Любавічы

Любаві́чы — вёска ў Расеі, каля ракі Малой Бярэзіны. Цэнтар сельскага паселішча Руднянскага раёну Смаленскай вобласьці. Насельніцтва на 2007 год — 460 чалавек. Знаходзяцца за 15 км на паўднёвы захад ад Рудні, за 8 км ад граніцы зь Беларусьсю.

Любавічы лац. Lubavičy
Прачысьценская царква
Дата заснаваньня:	1654
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Смаленская вобласьць
Муніцыпальны раён:	Руднянскі
Плошча:	1,44 км²
Насельніцтва:	460 чал. (2007)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+7 48141
Паштовы індэкс:	216774
Нумарны знак:	67
Геаграфічныя каардынаты:	54°50′2″ пн. ш. 30°57′29″ у. д.
Любавічы на мапе Расеі Любавічы
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Любавічы — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захавалася царква Прачыстай Багародзіцы ў стылі віленскага барока, помнік архітэктуры XVIII ст.

Назва

Асноўны артыкул: Люб

Імя Люба (Leubo, Lubo, Liuba) можа мець як славянскае, так і германскае паходжаньне.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Рынак. А. Адам, 1812 г.

Упершыню Любавічы ўпамінаюцца ў 1642 годзе як мястэчка Аршанскага павету ВКЛ. Паселішча значыцца ў лісьце маскоўскага гаспадара Аляксея Міхайлавіча ад 30 красавіка 1655 году. Пазьней ім валодалі князі Любамірскія, якія збудавалі тут мураваную царкву.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Любавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Аршанскім павеце Магілёўскай губэрні. На 1784 год тут было 243 двары, зь іх 178 належалі хрысьціянам, 65 — юдэям. У 1798 годзе адбыўся вялікі пажар, па якім мястэчка адбудавалі на тым жа месцы. У Вайну 1812 году ў Любавічах 2 тыдні стаяў корпус маршала напалеонаўскага войска Груні. У XIX — пачатку XX стагодзьдзяў у мястэчку праходзіў найбольшы ў ваколіцах Хрышчанскі кірмаш з абарачэньнем больш за 1,5 млн рублёў. На 1860 год — 1 мураваны і 312 драўляных будынкаў, працавалі скарбовая жыдоўская вучэльня (16 вучняў) і гарбарня.

У XIX ст. Любавічы сталі буйным рэлігійным цэнтрам: тут паўстала новая плынь у юдаізьме — Хабад (Хабад-Любавіч, Любавіцкі хасідызм). У мястэчку дзеялі 3 малітоўныя школы і велізарная бібліятэка, якую за часамі Першай сусьветнай вайны пераправілі ў Маскву, у Румянцаўскі музэй (цяпер Расейская дзяржаўная бібліятэка). У Другую сусьветную вайну 4 лістапада 1941 году нацысты зьнішчылі ў Любавічах 483 жыды.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Любавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Любавіцкую воласьць (разам з Руднянскай і Мікулінскай) не вярнулі БССР. Статус паселішча панізілі да вёскі.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Рынак. Царква, 1930 г.
• 
  Рынак, 1930 г.
• 
  Цэнтральная вуліца, 1943 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XVIII стагодзьдзе: 1784 год — 8595 чал.
• XIX стагодзьдзе: 1857 год — 2,5 тыс. чал.; 1860 год — 1516 чал., зь 978 юдэяў
• XX стагодзьдзе: 1910 год — 1592 чал.; 1998 год — 545 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2007 год — 460 чал.

Інфраструктура

У Любавічах працуюць дашкольная ўстанова, сярэдняя школа, бібліятэка, дом культуры.

Турыстычная інфармацыя

Старыя юдэйскія могілкі

А. Наліваеў, 1988 г.

Славутасьці

• Могілкі юдэйскія. Капліца
• Царква Прачыстай Багародзіцы (XVIII—XIX стагодзьдзі; Сьвяты Пасад, цяпер у валоданьні Маскоўскага патрыярхату).

Страчаная спадчына

• Сынагога
• Царква

Літаратура

• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.
• Смоленская область: Энциклопедия в 2 т. / Редкол.: Г. С. Меркин (отв. ред.) и др. Т. 2: А—Я. — Смоленск: СПГУ, 2003. — 624 с.

Вонкавыя спасылкі

• Любавічы , Radzima.org
• Тумар Б., Мікулевіч С. Адзін дзень у Расеі, Наша Ніва, 21 ліпеня 2006 г.