Віленская губэрня

	Віленская губэрня
	Виленская губернія
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Расейская імпэрыя
Статус	губэрня Расейскай імпэрыі[d]
Адміністрацыйны цэнтар	Вільня
Дата ўтварэньня	14 (25) сьнежня 1795
Дата скасаваньня	16 лютага 1918
Губэрнатары	гл. Віленскія губэрнатары
Насельніцтва (1909)	1 550 057
Плошча	36 825,3 вярста²;
Час існаваньня	1793—1797, 1802—1917
Месцазнаходжаньне Віленскай губэрні
	Віленская губэрня
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Ві́ленская губэ́рня (па-расейску: Виленская губерния) — губэрня з цэнтрам у Вільні ў складзе Расейскае імпэрыі. Разам з Ковенскай, Гарадзенскай, Менскай, Магілёўскай і Віцебскай губэрнямі ўтварала Паўночна-Заходні край.

Гісторыя

Створана ў 1795 годзе пасьля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай і далучэньня да Расейскае імпэрыі сучасных заходне-беларускіх і летувіскіх земляў. Першапачаткова падзялялася на паветы Ашмянскі, Браслаўскі (пасьля Новааляксандраўскі), Віленскі, Вількамірскі, Завілейскі, Ковенскі, Расіенскі, Троцкі, Упіцкі (Панявескі), Цельшаўскі, Шаўлінскі. Падчас адміністрацыйна-тэрытарыяльных рэформаў Паўла I паводле загаду ад 12 сьнежня 1796 году ў 1797 годзе злучана з Слонімскай губэрняй у адну Літоўскую губэрню з губэрнскім кіраваньнем у Вільні. Пры Аляксандры I Літоўская губэрня ў 1801 годзе падзеленая на Віленскую губэрню (да 1840 году называлася Літоўска-Віленскай губэрняй) і Гарадзенскую губэрню (раней Слонімская губэрня).

Вільня — былая сталіца літоўскага «пфальцграфства», цяпер Расейская правінцыя альбо губэрня. Яна размешчана ў пагорыстай мясцовасці і займае некалькі ўзвышэнняў каля ракі Вільні або Вілія, у 400 міляў на паўднёвы-захад ад Пецярбургу і 195 на ўсход ад Кенігсберга. Акружнасць гораду каля чатырох міляў; яго насельніцтва скаладалася ў 1788 годзе да 21 000, у цяперашні час амаль 30 тысяч. Як і ў іншых гарадах, у Польшчы і Расіі, ён пабудаваны ў асноўным з дрэва, вельмі недасканалы ў чысціні і ўяўляе дзіўны кантраст ўбогасці і безгустоўнага хараства. Вільня з'яўляецца месцам грэцкага мітрапаліта і каталіцкага біскупа. Яго універсітэт, заснаваны ў 1570 годзе, быў новым перамадэляваны расейскім урадам у 1803 годзе. Звязаны са заснаваннем абсерваторыі і некалькіх бібліятэк. Ёсць у Вільні таксама спартыўная зала або класічная школа, семінарыя для адукацыі каталіцкага духавенства, іншая для тых з грэцкай царквы, і ўстанова для маладых людзей з добрай сям'і.
Правінцыя Вільні змяшчае паўночную частку Літвы. Яна прасьціраецца ад 53 ° 40 'да 56 ° 15' да поўначы шыраты. ; мае плошчу 2300 квадратных міль, а насельніцтва 1,000,000. Гандлю, які такі, ажыццяўляюцца іўдзеямі. Галоўныя рэкі Нёман, Вілія, Прыаяць і Нараў; асноўнымімі горада з'яўляюцца Ліда, Браслаў, Смаргонь, Доры, Ашмяны або Oshmiana і Маладзечна. У апошнім месцы, 29 лістапада 1812 гады, імператар Напалеон, акружаны канвоем афіцэраў, пакінуў бездапаможныя рэшткі сваёй арміі пры адступленні з Масквы.

M. Ross (of Durham.) A History of Poland, from Its Foundation as a State to the Present Time ... 1835 ^[2]

У 1843 годзе частка тэрыторыі ўвайшла ў склад ізноў створанай Ковенскай губэрні. У складзе Віленскай губэрні засталіся Віленскі, Ашмянскі, Сьвянцянскі (Завілейскі) і Троцкі паветы, а таксама перададзеныя з Гарадзенскай губэрні Лідзкі й зь Менскай губэрні — Вялейскі й Дзісенскі паветы.

У 1914—1918 гадах тэрыторыя губэрні была акупаваная нямецкімі войскамі. У 1918 годзе прэтэнзіі на Віленшчыну прад’явілі Беларуская Народная Рэспубліка, Летува й Польшча. У 1919 годзе Вільня была абвешчаная сталіцай Летувіска-Беларускае ССР. У 1920 годзе землі губэрні былі акупаваныя бальшавіцкімі войскамі й перададзеная Летуве, але неўзабаве мяцеж дывізіі Люцыяна Жалігоўскага прывёў да стварэньня Сярэдняе Літвы, якая праз два гады ўвайшла ў склад Польшчы.

Насельніцтва

У 1839 годзе ў губэрні жылі 789 000 жыхароў, да 1909 году колькасьць насельніцтва павялічылася да 1 550 057 прычым 60% жыхароў былі каталікамі, 25% — праваслаўнымі.

Год	Агулам	Летувісы		Палякі		Беларусы		Расейцы		Габрэі		Іншыя
1862	838 464	418 880	50%	154 386	18%	146 431	17%	14 950	2%	76 802	9%	27 035	3%
1865	891 715	210 273	24%	154 386	17%	418 289	47%	27 845	3%	76 802	9%	4120	0%
1883	1 192 000	417 200	35%	281 312	24%	239 592	20%	–		176 416	15%	77 480	7%
1897	1 561 713	274 414	18%	126 770	8%	880 940	56%	75 803	5%	197 929	13%	5857	0%
1909	1 550 057	231 848	15%	188 931	12%	570 351	37%	408 817	26%	146 066	9%	4094	0%

Крыніцы

^ ВИЛЕНСКАЯ ГУБЕРНИЯ // Большая российская энциклопедия (рас.) — Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
^ A History of Poland, from Its Foundation as a State to the Present Time ...: To which is Prefixed : a Descriptive View of the Country, Its Natural History ... and the Manners and Customs of Its Inhabitants. — Pattison & Ross, 1835. — P. 41–.

Літаратура

Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). Санкт-Петербург: 1890—1907.

Вонкавыя спасылкі

Віленская губэрня — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[_c75ac559e08a8924-1] ВИЛЕНСКАЯ ГУБЕРНИЯ // Большая российская энциклопедия (рас.) — Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.

[Durham.)1835-2] A History of Poland, from Its Foundation as a State to the Present Time ...: To which is Prefixed : a Descriptive View of the Country, Its Natural History ... and the Manners and Customs of Its Inhabitants. — Pattison & Ross, 1835. — P. 41–.

[1]

[2]