Адам Багдановіч

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Багдановіч (неадназначнасьць).

Ада́м Яго́равіч Багдано́віч (1 красавіка 1862, паводле іншых зьвестак 6 красавіка 1862, мястэчка Халопенічы, цяпер Крупскі раён, Менская вобласьць, Беларусь  — 1940, Яраслаўль, цяпер Расея) — беларускі этнограф, фальклярыст, мэмуарыст.

Адам Багдановіч
Род дзейнасьці	этнограф, фальклярыст, мэмуарыст
Дата нараджэньня	20 сакавіка (1 красавіка) 1862
Месца нараджэньня	Халопенічы, Барысаўскі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	16 красавіка 1940(1940-04-16) (78 гадоў)
Месца сьмерці	Яраслаўль, РСФСР, СССР
Месца пахаваньня	Лявонцьеўскія могілкі[d]
Грамадзянства	Расейская імпэрыя  СССР
Месца вучобы	Нясьвіская настаўніцкая сэмінарыя
Занятак	мэмуарыст, этноляг, фальклярыст, гісторык, мовазнавец
Навуковая сфэра	этнаграфія, фальклярыстыка і гісторыя
Бацька	Юры Лук'янавіч Багдановіч
Маці	Анэля Фаміна Асьмак[d]
Жонка	Марыя Апанасаўна Мякота
Дзеці	Максім Багдановіч
Адам Багдановіч у Вікісховішчы

Бацька паэта Максіма Багдановіча.

Жыцьцяпіс

Навучаўся ў пачатковай школе ў Халопенічах і ў Менску. У 1882 скончыў Нясьвіскую настаўніцкую сэмінарыю. 3 1885 працаваў загаднікам менскай пачатковай вучэльні ў Менску, адзін з кіраўнікоў менскага гуртку «Народная воля». 3 1892 служыў у гарадзенскім аддзяленьні Сялянскага банку. Карэспандэнт-супрацоўнік вядомага фальклярыста Паўла Шэйна. У 1896 пераведзены па службе ў Ніжні Ноўгарад, а ў 1907 — У Яраслаўль, дзе кіраваў аддзяленьнем Сялянскага банку. 3 1886 выступаў у беларускім пэрыядычным друку з артыкуламі па гісторыі і этнаграфіі.

Адам і Марыя Багдановічы з сынамі

Найбольш вядомыя і каштоўныя яго этнаграфічныя працы: «Нарыс становішча жанчыны ў сялянскім асяродзьдзі беларускага краю» (1886), «Пра жанчыну», манаграфія «Перажыткі старажытнага сьветасузіраньня ў беларусаў» ([1895). Шмат рокаў працаваў над двухтомнай манаграфіяй «Мова зямлі. Утварэньне водарачных імёнаў і што ад іх паходзяць». Падрыхтаваў працу «Этнічны склад беларускага народу» і іншыя.

У 1920—1931 гадах загадваў навуковай бібліятэкай Яраслаўскага дзяржаўнага музэю. Адначасова выкладаў гісторыю культуры ў мастацкім, музычным і тэатральным тэхнікумах. У 1932-м арыштаваны Дзяржаўнай палітычнай управай на 3 тыдні. Быў вызвалены па хадайніцтве Кацярыны Пешкавай, бо быў сябрам яе мужа Максіма Горкага. Вёў ліставаньне зь дзеячамі беларускай і расейскай культуры. Напісаў успаміны пра Максім Горкага, яго сына Максіма і Фёдара Шаляпіна. 3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры і выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Адама Багдановіча прадугледжвалася «спальваць».

Сям’я

Нарадзіўся ў Халопенічах у сям’і Юрыя (Ягора) Лук’янавіча Багдановіча і яго жонкі Анэлі, народжанай Асьмак. У маленстве насіў імя Адольф (Адоль, Адолік). Імя Адам атрымаў у 16 гадоў, пры аднаўленьні дакумэнтаў у праваслаўнай кансысторыі. У яго выхаваньні брала ўдзел бабка па кудзелі Рузаля Асьмак — варажбітка і казачніца, ад якой Багдановіч завучыў народныя казкі і на якую пазьней спасылаўся як на крыніцу сваіх ведаў аб народных павер’ях. У 1888 годзе ажаніўся з Марыяй Апанасаўнай Мякотай (1869—1896). Яны былі матэрыяльна забясьпечаныя. Адам зарабляў да 1500 рублёў у год пры гатовай кватэры з ацяпленьнем і асьвятленьнем, якая разьмяшчалася на Траецкай гары на Аляксандраўскай вуліцы ў доме Карказовіча, што ў двары, на 2-м паверсе. У той час у ім месьцілася 1-я прыходзкая вучэльня і настаўніцкія кватэры. Пазьней гэта быў дом 25 (цяпер тут частка вуліцы Багдановіча насупраць сквэру каля Тэатру опэры і балету. 6 (18) сакавіка 1890 у сям’і нарадзіўся першынец — Вадзім, а 27 лістапада (9 сьнежня) 1891 году — другі сын Максім. З 1892 году Адам Багдановіч служыў у Гарадзенскім аддзяленьні Сялянскага пазямельнага банка. Быў карэспандэнтам вядомага фальклярыста Паўла Шэйна. Некаторы час кіраваў публічнай бібліятэкай.

Партрэт Адама Багдановіча. Мастак Фёдар Панкоў. Яраслаўскі мастацкі музэй.

У Гародні сям’я жыла на ўскраіне гораду, на Садовай вуліцы. Тут 14 (26) лістапада 1894 году нарадзіўся трэці сын — Леў, а ў траўні 1896 году — дачка Ніна. Неўзабаве пасьля родаў дачкі хвароба Марыі Апанасаўны ўзмацнілася, і хутка сухоты сталі прычынай яе сьмерці. Празь некалькі тыдняў пасьля сьмерці жонкі, у лістападзе 1896 году быў пераведзены па службе ў Ніжні Ноўгарад. Маці дзецям замяніла цётка па мячы Марыя Ягораўна Багдановіч, але самая малодшая дачка Ніна не дажыла і да году.

Адам Ягоравіч Багдановіч з Аляксандрай Паўлаўнай Волжынай

У Ніжнім Ноўгарадзе ў Адама Багдановіча завязаліся сяброўскія адносіны з Максімам Горкім, зь якім яны неўзабаве парадніліся, ажаніўшыся зь сёстрамі — Кацярынай (Горкі) і Аляксандрай (Багдановіч) Волжыных. Адам Багдановіч узяў шлюб з Аляксандрай у пачатку 1899 году, у канцы таго ж году яна памерла ад родаў, пакінуўшы яшчэ аднаго сірату — сына Аляксандра, які рос у сям’і Максіма Горкага і памёр у Крыме ад дызэнтэрыі ў 4-гадовым веку.

У 1908 годзе сям’я пераехала ў Яраслаўль. Сужыхаркай Адама Багдановіча стала сястра яго першай жонкі Аляксандра Апанасаўна Мякота. У іх нарадзілася яшчэ пяцёра сыноў — Павал, Аляксей, Вячаслаў, Мікалай і Раман. Памёр у Яраслаўлі ў 1940 годзе.

Памяць

У 1998 годзе ў Халопенічах усталявалі помнік Адаму Багдановічу (скульптар Уладзімер Лятун, архітэктары С. Малюк, Юры Казакоў).

Літаратура

• «Пережитки древняго міросозерцанія у белоруссовъ»
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.