Мікалай Аладаў
Мікала́й Ала́даў (9 сьнежня (21 сьнежня паводле новага стылю) 1890, Санкт-Пецярбург — 4 сьнежня 1972, Менск) — беларускі кампазытар і пэдагог. Народны артыст БССР (1955).[1]
Мікалай Аладаў | |
Мікалай Ільліч Аладаў | |
Дата нараджэньня | 9 сьнежня 1890 |
---|---|
Месца нараджэньня | Санкт-Пецярбург, Расейская імпэрыя |
Дата сьмерці | 4 сьнежня 1972 |
Месца сьмерці | Менск, БССР |
Месца пахаваньня | |
Грамадзянства | Беларусь, Расея |
Месца вучобы | |
Занятак | кампазытар, прафэсар унівэрсытэту, сьпявак |
Гады дзейнасьці | 1910-я - 1970-я |
Жанры | фальклёр, сымфонія |
Бацька | Q116878692? |
Маці | Q116878701? |
Дзеці | Вальмен Аладаў[d] |
Узнагароды | |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьУ 1910 годзе экстэрнам скончыў Пецярбургскую кансэрваторыю. У час грамадзянскай вайны працаваў ва Ўсходняй кансэрваторыі ў Казані, а з 1923 году ў Дзяржаўным інстытуце музычнай навукі ў Маскве. Уваходзіў у Беларускую песенную камісію. Прыехаў у Менск у 1924 годзе. Адзін з арганізатараў і першых выкладчыкаў Беларускага музычнага тэхнікуму і кансэрваторыі. З 1946 году — прафэсар, а ў 1944—1948 гадох — дырэктар кансэрваторыі. У 1932 годзе ўдзельнічаў у стварэньні беларускай кампазытарскай арганізацыі.[1] У гады вайны ў 1941—1944 гадох выкладаў у Саратаўскай кансэрваторыі[2].
Творчасьць
рэдагавацьПрацаваў у большасьці музычных жанраў. Сваімі творамі 1920-х—1930-х гадоў заклаў асновы многіх жанраў беларускае прафэсійнае музыкі: апрацоўкі народнай песьні, кантаты, вакальна-сымфанічныя паэмы, камэрна-інструмэнтальнага ансамблю, рамансу. Даў першыя ў беларускай музыцы ўзоры драматычнай (Першая, 1930) і лірыка-псыхалягічнай (Чацьвёртая, 1953—1954, і Пятая, 1956) сымфоніі. Своеасаблівасьцю жанравага вырашэньня адметная опэра «Тарас на Парнасе», вызначаная аўтарам як музычна-драматычны жарт у адной дзеі і напісаная паводле беларускіх ананімных паэмаў «Тарас на Парнасе» і «Энэіда навыварат» і паэмы В. Дунін-Марцінкевіча «Гапон».[1]
Асноўныя вобразныя галіны творчасьці — лірыка-драматычная. лірыка-псыхалягічная і жанрава-эпічная. Значнае месца ў музычнай спадчыне займаюць гумарыстыячныя і сатырычныя вобразы. Кампазытару ўласьцівыя сымфанічнасьць музычнага мысьленьня, шырокае выкарыстаньне сродкаў поліфаніі, актыўнае стаўленьне да фальклёрнага матэрыялу. Рэдактар шматлікіх музычных выданьняў (у тым ліку твораў М.Чуркіна і Р.Пукста), зьбіральнік і дасьледчык беларускага, марыйскага, чувашскага і якуцкага фальклёру.[1]
Мікалай Аладаў і Янка Купала
рэдагавацьУпершыню сустрэўся з Янкам Купалам у верасьні 1923 году, калі Купала разам зь сябрамі Інбелкульту наведваў Усесаюзную сельскагаспадарчую выстаўку ў Маскве і знаёміўся ў гэты час зь літаратурнай і музычнай грамадзкасьцю расейскай сталіцы. Купала зацікавіўся творчасьцю Аладава, пасябраваў зь ім і садзейнічаў пераезду кампазытара ў Менск. Паміж сем’ямі Купалы і Аладава ўсталяваліся сяброўскія адносіны. У 1923 годзе напісаў першыя рамансы на вершы Купалы: «Бяспутнасьць», «З гальных ліп і бяроз», «Летам», якія выбраў са зборніка «Спадчына», падараванага паэтам. Паклаў на музыку шматлікія вершы Купалы.[3]
Самы буйны твор на словы Купалы — вакальна-сымфанічная паэма для 5 салістаў, хору і сымфанічнага аркэстру «Над ракой Арэсай» (1933). Упершыню твор прагучаў у выкананьні салістаў, хору і сымфанічнага аркэстру Беларускага радыё пад кіраўніцтвам Аладава 28 траўня 1935 году ў час сьвяткаваньня 30-годзьдзя літаратурнай дзейнасьці Купалы.[3]
Музычныя творы
рэдагаваць- Сымфоніі (1921, 1930, 1951, 1953—54, 1956, 1960, 1963, 1965, 1967, 1971)
- Фортэпіянны квінтэт (1925)
- Кантата «10 год» (1927)
- Опэра «Тарас на Парнасе» (1927)
- Вакальна-сымфанічная паэма «Над ракой Арэсай» (1933)
- Зборнік рамансаў на вершы Я.Купалы і М.Багдановіча
- Сымфанічная паэма «Зь дзёньніка партызана» (1942)
- Сымфонія-баляда «У суровыя дні» (1942)
- Опэра «Андрэй Касьценя» (1947)
- Кантата «Сорак год» (1947)
- Сюіты-фантазіі для сымфанічнага аркэстру (1950)
- Канцэртныя фантазіі для скрыпкі з аркестрам (1950)
Публікацыі, прысьвечаныя творчасьці Янкі Купалы
рэдагаваць- «Кожны радок прасякгуты музыкальнасьцю і настраёвасьцю» / Газэта «Літаратура і мастацтва». — 1935 год, 31 траўня.
- «Янка Купала ў музыцы» / Газэта «Савецкая Беларусь», літаратурны дадатак. — 1943, №3.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Т. 1. — Мн., БелСЭ, 1984. — Артыкул «Аладаў Мікалай». — С. 80—81.
- ^ Музыкальная энциклопедия. Гл. ред. Ю. В. Келдыш. Т 1. А — Гонг. 1072 стб. с илл. М.: Советская энциклопедия, 1973.
- ^ а б Янка Купала: Энцыкл. даведнік. — Мн., БелСЭ, 1986. — Артыкул «Аладаў Мікалай». — С. 35—36.
Літаратура
рэдагаваць- Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т.. Т. 1./ Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал.рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1984. — 727 с, 40 л. іл.: Артыкул «Аладаў Мікалай» / Аўтар — С. Г. Нісневіч. — С. 80-81.
- Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Аладаў Мікалай» / Аўтар — Дз. М.Жураўлёў. — С. 35—36.
- Беларусь: энцыкл. давед. — Мн., 1995. — С. 28.
- Беларуская энцыклапедыя. Т. 1. — Мн., 1996. — С. 226.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т. 1. — Мн., 1993. — С. 96.
- Беларуская ССР: карот. энцыкл. Т. 5. — Мн., 1981. — С. 17.
- Нисневич С. Г. Народный артист БССР Н. И. Аладов. — Мн., 1959.
- Кулешова Г. Г. Н. И. Аладов: очерк жизни и творчества. — Л., 1970
- Дубкова Т. А. Сімфоніі М.Аладава. — У яе кн.: Беларуская сімфонія. — Мн., 1977.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Вечар, прысьвечаны 120-годзьдзю Мікалая Аладава, прайшоў у Менску(недаступная спасылка)
- Мікалай Аладаў: талент аддадзены людзям / Нацыянальная бібліятэка Беларусі
- 60 гадоў савецкаму «фармалізму ў музыцы» / Радыё «Свабода»
- Аладов Николай Ильич / Большая Советская Энциклопедия
- Кветкі правінцыі: півоні Міра / Народная газэта, 2010 год, 29 чэрвеня
- Мікалай Аладаў. Хоры без суправаджэньня