Й

кірылічная літара

Й, й (і нескладо́вае, таксама і каро́ткае; курсіў: Й й) — літара кірыліцы. Выкарыстоўваецца ў большасьці славянскіх кірылічных альфабэтаў і азначае нескладовы галосны гук [i] і блізкі да яго звонкі галосны [j]. У беларускай мове азначае гук [j][1]

Літара кірыліцы І нескладовае
Йй
Выява
  З И І Ї Й Ј К Л Љ  
Беларускі альфабэт:
 Ё Ж З І Й К Л М Н 
У лацінцы J · j
Зьвесткі
Тып асноўная кірыліца, альфабэтны;
Гук [j]
Назва ў Юнікодзе
cyrillic capital letter short i
cyrillic small letter short i
Юнікод Й: U+0419
й: U+0439
HTML Й‎: &#1049, &#x419
й‎: &#1081, &#x439
UTF-16 Й‎: 0x419
й‎: 0x439
URL-код Й: %D0%99
й: %D0%B9
усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога

Лацінізацыя (раманізацыя)

рэдагаваць

Можа быць лацінізавана як літары ⟨y⟩, ⟨j⟩, ⟨i⟩ і ⟨ĭ⟩. У беларускай лацінцы для гука [j] выкарыстоўваецца літара ⟨j⟩.

Гісторыя

рэдагаваць

Актыўнае выкарыстаньне ⟨Й⟩ (ці, хутчэй, брэвісу над ⟨И) пачалося прыкладна ў XVXVI стагодзьдзях. Зь сярэдзіны XVII стагодзьдзя разьмежаваньне паміж ⟨И⟩ і ⟨Й⟩ пачало зьяўляецца абавязковым у маскоўскім варыянце царкоўнаславянскай артаграфіі (якая выкарыстоўваецца таксама і для маскоўскай мовы). Падчас альфабэтных рэформаў Пятра I усе дыякрытычныя знакі былі выдалены з маскоўскага пісьменства, але неўзабаве пасьля яго сьмерці, у 1735 годзе, адрозьненьне паміж ⟨И⟩ і ⟨Й⟩ было адноўлена[2]. ⟨Й⟩ афіцыйна не лічылася асобнай літарай маскоўскага альфабэту да 1930-х гадоў.

У пачатку XIX стагодзьдзя ⟨J⟩ выкарыстоўваецца ў беларускай лацінцы, а кірылічным альфабэтам беларусы амаль не карыстаюцца.

У 1859 годзе маскавіцкая ўлада забараняе пісаць па-беларуску лацінскімі літарамі, пасьля гэтага у XVIIIXIX стагодзьдзях літара ⟨Й⟩ увайшла ў грамадзянскі шрыфт беларускай мовы (і ў баўгарскую, украінскую мовы таксама). Да сярэдзіны XIX стагодзьдзя ⟨Й⟩ выкарыстоўвалася і ў сэрбскай пісьменнасьці, але затым была заменена лацінападобнай літарай ⟨J⟩, якая была перанята й македонскай пісьменнасьцю.