Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў (Віцебск)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятога Антонія і кляштар бэрнардынаў
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′41.1″ пн. ш. 30°12′25.4″ у. д. / 55.19475° пн. ш. 30.207056° у. д. / 55.19475; 30.207056Каардынаты: 55°11′41.1″ пн. ш. 30°12′25.4″ у. д. / 55.19475° пн. ш. 30.207056° у. д. / 55.19475; 30.207056
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Віцебская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	барокавая архітэктура^[d]
Дата заснаваньня	XVII ст.
Дата скасаваньня	1952
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Віцебску. Знаходзіўся ў цэнтры места, на ўсходнім баку Рынку з боку Вялікай вуліцы. Касьцёл дзейнічаў да 1937 году, кляштар — да 1832 году. Твор архітэктуры віленскага барока.

Комплекс Віцебскага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса, якія ўтваралі замкнёны ўнутраны двор^[1]. У 1961 годзе савецкія ўлады зруйнавалі касьцёл і кляштар (захаваліся падмуркі).

ГісторыяРэдагаваць

Вялікае Княства ЛітоўскаеРэдагаваць

У 1676 годзе ваявода Ян Антоні Храпавіцкі запрасіў у Віцебск айцоў-бэрнардынаў, якія ў 1685 годзе збудавалі тут першыя драўляныя будынкі. Празь непрацяглы час кляштар згарэў, у 1700 годзе яго адбудавалі. У час пажару 1733 году касьцёл зноў згарэў.

У 1742—1761 гадох вялося будаваньне мураваных касьцёла і кляштару з фундацыі Казімера і Тэклі (з Ларскіх) Саковічаў. У 1768 годзе беларускі біскуп-суфраган Фэлікс Тавянскі асьвяціў касьцёл пад тытулам Сьвятога Антонія. Праект мураванага комплексу распрацаваў архітэктар Юзэф Фантана, над аздобай інтэр’еру таксама працавалі Людвік Яздоўскі і Ян Азялевіч^[2].

Пад уладай Расейскай імпэрыіРэдагаваць

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзейнічаць. Аднак па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар. З 1843 году касьцёл дзейнічаў як парафіяльны. Спустошаны кляштарны корпус у 1844 годзе адабралі пад дзяржаўныя ўстановы Расейскай імпэрыі.

У 1882 і 1898 гадох у касьцёле праводзіўся рамонт.

Найноўшы часРэдагаваць

У 1937 годзе савецкія ўлады зачынілі касьцёл і ў 1939 годзе адкрылі ў яго будынку антырэлігійны музэй. У Другую сусветную вайну касьцёл атрымаў нязначныя пашкоджаньні. У 1961 годзе савецкія ўлады зруйнавалі помнік архітэктуры.

У 2001 годзе ў Віцебску зарэгістравалі рымска-каталіцкую парафію Сьвятога Антонія. Існуе плян аднаўленьня помніка архітэктуры.

АрхітэктураРэдагаваць

КасьцёлРэдагаваць

Касьцёл — 2-вежавая 3-нэфавая базыліка з паўкруглай апсыдай. Галоўны фасад падзяляўся разьвітым антаблемэнтам на 2 ярусы, аздобленыя паўкалёнамі і пілястрамі. Верхні ярус завяршаўся франтонам і 2 вежамі з валютамі і купаламі-банямі. Аконныя праёмы мелі лучковыя і паўцыркульныя аркавыя завяршэньні. З бакоў прэзьбітэрыюма разьмяшчаліся сымэтрычныя прастакутныя закрысьціі.

Інтэр’ер аздабляла ордэрная плястыка і лепка. Галоўны акцэнт — 2-ярусны барокавы алтар. Першы ярус алтара меў выгляд карынфскай калянады, што несла прафіляваны антаблемэнт, другі — прастакутнага шчыта зь ляпным пано «Глёрыя» і бакавымі валютамі зь фігуркамі анёлаў. Падобны выгляд мелі бакавыя алтары. Падлога была з тэракотавай пліткі. Сярод касьцельнага начыньня вылучаўся абраз-палатно «Святы Язафат» у фігурнай разной раме ў стылі ракако.

Кляштарны корпусРэдагаваць

Кляштарны корпус — П-падобны ў пляне 3-павярховы будынак, які далучаўся да паўднёвага фасаду касьцёла і ўтвараў квадратны замкнёны ўнутраны двор. Меў галерэйны плян.

ГалерэяРэдагаваць

Пляны і абмерыРэдагаваць

Пляны і абмеры
1832 г.
1832 г.
1839 г.
1839 г.

1839 г.
1846 г.
1846 г.
1846 г.

1846 г.
1846 г.
1868 г.
1868—1873 гг.

Гістарычная графікаРэдагаваць

Старая графіка
Г. Ляйбовіч, каля 1760 г.
1790-я гг.
Ю. Пешка, каля 1800 г.
Ю. Пешка, каля 1800 г.

Ю. Пешка, каля 1800 г.
Ю. Пешка, каля 1800 г.
па 1816 г.
1819 г.

1845 г.
1873 г.
Н. Орда, 1875—1876 гг.
1876 г.

1873 г.
1883 г.
1885 г.
1893 г.

М. Шагал, 1917 г.
М. Дабужынскі, 1919 г.
Д. Якерсон, 1922 г.
Д. Якерсон, 1920-я гг.

Я. Мінін, 1927 г.
1943—1944 гг.
1943—1944 гг.
1846 г.

Гістарычныя здымкіРэдагаваць

Старыя здымкі
1860—1893 гг.
С. Юркоўскі, 1867 г.
С. Юркоўскі, 1867 г.
С. Юркоўскі, 1867 г.

1863—1873 гг.
1873 г.
С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
1890-я гг.

1899 г.
1899 г.
1899 г.
1900 г.

1900 г.
1900 г.
1907 г.
1909 г.

1909 г.
1909 г.
1909 г.
1910 г.

1910 г.
да 1911 г.
1912 г.
1912 г.

да 1918 г.
да 1918 г.
да 1918 г.
1918 г.

1920-я гг.
В. Авітоўскі, 1926—1929 гг.
да 1930 г.
1930 г.

1930-я гг.
да 1941 г.
1941 г.
1941 г.

1941 г.
1941 г.
1941 г.
1941 г.

1941 г.
ліпень 1941 г.
ліпень 1941 г.
29 верасьня 1941 г.

1941—1942 гг.
1941—1943 гг.
1941—1943 гг.
1941—1943 гг.

1941—1943 гг.
1941—1943 гг.
1941—1943 гг.
1941—1943 гг.

1942 г.
1942 г.
1943—1944 гг.
1944 г.

КрыніцыРэдагаваць

^ Габрусь Т. Віцебскі касцёл і кляштар бернардзінцаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 126.
^ Kałamajska-Saaed M. Rosyjskie plany klasztorów skasowanych w roku 1832. T. 1. — Warszawa, 2021. S. 1039.

ЛітаратураРэдагаваць

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.

Вонкавыя спасылкіРэдагаваць

Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар бэрнардынаў у Віцебску, Radzima.org

[1] Габрусь Т. Віцебскі касцёл і кляштар бернардзінцаў // Архітэктура Беларусі. Энцыкл. — Менск, 1993. С. 126.

[2] Kałamajska-Saaed M. Rosyjskie plany klasztorów skasowanych w roku 1832. T. 1. — Warszawa, 2021. S. 1039.

[1]

[2]