Вікіпэдыя

Друкарня Мамонічаў

Друка́рня Мамо́нічаў была заснаваная ў Вільні Пётрам Мсьціслаўцам на сродкі магілёўскіх купцоў Мамонічаў у 1574 годзе. У ёй былі аддрукаваны ад 80 да 100 кнігаў, зь іх каля паловы — па-старабеларуску. Кнігі вызначаліся высокім паліграфічным і мастацка-арнамэнтальным аздабленьнем.

Друкарня Мамонічаў
выдавецтва
Дата заснаваньня / стварэньня1574 Рэдагаваць
Частка больш агульнагаSlavonic typography Рэдагаваць
ЗаснавальнікПётра Мсьціславец Рэдагаваць
КраінаВялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая Рэдагаваць
Цяперашняе месцазнаходжаньнеВільня Рэдагаваць
Выкарыстоўваная мовацаркоўнаславянская мова Рэдагаваць
ЗаказчыкМамонічы Рэдагаваць

Была адзінай беларускай друкарняй, якая выпускала зборнікі заканадаўчых актаў, у тым ліку Статут ВКЛ, «Трыбунал абывацелям Вялікага Княства Літоўскага», канстытуцыі «вальных» соймаў.

Пачатак працы

рэдагаваць

У траўні 1574 году ў хаце Лукаша і Кузьмы Мамонічаў была арганізаваная друкарня Пётры Мсьціслаўца. Матэрыяльную дапамогу Мсьціслаўцу аказвалі таксама актыўныя прыхільнікі праваслаўя браты Зарэцкія. Маёмасьць Мсьціслаўца ў друкарні не выкарыстоўвалася[1].

Першая кніга — літургічнае «Эвангельле напрастольнае» — выйшла 30 сакавіка 1575 году. Кніга мела «густоўнага рысунку» шрыфт, які праектаваў, выразаў ды адліў для свае друкарні сам Мсьціславец. Мова кнігі, як выданьня прызначанага для богаслужэбнага ўжытку ў праваслаўных цэрквах, была царкоўнаславянская[2]. 16 студзеня 1576 году выйшаў «Псалтыр», пасьля — «Часовник».

Як вынікае з пасьляслоўяў да выдадзеных кнігаў, Пётра Мсьціславец за галоўных ініцыятараў і мэцэнатаў стварэньня друкарні ўважаў братоў Івана й Зянова Зарэцкіх, якія былі багатымі і ўплывовымі прадстаўнікамі тагачаснага купецкага стану ў Вільні ды займалі адказныя адміністрацыйна-дзяржаўныя пасады.

Пасьля таго, як у 1576 годзе каралём стаў зацяты каталік і заступнік езуітаў Стэфан Баторы, паміж Мсьціслаўцам і Мамонічамі пачаўся канфлікт. Паводле пастановы суду друкарскае абсталяваньне было прысуджанае Мсьціслаўцу, а выдадзеныя кнігі — Кузьму Мамонічу пасьля сплаты ім Мсьціслаўцу 30 копаў грошаў «личбы литовское». Пастанова суду так і не была выкананая, таму ў 1577 годзе суд паўторна вынес вырак і прызначыў штраф. Друкарня была апячатаная і не працавала[1].

Далейшых зьвестак пра жыцьцё і дзейнасьць Мсьціслаўца не захавалася. Праз 20 гадоў ад віленскае судовае справы ягоныя шрыфты зьявіліся на Валыні, у Астроскай друкарні[3].

Па Мсьціслаўцы

рэдагаваць

Пасьля гэтага чарговыя кнігі друкуюцца іншым шрыфтом, што можа сьведчыць пра спагнаньне судом належнага Мсьціслаўцу друкарскага абсталяваньня.

У 1582 годзе ў Вільню прыяжджаў зь Львова заблудавец Грынь Івановіч, памочнік Івана Федаровіча Масквіціна, які нарэзаў і адліў Мамонічам два камплекты шрыфтаў — адзін буйнейшы, другі меншы, курсіўны. Гэты шрыфт заставаўся адзіным кірылічным курсіўным шрыфтам ажно да 1730-х гадоў.

У 1583 годзе дзейнасьць друкарні была ўзноўленая пад кіраўніцтвам Кузьмы Мамоніча, ягонага брата Лукі і сына Кузьмы Льва (Лявона Кузьміча). Магчыма, зь імі супрацоўнічаў віленскі друкар Васіль Гарабурда(ru), які выдаў у 1582 (або 1580) годзе Актоіх[1].

Да падпісаньня Берасьцейскай царкоўнай уніі 1596 году друкарня збольшага абслугоўвала патрэбы праваслаўных братэрстваў, братэрскіх школаў, цэркваў, простых местачкоўцаў. Выпускаліся багаслоўскія і літургічныя выданьні, кнігі для чытаньня, публіцыстычныя творы, падручнікі, зборнікі заканадаўчых актаў, выданьні прававога характару, канстытуцыі вальных соймаў, палемічныя творы Іпаці Пацея[4].

З XVII стагодзьдзя друкарня забясьпечвала патрэбы выключна ўніятаў[1]. Справамі распараджаўся Лявон Кузьміч Мамоніч, імя якога ў выходных зьвестках выданьняў зьявілася ў 1609 годзе. Адсутнасьць кнігаў для праваслаўных сьведчыць пра адхіленьне Кузьмы і Лукі Мамонічаў ад справаў і пераходу кіраваньнем у рукі Лявона[1]. Па сьмерці Кузьмы 16 ліпеня 1607 году Лявон успадкаваў друкарню[4].

За часы існаваньня друкарні Мамонічаў зь яе выйшлі каля 100 рэлігійных і сьвецкіх выданьняў у беларускай, царкоўнаславянскай і польскай мовах. Матэрыялы друкарні часткова перайшлі ва ўласнасьць віленскай Траецкай друкарні[4].

Статут ВКЛ

рэдагаваць
 
Статут ВКЛ 1588 году

Трэці статут ВКЛ друкаваўся тут у 1588, 1592—1593, 1594—1595 гадох.

Для выданьня Літоўскага Статуту Мамонічы набылі Львоўскую друкарню Івана Федаровіча[5]. Для друку быў выкарыстаны кірылічны курсіўны шрыфт Грыня Івановіча, пры стварэньні якога за ўзор было ўзятае тагачаснае беларускае скорапіснае пісьмо віленскае вялікакняскае канцылярыі[6].

У 1614 і 1619 гадох з друкарні Мамонічаў выходзілі пераклады Статуту на польскую мову.

Выданьні

рэдагаваць
 
«Трыбунал абывацелям Вялікага Княства Літоўскага» (1586)

Пётры Мсьціслаўца

рэдагаваць
  • «Эвангельле напрастольнае» (1575)
  • «Псалтыр» (1576)
  • «Часоўнік» (1576)

Мамонічаў

рэдагаваць
  • «Службоўнік» (1583; шрыфт скапіяваны са шрыфту Мсьціслаўца[1])
  • «Зборнік» (1585; выданьне прысьвечанае канцлеру Валовічу[1])
  • «Псалтыр з аднаўленьнем» (1586; копія Псалтыру, выдадзенага Іванам Федаровічам у друкарні ў Заблудаве ў 1570 годзе[1])
  • «Кграматыка словенська языка» (8 кастрычніка 1586 году; пераклад працы сэрбскага аўтара XIV стагодзьдзя пра восем часьцінаў мовы, складзены паводле грэцкіх узораў. У пасьлямоўі сказана, што падручнік выдадзены на прозьбу жыхароў Вільні[1])
  • «Дыялектыка» (каля 1586)
  • «Трыбунал абывацелям Вялікага Княства Літоўскага» (1586, у 1614 годзе выйшла выданьне на польскай мове)
  • «Статут ВКЛ» (1588; у 1614 годзе выйшла выданьне на польскай мове[4]
  • «Буквар» (1590-я, 1618, 1621)
  • «Эвангельле» (1600; два выданьні ў адзін год. Спрошчаны варыянт Эвангельля Мсьціслаўца[1])
  • «Малітвы паўсядзённыя» (1601)
  • «Апалёгія флярэнтыйскага сабору» (1604)
  • Язэп Руцкі. «Тэзы» (1608)
  • «Гармонія… ўсходняй царквы з касьцёлам рымскім» (каля 1608)
  • «Трыёдзь каляровая» (1609; копія маскоўскага выданьня 1591 году[1])
  • «Трыёдзь посная бяз выхаду» (каля 1609; копія маскоўскага выданьня 1589 году[1])

Глядзіце таксама

рэдагаваць

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ а б в г д е ё ж з і к л 400 лет русского книгопечатания. — Москва: Наука, 1964.
  2. ^ Друкарня Пётры Мсьціслаўца. Да 400-годзьдзя віленскага Евангельля // Запісы. — № 13. — Нью-Ёрк: 1975. — С. 3.
  3. ^ Друкарня Пётры Мсьціслаўца. Да 400-годзьдзя віленскага Евангельля // Запісы. — № 13. — Нью-Ёрк: 1975. — С. 15.
  4. ^ а б в г Лев Мамонич — белорусский поэт и книгоиздатель конца XVI — начала XVII веков
  5. ^ Кузьма Мамонич(недаступная спасылка) (рас.). Календарь истории Великого княжества Литовского
  6. ^ Карский Е.Ф. Белорусы. Язык белорусского народа. — Вып. I. — Минск: АН БССР, 1955. — С. 86.

Літаратура

рэдагаваць
  • Н. Березкина. Из истории книгопечатания в Беларуси // Вестник ББА. — № 2. — 1996.
  • Голенченко Г. Я. Статья // Франциск Скорина и его время. Энциклопедический справочник. — Мн.: 1990. — С. 412.
  • Зернова А. С. Типография Мамоничей в Вильне (XVII век) // Исслед. и материалы. — М.: 1959.
  • 400 лет русского книгопечатания. — Москва: Наука, 1964.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Друкарня_Мамонічаў&oldid=2305760»