasaulinio karo karių kapinių Lietuvoje albumas. Sudarytojas Vaigutis Stančikas. — Vilnius: Gairės, 2006. С. 57.

[a]

[1]

[2]

[3]