Антоні Асяндоўскі

Анто́ні Фэрдына́нд Асяндо́ўскі (1878; цяпер Люцынскі край, рэгіён Латгалія, Латвія — 1945; Гродзіск-Мазавецкі, цяпер Мазавецкае ваяводзтва, Польшча) — польскі пісьменьнік, журналіст, падарожнік, хімік, географ. Сябар францускай Акадэміі навук.

Антоні Асяндоўскі
польск. Antoni Ferdynand Ossendowski
1931 год
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні	Антон Мартынавіч Асяндоўскі
Нарадзіўся	27 траўня (8 чэрвеня) 1878 Люцын, Люцынскі павет[d], Віцебская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	3 студзеня 1945(1945-01-03) (66 гадоў) Гродзіск Мазавецкі[d], Мазавецкае ваяводзтва, Польшча
Пахаваны	Мілянувэк[d]
Сужэнец	Сафія Іваноўская-Плошка[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	фізык, хімік, біёляг, падарожнік-дасьледнік, антраполяг, мовазнавец, картограф, журналіст, пісьменьнік, геоляг, біяхімік, Q96207371?, мінэроляг, навэліст
Гады творчасьці	1897—1939
Жанр	апавяданьне
Мова	расейская мова, польская мова і ангельская мова
Дэбют	Аповесьць «Хмара над Гангам» (1899, па-рас.), раман «Ноч» (1905, па-польску)
Значныя творы	Мэмуары «Зьвяры, людзі і богі» (1921, па-анг.), раман «Ленін»(pl) (1930)
Узнагароды	прэмія імя Ф. Ф. Бусэ[d] (1907)
Подпіс
Антоні Асяндоўскі ў Вікісховішчы

Біяграфія

Навучаўся ў Санкт-Пецярбурскім унівэрсытэце, Сарбоне.

Напісаў 130 кніг, перакладзены на 142 мовы. Працаваў найбольш у жанры «падарожнага раману». Шмат падарожнічаў па краінах сьвету. Валодаў 8 мовамі (зь іх кітайскай і мангольскай).

Удзельнічаў у рэвалюцыі 1905. Да 1907 году — у вязьніцы.

Ваяваў на баку белых падчас грамадзянскай вайны ў Расеі. Дарадца адмірала Калчака.

У 1922 годзе вярнуўся ў Польшчу.

У міжваенны пэрыяд чытаў лекцыі ў розных вышэйшых установах Польшчы. Кансультант вайсковай прамысловасьці ў Міністэрстве вайсковых справаў, экспэрт у азіяцкіх пытаньнях у Міністэрстве прамысловасьці і гандлю.

Напісаў кнігу на ангельскай мове пра падзеі ў Расеі падчас грамадзянскай вайны — «І зьвяры, і людзі, і богі», якая прынесла яму сусьветную вядомасьць. Раман «Ленін» меў вялікую папулярнасьць у Эўропе і паказваў сапраўдную сутнасьць бальшавіцкага лідэра.

Памёр незадоўга да вызваленьня Варшавы. Перад сьмерцю зьнішчыў свой архіў. Савецкія спэцслужбы не былі пэўныя, што Асяндоўскі не інсцэнаваў сьмерць. Адразу па прыходзе савецкіх войскаў супрацоўнікі НКВД правялі эксгумацыю цела Асяндоўскага, пасьля расплюшчылі вочы нябожчыку і гэтак сфатаграфавалі.

Творы яго былі забароненыя ў Народнай Польшчы, імя ня згадвалі энцыкляпэдыі, даваенныя кнігі вышукваліся і зьнішчаліся. Толькі пасьля 1989 году творы пачалі перавыдавацца.

Публікацыі

• Chmura nad Gangesem
• Noc — Уладзівасток 1905
• W ludzkim pyle
• Cień Ponurego Wschodu : (za kulisami życia rosyjskiego) — Варшава 1923, Варшава 1990
• W Ludzkiej i Leśnej Kniei — Варшава 1923
• Zwierzęta, ludze, bogowie (Przez kraj ludzi, bogów i zwierząt) — Варшава (1923), Познань (1927), рэпр. Беласток (1991), ISBN 83-85183-04-3
• Cud Bogini Kwan-Non : z życia Japonji — Познань 1924
• Najwyższy lot — Варшава 1924, Познань [1928]
• Nieznanym Szlakiem : nowele — Познань 1924, .
• Za Chińskim Murem — Варшава 1924
• Od szczytu do otchłani : wspomnienia i szkice — Варшава 1925
• Orlica — Warszawa 1925, Познань [1948]
• Po Szerokim Świecie — Варшава 1925
• Toreador w masce i inne opowieści — Познань 1925
• Zbuntowane i zwyciężone — Варшава 1925
• Czarny Czarownik: relacja z wyprawy do Afryki — Варшава 1926
• Płomienna Północ — Львоў 1926
• Pod Smaganiem Samumu — Познань 1926
• Huragan — Варшава 1927
• Niewolnicy Słońca: podróż przez zachodnią połać Afryki podzwrotnikowej w l. 1925/26 r. — Познань 1927
• Wśród Czarnych — Львоў 1927
• Na skrzyżowaniu dróg: nowele i szkice — Тчэў 1928
• Pięć Minut po Północy — Познань 1928
• Pod Polską Banderą — Львоў 1928
• Sokół Pustyni — Познань 1928
• Szkarłatny Kwiat Kamelii — Познань 1928
• Wańko z Lisowa — Львоў 1928
• Życie i Przygody Małpki — Львоў 1928
• Lisowczycy : powieść historyczna — Познань 1929, Варшава 1990
• Lenin — Poznań 1930, reprint: Wydawnictwo Alfa, ISBN 83-7001-354-6
• Mali Zwycięzcy: (przygody dzieci w pustyni Szamo — Львоў 1930, Варшава 1991, repr. Гданьск (1991)
• Miljoner «Y»: powieść o dzielnym Murzynku-sierocie — Варшава [ok. 1930]
• Czao-Ra — Варшава 1931
• Gasnące Ognie: podróż po Palestynie, Syrji, Mezopotamji — Познань 1931
• Trębacz Cesarski — Miejsce Piastowe 1930]
• Zagończyk — Lwów 1931
• Zwierzyniec — Познань 1931
• Okręty zbłąkane — Кракаў 1932
• Syn Beliry — Варшава 1932
• Daleka Podróż Boćka — Варшава 1932
• Narodziny Lalki — Варшава 1932
• Przygody Jurka W Afryce — Варшава 1932
• Słoń Birara — Kraków 1932, Варшава 1958 i 1990
• Staś Emigrant — Варшава 1932
• W Krainie Niedźwiedzi — Варшава 1932
• Afryka, Kraj i Ludzie — Варшава 1934
• Polesie — Познань 1934
• Pożółkły List — Варшава 1934
• Mocni Ludzie — Львоў, Варшава [1935], Уроцлаў, Варшава [ok. 1946]
• Nauczycielka — Познань 1935
• Skarb Wysp Andamańskich — Варшава 1935
• W Polskiej Dżungli — Варшава 1935
• Aldo — Познань 1936
• Iskry Spod Młota — Познань 1936
• Bajeczki Niebajeczki — Чанстахова 1936
• Czarnoskórka — Познань 1936
• Dimbo — 1936
• Drobnoludki i Inne Dziwy — Чанстахова 1936
• Grzmot — Познань 1936
• Huculszczyzna: Gorgany i Czarnohora — Познань 1936, Уроцлаў 1990
• Kraczka — Познань 1936
• Kosmacz — Познань 1936
• Miś i Chicha — Познань 1936
• Popielatka — Познань 1936
• Puszcze Polskie — Познань 1936
• Rudy Zbój — Познань 1936
• Szympansiczka — Познань 1936
• Młode Wino — Варшава 1937
• Postrach Gór — Варшава 1937
• Szanghaj — Познань 1937
• Biesy — Познань 1938
• Orły Podkarpackie — Пршэмысл 1938
• Pierścień Z Krwawnikiem — Кракаў 1938
• Pod Sztandarami Sobieskiego — Варшава 1938
• Zygzaki — Познань 1938
• Biały Kapitan — Познань 1939, Кракаў 1990
• Cztery Cuda Polski — Варшава 1939
• Karpaty i Podkarpacie — Познань 1939, рэпр. Libra, ISBN 83-89183-30-7
• Jasnooki Łowca — Кракаў 1946
• Wacek i Jego Pies — Познань 1947
• Dzieje burzliwego okresu — Познань [ok. 1950]
• Cadyk ben Beroki — Беласток 1992

Літаратура

• Анастасія Ільіна. «Яшчэ раз пра Уладзіміра Ільіча» (крытыка кнігі Ленін) // Arche 12//2008

Вонкавыя спасылкі

• Гладкова, Г. А. Цыкл гістарычных раманаў Ф. А. Асяндоўскага як мастацкі летапіс роду  (бел.) // Ученые записки УО «ВГУ им. П. М. Машерова». — 2018. — Т. 48. — С. 141–144.
• Гладкова, Г. А. Лёс удзельнікаў Лістападаўскага паўстання 1830–1831 гг. у мастацкім асэнсаванні Т.Я. Папі і Ф.А. Асяндоўскага  (бел.) // Ученые записки УО «ВГУ имени П. М. Машерова». — 2019. — Т. 29. — № 1. — С. 200–207.
• Гладкова, Г. А. Асоба галоўнага героя ў дылогіі Ф. А. Асяндоўскага “Trębacz cesarski” і “Mocni ludzie”  (бел.) // Наука - образованию, производству, экономике : материалы XXIV (71) Регион. науч.-практ. конф. преподавателей, научн. сотрудников и аспирантов. — Витебск: ВГУ имени П. М. Машерова, 2019. — Т. 1. — С. 96–98.
• Гладкова, Г. А. Гістарычныя рэаліі на старонках рамана Ф. А. Асяндоўскага “Trębacz cesarski”  (бел.) // Беларуская мова і літаратура ў славянскім этнакультурным кантэксце. — Віцебск: ВДУ імя П. М. Машэрава, 2019. — С. 155–158.
• Гладкова, Г. А. Мастацкая інтэрпрэтацыя гістарычных рэалій смутнага часу ў рамане Ф. А. Асяндоўскага “Lisowczycy”  (бел.) // Вестник БарГУ. — 2020. — В. 8. — С. 145–149.
• Гладкова, Г. А. Літва і Белая Русь на старонках рамана Ф. А. Асяндоўскага «Царскі трубач»  (бел.) // Віцебскі край. — Мінск: Нацыянальная бібліятэка Беларусі, 2019. — Т. 4. — № 1. — С. 253–257.
• Гладкова, Г. А. Стылёвыя асаблівасці рамана Ф. А. Асяндоўскага “Lisowczycy”  (бел.) // Наука – образованию, производству, экономике : материалы 72-й Регион. науч.-практ. конф. преподавателей, науч. сотрудников и аспирантов. — Витебск: 2020. — С. 114–115.
• Гладкова, Г. А. Мастацкае ўвасабленне вобраза палкоўніка Аляксандра Лісоўскага і дзейнасці яго атрадаў у творах беларускіх і польскіх пісьменнікаў  (бел.) // Известия Гомельского государственного университета имени Ф. Скорины. — 2022. — № 4(133). — С. 93–96. — ISSN 1609-9672.