Хэрсо́н (па-ўкраінску: Херсон) — места абласнога значэньня на поўдні Ўкраіны, у нізоўі Дняпра. Адміністрацыйны цэнтар Хэрсонскай вобласьці. Насельніцтва на 2017 год — 293 299 жыхароў, з улікам населеных пунктаў, якія ўваходзяць у склад Хэрсонскай мескай рады — 331 522 чалавек. Горад-герой Украіны (2022)[2]

Хэрсон
лац. Cherson
укр. Херсон
Антонаўскі аўтамабільны мост праз Дняпро
Антонаўскі аўтамабільны мост праз Дняпро
Герб Хэрсону Сьцяг Хэрсону
Першыя згадкі: 18 чэрвеня 1778
Горад з: 1778
Краіна: Украіна
Вобласьць: Хэрсонская
Мэр: Ігар Калыхаеў[d]
Плошча: 145 км²
Вышыня: 25 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць: 293 299 чал. (2017)[1]
шчыльнасьць: 2022,75 чал./км² (2017)
нацыянальны склад: украінцы — 75,7%
расейцы — 20,0%
габрэі — 0,5% (2001)
Часавы пас: UTC+2
летні час: UTC+3
Тэлефонны код: +380-55-2
Паштовыя індэксы: 73000—73480
Нумарны знак: BT, НТ / 22
Геаграфічныя каардынаты: 46°38′33″ пн. ш. 32°37′30″ у. д. / 46.6425° пн. ш. 32.625° у. д. / 46.6425; 32.625Каардынаты: 46°38′33″ пн. ш. 32°37′30″ у. д. / 46.6425° пн. ш. 32.625° у. д. / 46.6425; 32.625
Хэрсон на мапе Ўкраіны
Хэрсон
Хэрсон
Хэрсон
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
Хэрсонская меская рада

Знаходзіцца за 446 км ад Кіева. Буйны чыгуначны вузел (лініі на Мікалаеў, Сьнегіроўку, Джанкой). Марскі гандлёвы порт і рачны порт. Аэрапорт.

Хэрсон — важны эканамічны цэнтар поўдня Ўкраіны. Места зьяўляецца цэнтрам адной з найбольшых аглямэрацыяў у краіне. Апроч Хэрсону, у яе склад уваходзяць Голая Прыстань, Алёшкі (места-спадарожнік), Антонаўка, Сьцяпанаўка, Камышаны, Зялёнаўка, Наддняпранскае, Чарнабаеўка, Белазэрка.

23 лютага 2008 року ў Хэрсоне адбылася значная падзея ў мэдычнай сфэры — упершыню ў Паўднёвым рэгіёне ў абласной клінічнай лякарні была выкананая апэрацыя на адкрытым сэрцы з выкарыстаньнем апарату штучнага крывезвароту.

Гісторыя

рэдагаваць

У XIV—XV стагодзьдзях тэрыторыя сучаснага Хэрсону ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага. Існуе меркаваньне[3], што менавіта тут у 1398 року вялікі князь Вітаўт заснаваў места і мураваны замак Сьвятога Яна, які пазьней набыў значэньне аднаго з асноўных паўднёвых фарпостаў ВКЛ.

Напрыканцы XV стагодзьдзя гэтую тэрыторыю захапілі крымскія татары і Вітаўтаў замак быў зруйнаваны.

У 1737 року падчас Расейска-турэцкай вайны 1735—1739 рокаў на правым беразе Дняпра расейцы збудавалі ўмацаваньне Аляксандар-шанец. 18 чэрвеня 1778 року Кацярына II падпісала ўказ пра заснаваньне фартэцыі і вэрфі. 19 кастрычніка 1778 року адбылася закладка места, якое атрымаў назву Хэрсон, у гонар старажытнага Хэрсанэса як крыніцы хрысьціянства для Русі. Заснавальнікам места быў Р. Пацёмкін.

У 1803 року Хэрсон зрабіўся цэнтрам губэрні, якая ахоплівала значную частку поўдня Ўкраіны. У месьце разьвівалася цывільнае суднабудаваньне, узьнікалі прадпрыемствы па перапрацоўцы прадукцыі сельскай гаспадаркі. Пасьля 1861 року пачалося значнае ўзрастаньне эканамічнага патэнцыялу края. Па правядзеньні днопаглябляльных працаў у рэчышчы Дняпра, Хэрсон набыў значэньне важнага марскога порту.

10 сьнежня 1917 Хэрсонская губэрнская Рада вызнала Хэрсоншчыну неад’емнай складовай часткай Украінскай Народнай Рэспублікі.[4]

Пасьля працяглага ваясковага супрацьстаяньня 16 красавіка 1920 року Хэрсон канчаткова акупавала Чырвоная армія. З 18 жніўня 1941 па 13 сакавіка 1944 року знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Ад 1991 року Хэрсон у складзе незалежнай Украіны. 11 лістапада 2022 году Ўзброеныя сілы Ўкраіны вызвалілі Хэрсон пасьля 8-месячнай расейскай акупацыі ў ходзе расейскага ўварваньня ва Ўкраіну[5].

Насельніцтва

рэдагаваць

Колькасьць

рэдагаваць
Насельніцтва (чал.)
1897 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2001 2017
59 076 57 376 96 987 157 995 260 687 318 908 355 379 328 360 293 299
Насельніцтва па роднай мове (2001)
украінская мова расейская армянская беларуская
53,36% 45,34% 0,17% 0,13%

Эканоміка

рэдагаваць

Найбольш разьвітымі галінамі зьяўляюцца:

  • харчовая прамысловасьць (кансэрвавы, мясны, рыбны, хлебакамбінаты, малочны, вінаробныя, макаронныя фабрыкі і інш.)
  • машынабудаваньне (суднабудаваньне і суднарамонт, вытворчасьць сельскагаспадарчай тэхнікі, электрамашынабудаўнічы завод, завод карданных валаў)
  • лёгкая прамысловасьць (баваўняны камбінат, гарбарна-абутковы камбінат, абутковая, кравецкая фабрыкі)
  • хімічная і нафтаперапрацоўчая прамысловасьць

У Хэрсоне знаходзіцца адзін з шасьці ўкраінскіх нафтаперапрацоўчых заводаў (з 2005 року зачынены на мадэрнізацыю, якую плянуецца завершыць у 2011[6]). Функцыянуюць завод шкловырабаў, завод жалезабэтонных вырабаў.

Турыстычная інфармацыя

рэдагаваць

Вялікай папулярнасьцю ў адпачывальнікаў карыстаюцца мястэчкі на Чарнаморскім узьбярэжжы. Скадоўск і Арабацкая стрэлка вядомыя як цэнтры дзіцячага адпачынку. Усяго ў Хэрсонскай вобласьці налічваецца каля 180 курортных комплексаў.

У самім Хэрсоне захаваўся шэраг гістарычна-архітэктурных каштоўнасьцяў — сынагогі, праваслаўныя цэрквы і манастыры, помнікі грамадзянскай архітэктуры (XVIII—XIX стагодзьдзі), каталіцкі касьцёл (пач. XIX ст.).

У месьце дзейнічае грэка-каталіцкі манастыр.

Месты-сябры

рэдагаваць
  1. ^ Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року». — Київ, Державна служба статистики України, 2017 zip  (укр.)
  2. ^ Указ прэзыдэнта Украіна ад 6 сакавіка 2022 году № 111/2022 «Про встановлення почесної відзнаки „Місто-герой України“»
  3. ^ Юрій Мицик. Кордони і землі війська Запорізького (XV — середина XVII ст.) // Магістеріум. Вип. 7, Історичні студії / Національний університет «Києво-Могилянська академія». — К.: Stylos, 2001. — С. 4—12 [1]
  4. ^ Известия Херсонского уездного земства. — 1917. — 17 грудня. — С. 1651—1652.
  5. ^ Украіна вярнула кантроль над Херсонам, адзіным абласным цэнтрам, які расейцам удалося захапіць з 24 лютага // Беларуская служба Радыё «Свабода», 11 лістапада 2022 г. Праверана 11 лістапада 2022 г.
  6. ^ Рэканструкцыя і мадэрнізацыя «Хэрсонскага нафтаперапрацоўчага заводу» дазволіць праз тры рокі давесьці шторочную перапрацоўку нафты да 4,5 млн тон(недаступная спасылка) (рас.)

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць