Хэрсон

	Хэрсон
	укр. Херсон
	; Антонаўскі аўтамабільны мост праз Дняпро
Герб Хэрсону	Сьцяг Хэрсону
Першыя згадкі:	18 чэрвеня 1778
Горад з:	1778
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Хэрсонская
Мэр:	Ігар Калыхаеў[d]
Плошча:	145 км²
Насельніцтва
колькасьць:	293 299 чал. (2017)
шчыльнасьць:	2022,75 чал./км² (2017)
нацыянальны склад:	украінцы — 75,7%; расейцы — 20,0%; габрэі — 0,5% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380-55-2
Паштовыя індэксы:	73000—73480
Нумарны знак:	BT, НТ / 22
Геаграфічныя каардынаты:	46°38′33″ пн. ш. 32°37′30″ у. д. / 46.6425° пн. ш. 32.625° у. д.Каардынаты: 46°38′33″ пн. ш. 32°37′30″ у. д. / 46.6425° пн. ш. 32.625° у. д.
	Хэрсон на мапе Ўкраіны Хэрсон
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	Хэрсонская меская рада

Хэрсо́н (па-ўкраінску: Херсон) — места абласнога значэньня на поўдні Ўкраіны, у нізоўі Дняпра. Адміністрацыйны цэнтар Хэрсонскай вобласьці. Насельніцтва на 2017 год — 293 299 жыхароў, з улікам населеных пунктаў, якія ўваходзяць у склад Хэрсонскай мескай рады — 331 522 чалавек. Горад-герой Украіны (2022)^[2]

Знаходзіцца за 446 км ад Кіева. Буйны чыгуначны вузел (лініі на Мікалаеў, Сьнегіроўку, Джанкой). Марскі гандлёвы порт і рачны порт. Аэрапорт.

Хэрсон — важны эканамічны цэнтар поўдня Ўкраіны. Места зьяўляецца цэнтрам адной з найбольшых аглямэрацыяў у краіне. Апроч Хэрсону, у яе склад уваходзяць Голая Прыстань, Алёшкі (места-спадарожнік), Антонаўка, Сьцяпанаўка, Камышаны, Зялёнаўка, Наддняпранскае, Чарнабаеўка, Белазэрка.

23 лютага 2008 року ў Хэрсоне адбылася значная падзея ў мэдычнай сфэры — упершыню ў Паўднёвым рэгіёне ў абласной клінічнай лякарні была выкананая апэрацыя на адкрытым сэрцы з выкарыстаньнем апарату штучнага крывезвароту.

Гісторыя рэдагаваць

У XIV—XV стагодзьдзях тэрыторыя сучаснага Хэрсону ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага. Існуе меркаваньне^[3], што менавіта тут у 1398 року вялікі князь Вітаўт заснаваў места і мураваны замак Сьвятога Яна, які пазьней набыў значэньне аднаго з асноўных паўднёвых фарпостаў ВКЛ.

Напрыканцы XV стагодзьдзя гэтую тэрыторыю захапілі крымскія татары і Вітаўтаў замак быў зруйнаваны.

У 1737 року падчас Расейска-турэцкай вайны 1735—1739 рокаў на правым беразе Дняпра расейцы збудавалі ўмацаваньне Аляксандар-шанец. 18 чэрвеня 1778 року Кацярына II падпісала ўказ пра заснаваньне фартэцыі і вэрфі. 19 кастрычніка 1778 року адбылася закладка места, якое атрымаў назву Хэрсон, у гонар старажытнага Хэрсанэса як крыніцы хрысьціянства для Русі. Заснавальнікам места быў Р. Пацёмкін.

У 1803 року Хэрсон зрабіўся цэнтрам губэрні, якая ахоплівала значную частку поўдня Ўкраіны. У месьце разьвівалася цывільнае суднабудаваньне, узьнікалі прадпрыемствы па перапрацоўцы прадукцыі сельскай гаспадаркі. Пасьля 1861 року пачалося значнае ўзрастаньне эканамічнага патэнцыялу края. Па правядзеньні днопаглябляльных працаў у рэчышчы Дняпра, Хэрсон набыў значэньне важнага марскога порту.

10 сьнежня 1917 Хэрсонская губэрнская Рада вызнала Хэрсоншчыну неад’емнай складовай часткай Украінскай Народнай Рэспублікі.^[4]

Пасьля працяглага ваясковага супрацьстаяньня 16 красавіка 1920 року Хэрсон канчаткова акупавала Чырвоная армія. З 18 жніўня 1941 па 13 сакавіка 1944 року знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Ад 1991 року Хэрсон у складзе незалежнай Украіны. 11 лістапада 2022 году Ўзброеныя сілы Ўкраіны вызвалілі Хэрсон пасьля 8-месячнай расейскай акупацыі ў ходзе расейскага ўварваньня ва Ўкраіну^[5].

Насельніцтва рэдагаваць

Колькасьць рэдагаваць

Насельніцтва (чал.)
1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2017
59 076	57 376	96 987	157 995	260 687	318 908	355 379	328 360	293 299

Мова рэдагаваць

Насельніцтва па роднай мове (2001)
украінская мова	расейская	армянская	беларуская
53,36%	45,34%	0,17%	0,13%

Эканоміка рэдагаваць

Найбольш разьвітымі галінамі зьяўляюцца:

харчовая прамысловасьць (кансэрвавы, мясны, рыбны, хлебакамбінаты, малочны, вінаробныя, макаронныя фабрыкі і інш.)
машынабудаваньне (суднабудаваньне і суднарамонт, вытворчасьць сельскагаспадарчай тэхнікі, электрамашынабудаўнічы завод, завод карданных валаў)
лёгкая прамысловасьць (баваўняны камбінат, гарбарна-абутковы камбінат, абутковая, кравецкая фабрыкі)
хімічная і нафтаперапрацоўчая прамысловасьць

У Хэрсоне знаходзіцца адзін з шасьці ўкраінскіх нафтаперапрацоўчых заводаў (з 2005 року зачынены на мадэрнізацыю, якую плянуецца завершыць у 2011^[6]). Функцыянуюць завод шкловырабаў, завод жалезабэтонных вырабаў.

Турыстычная інфармацыя рэдагаваць

Вялікай папулярнасьцю ў адпачывальнікаў карыстаюцца мястэчкі на Чарнаморскім узьбярэжжы. Скадоўск і Арабацкая стрэлка вядомыя як цэнтры дзіцячага адпачынку. Усяго ў Хэрсонскай вобласьці налічваецца каля 180 курортных комплексаў.

У самім Хэрсоне захаваўся шэраг гістарычна-архітэктурных каштоўнасьцяў — сынагогі, праваслаўныя цэрквы і манастыры, помнікі грамадзянскай архітэктуры (XVIII—XIX стагодзьдзі), каталіцкі касьцёл (пач. XIX ст.).

У месьце дзейнічае грэка-каталіцкі манастыр.