Лё Карбюзье
Лё Карбюзье́ (па-француску: Le Corbusier, сапраўднае імя — Шарль-Эдуа́р Жанэрэ́-Гры, па-француску: Charles-Édouard Jeanneret-Gris; 6 кастрычніка 1887 — 27 жніўня 1965) — францускі архітэктар швайцарскага паходжаньня, стваральнік архітэктуры інтэрнацыянальнага стылю, мастак і дызайнэр. Яго ўсебаковая мастацкая дзейнасьць паўплывала ня толькі на архітэктуру, але і на ўрбаністыку.
Лё Карбюзье | |
.jpg) Лё Карбюзье | |
| Імя пры нараджэньні | Шарль-Эдуар Жанэрэ-Гры |
|---|---|
| Дата нараджэньня | 6 кастрычніка 1887 |
| Месца нараджэньня | Ля-Шо-дэ-Фон, Швайцарыя |
| Дата сьмерці | 27 жніўня 1965 |
| Месца сьмерці | Кап Мартэн, Францыя |
| Прычына сьмерці | інфаркт міякарда |
| Месца пахаваньня | |
| Занятак | архітэктура, дызайн |
| Навуковая сфэра | архітэктура |
| Плынь | урбаністыка |
| Працы | будынак Віла Савой |
| Узнагароды |  Залаты мэдаль АІА[d] Каралеўскі залаты мэдаль[d] (1953) Мэдаль Франка П. Браўна[d] (1961) прэмія Сыкенса[d] (1963) ганаровы доктар Швайцарскай вышэйшай тэхнічнай школы Цюрыху[d] ганаровы доктар Жэнэўскага ўнівэрсытэту[d] ганаровы доктар Кембрыджскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Цюрыскага ўнівэрсытэту[d] |
| Подпіс | 
|
Лё Карбюзье — адзін з найбольш значных архітэктараў дваццатага стагодзьдзя, яго месца ў адным шэрагу з такімі рэфарматарамі архітэктуры, як Фрэнк Лойд Райт, Вальтэр Гропіюс, Міс ван дэр Роэ. Дасягнуў знакамітасьці дзякуючы сваім збудаваньням, заўжды самабытна арыгінальным, а таксама таленавітаму пяру пісьменьніка-публіцыста. Будынкі паводле яго праектаў магчыма ўбачыць у розных краінах — у Швайцарыі, Францыі, Нямеччыне, ЗША, Аргентыне, Японіі і нават Расеі.
Незвычайную папулярнасьць творчасьці Карбюзье можна патлумаць унівэрсальнасьцю яго падыходу, сацыяльнай напоўненасьцю яго прапановаў. Нельга не адзначыць яго заслугі і ў тым, што ён адкрыў вочы архітэктарам на свабодныя формы. У вялікай ступені менавіта пад уражаньнем яго праектаў і пабудоваў адбыўся зрух у сьвядомасьці архітэктараў, у выніку чаго свабодныя формы ў архітэктуры сталі прымяняць значна шырэй і з большай нязмушанасьцю за тое, якім чынам гэта рабілася раней.
У 2016 годзе 17 яго твораў у 7 краінах сьвету былі ўключаны ў Сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО[1].
БіяграфіяРэдагаваць
Шарль Жанэрэ паходзіць са старога, шырокаразгалінаванага роду. Бацька будучага архітэктара Жорж-Эдуар быў гадзіньнікавым майстрам, і меў уласную фабрыку па вытворчасьці гадзіньнікаў у Ля Ша-дэ-Фондс, якая ў той час была адной з асноўных цэнтраў вытворчасьці гадзіньнікаў у Швайцарыі. Маці, Мары-Шарлёт-Амэлі была піяністкай.
У маладосьці, Шарль працаваў у гравёрнай майстэрні свайго дзядзькі, дзе займаўся гравіроўкай ініцыялаў. У 1900—1904 гадах ён вучыўся на гравіроўшчыка ў мастацкай школе ў Ла Ша-дэ-Фондс. Прафэсар гэтай школы, Шарль Л’Эплатэньер, зацікавіў маладога чалавека архітэктурай. Першапачаткова Шарль Жанэрэ знаходзіўся пад уплывам архітэктуры мадэрна і ангельскага руху арт-энд-крафтс, але ў 1906—1907 гадах разам з Рэнэ Шапалазам рэалізаваў будову першага будынка па сваім праекце, багата дэкараваную вілу для гравёра Люі Фалета. У 1907 годзе Шарль зьдзейсьніў першае мастацкае падарожжа на поўнач. Ён наведаў Мілян, Флярэнцыю, Галузу, Сіену, Балёньню, Падую і Вэнэцыю, а потым пераехаў у Аўстра-Вугоршчыну, дзе наведаў Будапэшт і Вену. У Вене, некаторы час, Шарль Жанэрэ працаваў у аднаго зь вядомых аўстрыйскіх архітэктараў Джозэфа Хофмана, а таксама пазнаёміўся з ідэямі Адольфа Лоаса. У сакавіку 1908 году малады архітэктар упершыню наведаў Парыж, дзе працаваў у майстэрні парыскага архітэктара Агюста Пэрэта. Там ён працаваў 15 месяцаў, набыўшы значны вопыт у працы з жалезабэтонам. У 1909 годзе ён пазнаёміўся ў Ліёне з адным з прадстаўнікоў новай архітэктуры Тоні Гарнье.
У 1910 годзе Шарль Жанэрэ зьдзейсьніў доўгае падарожжа ў Нямеччыну, каб пазнаёміцца з дасягненьнямі дэкаратыўна-прыкладнага мастацтва гэтай краіны. Працуючы ў Пэтэра Бэхрэнса, ён пазнаёміўся зь Мэса ван дэр Рохе і Вальтэрам Гропіюсам. У наступным годзе спаткаўся з Генрыхам Тэссэнам, архітэктарам гораду-сада Grünau-Falkenberg (пабудаваным у 1913 годзе). Наступнае падарожжа Шарль зьдзейсьніў ва Ўсходнюю Эўропу, Турцыю, Грэцыю і Італію, пад час якой ён стварыў шмат малюнкаў, нататкаў і здымкаў.
У 1913 годзе Жарль Жэнэрэ арганізаваў першую выставу сваіх працаў (акварэльных малюнкаў). У гэты час ён займаўся напісаньнем сваёй кнігі «Будоўля гарадоў» (La construction des villes).
У 29-гадовым узросьце Шарль пасяліўся ў Парыжы. У 1917 годзе ён стварыў там уласную архітэктурную майстэрню. З 1919 году пачаў выдаваць архітэктурную газэту «Esprit Nouveau» (Новы дух), у якой свае артыкулы падпісваў псэўданімам «Le Corbusier». Хутка ён наблізіўся да парыскіх авангардысцкіх мастацкіх асяродзьдзяў. Разам з Амэдзі Азэнфантам стварыў новы кірунак выяўленчага мастацтва — пурызм. З 1925 году ён актыўна карыстаўся сваім псэўданімам як архітэктар і мастак. З 1923 да 1940 году кіраваў майстэрняй разам са сваяком Пьерам Жэнэрэтам, зь якім разам працавалі над праектамі і артыкуламі.
У 1926 годзе Лё Карбюзье напісаў кнігу «Архітэктура машыннай эпохі» (Architecture d'époque machiniste). Праз два гады ён стаў адным з заснавальнікаў Міжнароднага Архітэктурнага Кангрэсу (Congrès Internationaux d'Architecture). У гэты пэрыяд Лё Карбюзье часта наведваў ЗША, Нямеччыну і Савецкую Расею, дзе пазнаёміўся з Усеваладам Меерхольдам і Альбэртам Айнштайнам. 19 верасьня 1930 году Лё Карбюзье атрымаў францускае грамадзянства, і 18 сьнежня гэтага ж году ажаніўся з Івон Галіс.
Пад час Другой сусьветнай вайны Лё Карбюзье з 1942 да 1943 году жыў у Францыі Вішы, а потым быў высланы з гораду ў Альжыр які ў той час быў францускай калёніяй. Мясцовая архітэктура мела пэўны ўплыў на архітэктара.
У 1942 годзе Лё Карбюзье пачаў працу над «Мадулярам» — аўтарскім узорам прапорцыі, які потым апісаў у некалькіх працах.
У канцы вайны Лё Карбюзье заснаваў «Assemblée de Constructeurs pour Rénovation architecturale», арганізацыю, якая займалася плянамі адбудовы пасьляваеннай Францыі. Пасьля вайны, Лё Карбюзье, як аднаму з самых вядомых архітэктараў свайго часу, даручалі рэалізацыі самых прэстыжных праектаў ня толькі ў Эўропе, але і ў Індыі і Бразыліі. У 1947 годзе ён увайшоў у камітэт архітэктараў, якія плянавалі будову штаб-кватэры ААН у Нью-Ёрку, але быў прыняты плян амэрыканца Ўолеса Гарысана.
Лё Карбюзье памёр 27 жніўня 1965 году ў Кап Мартэн, падчас адпачынку на Міжземным моры.