Вікіпэдыя

Ямант

Ямант (Ямунд, Ямунт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне Рэдагаваць

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Імя Ямант (Ямонт) зьмяшчае той жа фармант (-монт-), што і імя Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[1]. Гэты ж фармант празь імёны Монтгерд і Гердзімонт зьвязвае Ямонта зь імём Альгерд, якое мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну[2]), а празь імя Скаламонт — з германскім (гоцкім) імём Гудэскалк (Готшалк)[3]. Тым часам фарманты -я- і -монт- празь імёны Ятаўт і Монтаўт зьвязваюць Ямонта зь імём Вітаўт — літоўскай (беларускай) формай старажытнага германскага імя Вітольд (Witold, Witolt)[4].

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імю Ямант адпавядае германскае імя Omund[5]. Германскі характар літоўскіх імёнаў з фармантам -монт- (-мант-) — як і запазычаньне самога фарманту з германскіх моваў — сьцьвердзіў амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[6].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, фармант -я- (германскія імёны Jahheri, Joman) паходзіць ад гоцкага ja, jah 'сапраўды', а -монт- (-мунт-, -мунд-) (усходнегерманскія імёны Gesimundus, Sidimundus, Mundila, Mondericus) — ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[7]. Такім парадкам, імя Ямонт азначае «сапраўды гарлівы»[8] (адзначалася бытаваньне паўночнагерманскага імя Jomund[9][10]).

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Jamunt (1390 год)[11]; Jamundt (23 красавіка 1398 году)[12]; Jamund von Cletzke[13], Iamund de Cletzke[14] (12 кастрычніка 1398 году); Semeon Iamunti (18 студзеня 1401 году)[15]; отъ князь своихъ, Ямонта да Василей Борійковъ[16], князь Ямонтъ Толоунтовичь[17], князя Ивана Ямонта наместника Смоленского[18] (Наўгародзкі чацьверты летапіс); князя Ямонта[19], князь Ямонтъ Толунтовичь[20] (Сафійскі першы летапіс); князь Михаило Ямонътовичъ (1440—1492 гады)[21]; Ямантъ (Маскоўскі летапісны звод канца XV стагодзьдзя); пад боіары рокговскими Іамонтом Борисовичом (26 студзеня 1516 году)[22]; бояръ господарьскихъ Ейшиского повета, наимя Ямонта (8 ліпеня 1518 году)[23]; Мартинъ Ямунътовичъ (1528 год)[24]; князю Семену Ямонтовичу Подберезскому (2 лістапада 1531 году)[25]; под бояры зыскалъ, Ямонътомъ Борысовичомъ (23 траўня 1539 году)[26]; Стась Пацевич Ямонтович (30 ліпеня 1545 году)[27]; Янъ Викъторынъ а Бартломеи Ямонтовичъ (1565 год)[28]; Я Петръ Анъдреевич Ямонътъ (8 кастрычніка 1593 году)[29]; Nobilis Petrus Iamunt (1648—1649 гады)[30]; jmp. Jana Jamąta (1690 год)[31]; Martianus Jamuntowicz[32].

Носьбіты Рэдагаваць

З XVII ст. прыдомкам Ямант карыстаўся літоўскі шляхецкі род Палевічаў[34].

Яманты (Jamont) гербу Пабог — літоўскі шляхецкі род зь Сьвянцянаў[35].

Глядзіце таксама Рэдагаваць

Крыніцы Рэдагаваць

  1. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14, 23.
  2. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
  3. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
  5. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 101.
  6. ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
  7. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18—19.
  8. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24.
  9. ^ Kruken K., Stemshaug O. Norsk Personnamnleksikon. — Det Norske Samlaget, 1995.
  10. ^ Jomund, Nordic Names
  11. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 3. — Leipzig, 1866. S. 168.
  12. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. P. 54.
  13. ^ Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. S. 12.
  14. ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. S. 226.
  15. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 37.
  16. ^ С. 101.
  17. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 104.
  18. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 142.
  19. ^ С. 247.
  20. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 251.
  21. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 31.
  22. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 181.
  23. ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 1234.
  24. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 86.
  25. ^ Беларускі архіў. Т. 2. — Менск, 1928. С. 138.
  26. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 20 (1536—1539). — Vilnius, 2010. P. 263.
  27. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 83.
  28. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 207.
  29. ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 345.
  30. ^ Žemaičių vyskupijos vizitacijų aktai 1611—1651 m. // Fontes Historiae Lituaniae. Vol. XI, 2011. P. 339.
  31. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo połockie 1667 i 1690 r. — Warszawa, 2018. S. 104.
  32. ^ Масальскі Д. Аб Ліцьвінох і Беларусах у Браўнсбэргскім сэмінары 1578—1798 // Родныя Гоні. Кн. 4, чэрвень 1927. С. 17—20.
  33. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 1. ― Вильна, 1901. С. 11, 24.
  34. ^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 51.
  35. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 94.

Літаратура Рэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ямант&oldid=2434323»