Туркі

Ту́ркі (па-турэцку: Türkler) — цюрскі народ агульнай колькасьцю каля 75 млн чалавек, асноўнае насельніцтва Турэччыны. Пераважная большасьць вернікаў (каля 90%) — мусульмане-суніты.

Туркі
Türkler
Некаторыя з вядомых ці пладавітых туркаў з усяго свету
Агульная колькасьць	75 мільёнаў (прыкладна)
Рэгіёны пражываньня	Турэччына: 57,4—61,5 мільёнаў Паўночны Кіпр: 315 000 Ірак: 0,5—3 мільёны Нямеччына: 2,8 мільёнаў Францыя: 0,82 мільёны Баўгарыя: 0,6—0,8 мільёны Вялікабрытанія: 0,5 мільёны Нідэрлянды: 0,4—0,5 мільёны Аўстрыя: 0,35—0,5 мільёны Бэльгія: 0,2 мільёны ЗША: 0,2—0,5 мільёны Саудаўская Арабія: 150—200 тысячаў Лібан: 50—200 тысячаў Расея: 110—150 тысячаў Казахстан: 105—150 тысячаў Сырыя: 100 тысячаў Беларусь: 0,469 тысячы (2009 год)
Мова	турэцкая
Рэлігіі	пераважна іслам
Туркі ў Вікісховішчы

Гісторыя

Продкі турак — агузы пачалі перасяляцца зь Сярэдняй Азіі на тэрыторыю Малой Азіі каля 11 стагодзьдзя, скараючы і асімілюючы карэннае насельніцтва, прадстаўленае грэкамі, а таксама армянамі. У склад будучага турэцкага народу таксама ўвайшлі янычары, якія камплектаваліся з хлопчыкаў армянаў, грузінаў, балканскіх, славянскіх і іншых хрысьціянскіх народаў, якіх адбіралі зь мясцовага насельніцтва, зьвярталі ў іслам, і везлі ў Стамбул. Фармаваньне турэцкага этнасу завяршылася ў 15 стагодзьдзі, а турэцкая нацыя склалася ў першыя дзесяцігодзьдзі 20 стагодзьдзя. Саманазва народу да 1923 году — асманы; пасьля падзеньня Асманскай імпэрыі існаваў выбар паміж варыянтамі новай саманазвы: анаталійцы і туркі. Выбар апошняй назвы зроблены з мэтай выкарыстаць цюрскую ідэнтычнасьць для кансалідацыі народу ў складаны пэрыяд яго гісторыі, а таксама для захаваньня сувэрэнітэту над эўрапейскімі (неанаталійскімі) тэрыторыямі.

Турэцкая дыяспара

Турэцкая дзяўчына

Гістарычна найболей вядомая турэцкая дыяспара існавала ў Крымскім ханстве — васальнай дзяржаве Асманскай імпэрыі. Аднак да XVIII стагодзьдзя, калі Крым увайшоў у склад Расеі, туркі амаль цалкам інтэграваліся ў крымскататарскi этнас. Пад моцным уплывам турэцкай мовы склаўся паўднёвы дыялект крымскататарскай мовы. У наш час найболей буйныя турэцкія дыяспары маюцца ў краінах, якія раней уваходзілі ў склад Асманскай імпэрыі. У арабскіх краінах (краіны Магрыбу, Эгіпэт, Сырыя, Ірак) туркі ня маюць рэлігійнага ціску, аднак у той жа час іх магчымасьць вывучаць родную мову і падтрымліваць культурныя сувязі з Турэччынай сур'ёзна абмяжоўваецца.

Турэцкая дыяспара ў Нямеччыне ўтварылася ў выніку «эканамічнага цуду» 1960-х гг., калі ў выніку эканамічнага росту ўзрос попыт на працоўную сілу, у той час як насельніцтва Нямеччыны ня толькі не расло, але нават памяншалася. У сувязі з гэтым у Нямеччыну прыбыла вялікая колькасьць турак. Адбываліся сутыкнеьнні паміж туркамі і нямецкімі нацыяналістамі, часта са сьмяротнымі выпадкамі. У 1990-я гады сытуацыя нібыта стала зьмяняцца ў лепшы бок, аднак сёньня яна ўсё яшчэ застаецца напружанай, бо ўрад Нямеччыны пачаў мэтанакіраваную праграму па інтэграцыі турак у нямецкае грамадзтва пры захаваньні іх нацыянальнай ідэнтычнасьці.