Біяхімія
Біяхімія (біялагічная, ці фізыялягічная хімія) — навука аб хімічным складзе жывых клетак і арганізмаў і аб хімічных працэсах, якія ляжаць у аснове іх жыцьцядзейнасьці. Навука вывучае структуру й функцыі кампанэнтаў вузаў і рэчываў арганізма, як то бялкі, вугляводы, ліпіды, нуклеінавыя кісьлі й іншыя біямалекулы. Біяхімія імкнецца адказваць на біялягічныя й біяхімічныя пытаньне з дапамогай хімічных мэтадаў.
Нягледзячы на тое, што існуе шырокі шэраг розных біямалекулаў, многія зь іх зьяўляюцца палімерамі, гэта значыць складанымі вялікімі малекуламі, якія складаюцца з многіх падобных субадзінак, монамераў. Кожная кляса палімерных біямалекулаў мае ўласны набор тыпаў гэтых субадзінак. Напрыклад, бялкі зьяўляюцца палімерамі, якія складаюцца з амінакісьляў. Біяхімія вывучае хімічныя ўласьцівасьці важных біялягічных малекул, як то бялкі, у прыватнасьці хімію рэакцый, каталізаваных фэрмэнтамі.
Акрамя таго, большая частка дасьледаваньняў па біяхіміі мае справу з мэтабалізмам вузы й ягонай эндакрыннай і паракрыннай рэгуляцыяй. Іншыя вобласьці біяхіміі ўключаюць дасьледаваньне генэтычнага кода ДНК і РНК, біясынтэз бялкоў, транспартыроўку празь біялягічныя мэмбраны й перадачу сыгналаў. Біяхімія цесна зьвязана з малекулярнай біялёгіяй, навукай, якая займаецца вывучэньнем малекулярных мэханізмаў, з дапамогай якіх генэтычная інфармацыя, якая кадуецца ў ДНК, прыводзіць да працэсу жыцьця[1].
Вынікі біяхіміі ўжываюцца ў першую чаргу ў галіне мэдыцыны, харчаваньня й сельскай гаспадаркі. У мэдыцыне, біяхімікі дасьледуюць прычыны й мэтады лячэньня захворваньняў[2]. У харчаваньні, яны вывучаюць, як захаваць здароўе й добрае самаадчуваньне, а таксама вывучаюць уплыву дэфіцыту пажыўных рэчываў[3]. У сельскай гаспадарцы, біяхімікі дасьледуюць глебы й угнаеньні й спрабуюць знайсьці шляхі для паляпшэньня вырошчваньня сельскагаспадарчых культур, захоўваньня ўраджаю й барацьбы з шкоднікамі.
Тэрмін «біяхімія» эпізадычна ўжываўся зь сярэдзіны XIX стагодзьдзя, але ў клясычным сэнсе быў прапанаваны і ўведзены ў навуковае асяродзьдзе ў 1903 годзе нямецкім хімікам Карлам Нойбэргам. Біяхімія знаходзіцца на стыку некалькіх навук, перш за ўсё — біялёгіі й хіміі.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Astbury, W.T. (1961). «Molecular Biology or Ultrastructural Biology?». Nature. 190 (4781). — С. 1124. — PMID 13684868.
- ^ Finkel, Richard; Cubeddu, Luigi; Clark, Michelle (2009). «Lippincott's Illustrated Reviews: Pharmacology» (4th ed.). Lippincott Williams & Wilkins. — С. 1—4. — ISBN 978-0-7817-7155-9.
- ^ UNICEF (2010). «Facts for life» (4th ed.). New York: United Nations Children's Fund. — С. 61, 75. — ISBN 978-92-806-4466-1.