Вікіпэдыя

Масковія (назва)

Маско́вія (па-лацінску: Moscovia, па-расейску: Московия) — гістарычная назва Расеі й яе дзяржаўных утварэньняў[1]. Першапачаткова гэта была лацінская назва Масквы (для параўнаньня: па-лацінску: Varsovia, Kiovia) і Вялікага Княства Маскоўскага, пазьней у шэрагу дзяржаваў Заходняй і Цэнтральнай Эўропы яна перайшла да адзінай Маскоўскай дзяржавы, утворанага вакол Масквы пры Іване III. Гэтая назва сустракаецца на многіх гістарычных картах XVI—XIX стагодзьдзяў, зробленых у Эўропе, да й пасьля перайменаваньня Маскоўскай дзяржавы ў Расейскую імпэрыю 22 кастрычніка 1721 году.[2][3][4]

Герб Масковіі, «Стэматаграфія», 1702 год

Украінскі гісторык Мікалай Кастамараў лічыў, што актыўнае выкарыстаньне польскімі публіцыстамі назвы Масковія ў ХІХ стагодзьдзі тлумачыцца непрызнаньнем імі права Масковіі на назву «Русь» на землях Украіны й Беларусі.[5][6] Гэтая назва дагэтуль ужываецца ў маскоўскай літаратуры, асабліва гістарычнай.[7][8][9]

Выкарыстаньне

рэдагаваць

Украіна

рэдагаваць

Ужываньне іншакарэннага слова «Масковія» добра ўпісвалася ў культываваньне канцэпцыі, паводле якой Расея не мае дачыненьня да культурнай спадчыны Русі. У 1900 годзе ў Галічыне выйшла брашура Лонгіна Цэгельскага «Русь-Украіна й Маскоўшчына-Расея». У 1921 годзе была выдадзена (у 1936 годзе перавыдадзена) кніга ўкраінскага эмігранта ў Чэхаславаччыны Сяргея Шалухіна аб назвах Украіны, дзе ён даказваў, што «Масковія» заўсёды так называлася й скрала сваю назву «Русь» ў Украіны.[10] Падобнымі тэрмінамі апераваў і ўкраінскі эмігрант, нацыяналіст Павел Штэпа, які выдаў кнігі «Украінец і масквін. Дзьве супрацьлегласьці» (1959) і «Маскоўства» (1968).[11]

Ужо пасьля аднаўленьня незалежнасьці ва Ўкраіне была апублікаваная кніга «Украдзенае імя» Яўгена Наканечнага, у якой аўтар разьвіў ідэі Шалухіна. Акрамя таго, назва «Масковія» і «маскавіты», (нароўні з «Максель»)[12] пастаянна ўжываюцца ў адносінах да сярэднявечнай Расеі й маскальскіх у кнізе гісторыка Ўладзіміра Бялінскага «Краіна Моксель», за першы том якой ён атрымаў у 2011 годзе ўкраінскую нацыянальную. прэмію імя Івана Франко (выдаецца Дзяржаўным камітэтам тэлебачаньня й радыёвяшчаньня Ўкраіны) у намінацыі «Лепшая навуковая праца».[13]

 
Герб Масковіі зь нямецкай «Вялікай гербавой кнігі, якая зьмяшчае гербы нямецкіх імпэратараў, эўрапэйскіх каралеўскіх і княжацкіх двароў…», 1583—1700 гг.

Некаторыя публічныя дзеячы пэрыядычна ўжываюць у сваіх выказваньнях слова Масковія. У 2015 годзе дэпутат ад Радыкальнай партыі Алега Ляшко Аксана Корчынская й дэпутат Андрэй Лозаў унесьлі ў Вярхоўную Раду Ўкраіны законапраект аб забароне прымяненьня да Расеі назвы Росія альбо Русь і выкарыстаньне замест гэтай назвы Московія.[14][15][16]

У сьнежні 2021 году дэпутаты Ровенскай[17] і Львоўскай[18] абласных радаў прынялі зварот да прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзімера Зяленскага й Вярхоўнай Рады Ўкраіны з патрабаваньнем аднавіць гістарычную справядлівасьць і выкарыстоўваць назву Московія замест Росія й Російська Федерація.[19]

23 лістапада 2022 году на сайце прэзыдэнта Ўкраіны была разьмешчана пэтыцыя, у якой прапануецца замест Расейскай Фэдэрацыі выкарыстоўваць назву Маскоўская Фэдэрацыя, а замест Расеі — Масковія. Аўтарка пэтыцыі таксама падкрэсьліла, што афіцыйная зьмена назвы «дзяржавы-тэрарыста» зьяўляецца магутным інфармацыйным ходам на міжнародным узроўні.[20]

29 лістапада 2022 году пастаянны прадстаўнік Украіны пры ААН Сяргей Кісьліца заклікаў украінскіх урадоўцаў і парлямэнтарыяў прыняць закон, паводле якога Ўкраіна будзе афіцыйна называць Расейскую Фэдэрацыю Масковіяй. Ён прывёў прыклад Вугоршчыны, якая мае сваю назву Magyarország, але на розных мовах краіна называецца па-рознаму: па-ангельску — Hungary, па-нямецку — Ungarn, па-польску — Węgry; і з Аўстрыяй: краіна мае сваю назву Österreіch, але па-ангельску яна называецца Austrіa, а па-славацку — Rakúsko.[21][22][23] На наступны дзень нардэп ад «ЭЗ» Мікалай Княжыцкі падтрымаў прапанову аб вяртаньні Расеі гістарычнай назвы Масковіі на заканадаўчым узроўні.[24]

7 сьнежня 2022 году Івана-Франкоўская абласная рада зьвярнулася да прэзыдэнта Ўкраіны й Вярхоўнай Рады Ўкраіны з заклікам перайменаваць Расейскую Фэдэрацыю ў Масковію на дзяржаўным, афіцыйным, грамадзкім узроўнях, а таксама ў СЬМІ на тэрыторыі Ўкраіны. Расейцаў адпаведна зваць маскавітамі.[25][26]

14 лютага 2023 году пэтыцыя да прэзыдэнта Ўкраіны, апублікаваная 23 лістапада 2022 году, набрала неабходную для разгляду колькасьць подпісаў.[27][28][29]

10 сакавіка 2023 году пэтыцыя была разгледжана прэзыдэнтам Украіны, ён адзначыў, узьнятае пытаньне патрабуе ўважлівай прапрацоўкі як у плоскасьці гісторыка-культурнага кантэксту, так і ўлічваючы магчымыя міжнародна-прававыя наступствы. Уладзімір Зяленскі таксама паведаміў, што зьвярнуўся да прэм’ер-міністра Дзяніса Шмыгаля з просьбай разам з навуковымі ўстановамі комплексна прапрацаваць перайменаваньне.[30][31] У Расейскай Фэдэрацыі на гэта востра адрэагавалі, прадстаўнік МЗС РФ Марыя Захарава выступіла з заявай аб ператварэньні Ўкраіны ў «анты-Расею», а намесьнік старшыні Савета Бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі Дзьмітрый Мядзьведзеў загаварыў аб «нацызьме» ва Ўкраіне.[32]

11 сакавіка 2023 году народны дэпутат, старшыня парлямэнцкага камітэта па пытаньнях гуманітарнай і інфармацыйнай палітыкі Мікіта Патураеў выказаў меркаваньне, што пытаньне перайменаваньня Расейскай Фэдэрацыі ва Ўкраіне ня проста іміджавае, яно вельмі палітычна важнае.[33]

12 сакавіка 2023 году міністар культуры й інфармацыйнай палітыкі Аляксандар Ткачэнка адзначыў, што ідэя зьмены ва Ўкраіне назвы Расея на Масковію цікавая, але патрабуе дадатковай працы з экспэртамі, каб мець канчатковую гістарычную аснову для прыняцьця дастаткова «сур’ёзнага рашэньня».[34] Паводле яго словаў, Расея заўсёды спрабавала поўнасьцю завалодаць гістарычнай спадчынай Русі. Працэс перайменаваньня Расеі патрабуе шырокай камунікацыйнай падтрымкі, каб матывы рашэньня зразумелі, перш за ўсё, украінцы.[35]

13 сакавіка 2023 году сьпікер прэзыдэнта РФ Дзьмітрый Пяскоў заявіў, што Крэмль адносіцца да прапановы аб перайменаваньні Расеі ў Масковію ва Ўкраіне «з усьмешкай», назваўшы гэта «бессэнсоўным кур’ёзам».[36][37]

Картаграфія

рэдагаваць
  •  
    1596 г., Ламберт Андрэа, Moscovia (Московія)
  •  
    1648 г., Іаган Янсоніус, Typus Generalis Vkraine (Генэральны апісаньне Ўкраіны), на ўсходзе Moscovia Pars (Зямля Масковія).
  •  
    1689 г., Жерар ван Шэген, Масковія на мапе Эўропы пасьля здрады маскоўскім кіраўніцтвам Пераяслаўскіх пагадненьняў, падпісаных Б. Хмяльніцкім.
  •  
    «Уладаньні Масковіі ці ж Расеі». Карта з калекцыі Германа Моля «Twenty four new and accurate maps of the several parts of Europe». Лёндан, 1715 г.[38]

Глядзіце таксама

рэдагаваць

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Московия // Славянская энциклопедия. Киевская Русь — Московия: в 2 т. / Автор-составитель В. В. Богуславский. — Т. 1. — С. 761.
  2. ^ Russia — Federal Research Division of the Library of Congress as part of the Country Studies // Early Imperial Russia  (анг.)
  3. ^ Российская империя // Малая советская энциклопедия (1-е изд.) / Гл. ред. Н. Л. Мещеряков. — М. : Малая Советская энциклопедия — ОГИЗ РСФСР, 1930. — Т. 7 : Прямая — Скулы. — С. 410.  (рас.)
  4. ^ Russia: Introduction // The World Factbook (анг.)
  5. ^ Николай Костомаров — Правда полякам о Руси/Основа, 1861
  6. ^ Николай Костомаров Ответ на выходки краковской газеты Czas и журнала Revue Contemporaire/Основа, 1861
  7. ^ Славянская энциклопедия. Киевская Русь — Московия: в 2-х т. / Авт.-сост. В. В. Богуславский. — М. : Олма-Пресс, 2005. — 784 с. — Т. 1 : А — М.  (рас.)
  8. ^ Электронная библиотека Руниверс. Крым. История вхождения в Российскую Империю. Московия и Крымское ханство в XVI — конец XVII вв. 1475—1689 Праверана 28 квітня 2016 г. Архіўная копія ад 14 травня 2016 г.
  9. ^ Ахиезер А., Клямкин И., Яковенко И. История России: конец или новое начало? / 3-е изд., испр. и доп. — М. : Новое издательство, 2013. — 496 с. — ISBN 978-5-98379-174-9.  (рас.)
  10. ^ Смірнов Є. Сергій Шелухін. Життя і діяльність // Генеза. — 1994.
  11. ^ Украïнський iсторичний журнал, № 7, стор. 12. Вид-во Академiï наук Украïнськоï РСР, 1973
  12. ^ Название Моксель почти единственно употребляется лишь Гийомом Рубруком в «Путешествии в восточные страны» (1253). По мнению современных учёных, так он называл мокшу.
  13. ^  (укр.) Визначено лауреатів премії ім. Івана Франка в 2011 році // Департамент інформаційної політики2011-08-02 г. Праверана 2011-11-24 г.
  14. ^ Ва Ўкраіне хочуць перайменаваць Расею ў Масковію Праверана 2023-03-11 г.
  15. ^ Проект Закону про заборону використання історичної назви території України та похідних від неї слів як назви або синоніму Російської Федерації, використання такої назви для позначення сучасної території Російської Федерації чи будь-якої її частини Праверана 24 вересня 2016 г. Архіўная копія ад 20 грудня 2016 г.
  16. ^ Дружина Корчинського внесла у ВР законопроект про заборону назви «Росія» (укр.) Праверана 2022-12-03 г.
  17. ^ Московія, а не Російська Федерація: депутати Рівненської облради вимагають відновити історичну справедливість Праверана 2022-12-01 г.
  18. ^ Львівська обласна рада Праверана 2022-12-01 г.
  19. ^ Вже дві облради закликають парламент і Зеленського перейменувати Росію (укр.) Праверана 2022-12-01 г.
  20. ^ На сайті президента зареєстрували петицію про перейменування Росії на Московію (укр.) Праверана 2022-12-01 г.
  21. ^ Кислиця пропонує повернути московії її історичну назву (укр.) Праверана 2022-12-01 г.
  22. ^ «Повернути історичну назву»: Кислиця запропонував офіційно перейменувати росію на Московію (укр.) Праверана 2022-12-01 г.
  23. ^ Кислиця пропонує офіційно називати Росію Московією (укр.) Праверана 2022-12-01 г.
  24. ^ «Русь» вкрадена у нас росіянами. Княжицький підтримав пропозицію Кислиці щодо повернення РФ її історичної назви — Московія (укр.) Праверана 2022-12-01 г.
  25. ^ Івано-Франківська облрада закликає офіційно перейменувати росію на московію Праверана 2022-12-07 г.
  26. ^ Прикарпатські депутати закликають перейменувати російську федерацію на Московію Праверана 2022-12-07 г.
  27. ^ Петиція про перейменування Росії на Московію набрала 25 тис. голосів (укр.) Праверана 2023-02-14 г.
  28. ^ Зеленського просять перейменувати Росію на Московію: петиція набрала підписи // ЛІГА.net14 лютого 2023 г.
  29. ^ Зеленський розгляне петицію про перейменування Росії на Московію: набрала понад 25 тисяч голосів (укр.) Праверана 2023-02-14 г.
  30. ^ Ва Ўкраіне зноў хочуць перайменаваць Расею ў Масковію Праверана 2023-03-11 г.
  31. ^ Ва Украіне разгледзяць петыцыю аб перайменаванні Расеі ў Масковію Праверана 2023-03-11 г.
  32. ^ Істерика на болотах. У Росії відреагували на можливе перейменування на Московію (укр.) Праверана 2023-03-11 г.
  33. ^ Микита Потураєв: Повернення Росії назви Московія - це відновлення історичної справедливості Праверана 2023-03-13 г.
  34. ^ У Мінкульті відреагували на пропозицію перейменувати Росію на Московію Праверана 2023-03-13 г.
  35. ^ Підстави дійсно існують, – міністр культури про перейменування Росії в Московію (укр.) Праверана 2023-03-13 г.
  36. ^ У Кремлі заявили, що передумов для миру немає, можлива тільки війна (укр.) Праверана 2023-03-13 г.
  37. ^ Пєсков про перейменування РФ на Московію: "Безглуздий курйоз" (укр.) Праверана 2023-03-13 г.
  38. ^ Архівована копія Праверана 26 січня 2020 г. Архіўная копія ад 26 січня 2020 г.

Літаратура

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Масковія_(назва)&oldid=2535287»