Раманаў (гміна Сасноўка)
Рама́наў (па-польску: Romanów) — вёска ў Бельскім павеце Люблінскага ваяводзтва Рэспублікі Польшча, паміж местамі Белая і Ўладава. Уваходзіць у склад гміны Сасноўка.
| Раманаў | |
| польск. Romanów | |
 Музэй Язэпа Крашэўскага | |
| Краіна: | Польшча |
| Ваяводзтва: | Люблінскае |
| Павет: | Бельскі |
| Гміна: | Сасноўка |
| Насельніцтва: |
|
| Тэлефонны код: | (+48) 83 |
| Паштовы індэкс: | 21-518 |
| Нумарны знак: | LBI |
| Геаграфічныя каардынаты: | 51°44′26″ пн. ш. 23°23′13″ у. д. / 51.74056° пн. ш. 23.38694° у. д.Каардынаты: 51°44′26″ пн. ш. 23°23′13″ у. д. / 51.74056° пн. ш. 23.38694° у. д. |
Раманаў на мапе Польшчы   Раманаў | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
У 1867—1933 роках вёска зьяўлялася сядзібай гміны Раманаў. У 1975—1998 — у Бельскападляскім ваяводзтве.
Мінуўшчына
рэдагавацьВёска ў складзе вішніцкага ключу здаўна знаходзілася ва ўласнасьці Сапегаў, якія ў 1580 року збудавалі тут драўляную паляўнічую хатку[2], бо вакол было багата лясоў. У 1802[3] Тэадора Сапега і яе сын Аляксандар, пазьнейшы шамбелян і ад’ютант Напалеона, прадалі раманаўскія ўладаньні плошчай 2500 га Блажэю і Ганьне Мальскім.
У 1846 року наступнымі ўласьнікамі Раманава сталі дачка Мальскіх Зоф’я з мужам Янам Крашэўскім. Тут правёў маладыя гады Язэп Крашэўскі, а па сьмерці Яна ў 1864 року Раманаў перайшоў да іхняга наймалодшага сына Каэтана, мастака, пісьменьніка, музыкі, астранома і зьбіральніка антыкварыяту. Ён сабраў у сядзібе вялізную бібліятэку, у якой налічвалася каля 10 тысячаў тамоў, сярод якіх старадрукі і рукапісы, калекцыя партрэтаў гістарычных дзеячоў XVI—XVIII стст., зброя і іншыя гістарычныя рэчы. Каэтан Крашэўскі быў чалавекам з шырокімі зацікаўленасьцямі. У Раманаве ён зарганізаваў астранамічную абсэрваторыю, у якую прывёз абсталяваньне зь Мюнхэну, Бэрліну, Вены і Парыжу[2]. У самім маёнтку ўкараніў сучасныя прынцыпы вядзеньня гаспадаркі, закупіў сельскагаспадарчыя машыны, заклаў сады, ананасарні і аранжарэі.
Па ягонай сьмерці Раманаў перайшоў ва ўласнасьць сына Багуслава, які працягнуў калекцыянэрскае захапленьне бацькі. Наступны ўласьнік, Крыштаф Крашэўскі, ня меўшы нашчадкаў мужчынскага полу, у 1913 року падараваў кнігазбор бібліятэцы імя Гераніма Лапацінскага ў Любліне, рукапісы — Ягелонскай бібліятэцы[4], а астранамічныя прылады паводле тэстамэнту былі перададзеныя Варшаўскаму навуковаму таварыству. Па сьмерці Крыштафа ў 1914 року маёнтак стаў уласнасьцю ягоных дачок Марыі і Паўліны. Паўліна з мужам Янам Расьцішэўскім валодалі маёнткам да 1939 року, пасьля чаго прадалі яго і выехалі з Раманава.
Турыстычная інфармацыя
рэдагавацьУ вёсцы знаходзіцца музэй вядомага польскага пісьменьніка Язэпа Ігнацыя Крашэўскага, заснаваны 23 сьнежня 1958 року ў будынку колішняе сядзібы XIX стагодзьдзя.
Клясыцыстычны мураваны палац быў збудаваны Мальскімі ў 1806—1812 роках у старым парку сямнаццатага стагодзьдзя замест драўлянае паляўнічае хаты Сапегаў[3]. Тады ж маці Зоф’і Мальскай Канстанцыя Нававейская паставіла побач капліцу ў італьянскім стылі[2].
У 1858 року сядзіба пацярпела ад пажару. Пры яе перабудове новы ўласьнік Каэтан Крашэўскі дабудаваў яшчэ адзін паверх. Стары ганак быў заменены на портык з чатырма дарыйскімі калёнамі, якія трымалі гаўбец з каменнай балюстрадай[3]. На пярэднім шчыце быў зьмешчаны картуш з гербам Крашэўскіх «Ястрабец».
У 1915 року ў палацы ізноў адбыўся пажар. Пакінуты апошнімі гаспадарамі палац стаяў закінуты, пакуль у 1943 року атрад савецкіх партызанаў, складзеных з уцекачоў зь нямецкіх лягероў, не спаліў двор[3], каб ня даць магчымасьці заняць будынак жандармэрыі. Па вайне на тэрыторыі парку знаходзілася лясьніцтва.
Двор атачаў парк у выглядзе рэгулярнага італьянскага саду. Раней вакол парка праходзіў канал, цяпер перасохлы. Захавалася ялінавая і грабавыя алеі, дрэвастой са стогадовых вязаў, рабіній псэўдаакацыяў, ясеняў і ліпаў. Да парку вядзе нэагатычная брама сярэдзіны XIX стагодзьдзя з паўкруглай вежай і вузкімі вокнамі з аднаго боку.
На ўскрайку парку знаходзіцца клясыцыстычная капліца сьв. Ганны пачатку XIX стагодзьдзя, у якой пазьней зьмясьціўся маўзалей Крашэўскіх. У сьцяну капліцы ўмураваныя шэсьць калюмбарыяў з прахамі ўласьнікаў Раманава і чальцоў іх сем’яў: Войцеха Нававейскага (мужа фундатаркі капліцы Канстанцыі з Грахоўскіх), Яна Крашэўскага, ягонай жонкі Зоф’і з Мальскіх, Каэтана Крашэўскага з жонкай Марыяй з Рулікоўскіх, Крыштафа Крашэўскага.
Крыніцы і заўвагі
рэдагаваць- ^ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/060610901152-0019991?var-id=1639616&format=jsonapi
- ^ а б в Romanów (21) // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. — S. 721
- ^ а б в г Historia dworu-muzeum (пол.). Muzeum im. Józefa Ignacego Kraszeskiego w Romanowie. Праверана 21 лютага г.
- ^ КРАШЭЎСКІ (Kraszewski) Каятан (11.3.1827—1.7.1896). Культурна-асьветніцкі клюб «Спадчына». Праверана 18 лютага 2012 г.