Вільгельм Оствальд

Вільгельм Оствальд
	Вільгельм Оствальд
	па-нямецку: Wilhelm Friedrich Ostwald
Дата нараджэньня	2 верасьня 1853[…]
Месца нараджэньня	Рыга, Ліфляндзкая губэрня, Расейская імпэрыя;
Дата сьмерці	4 красавіка 1932[…] (78 гадоў)
Месца сьмерці	Гросботэн[d], Грыма[d], Ляйпцыг[d], Саксонія[d], Вольная дзяржава Прусія[d];
Месца пахаваньня	Вялікія могілкі Рыгі[d];
Месца вучобы	Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт[d]; Рыская дзяржаўная гімназія №1[d];
Занятак	хімік, эспэрантыст, вынаходнік, прафэсар унівэрсытэту, ідыст, пісьменьнік, фізык, філёзаф, настаўнік
Навуковая сфэра	фізыка
Месца працы	Ляйпцыскі ўнівэрсытэт[d]; Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт[d]; Масачусэцкі тэхналягічны інстытут; Рыскі тэхнічны ўнівэрсытэт[d];
Сябра ў	Пруская акадэмія навук[d], Саксонская акадэмія навук[d], Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Акадэмія навук СССР[d], Пецярбурская акадэмія навук[d], Вугорская акадэмія навук, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d], Расейская акадэмія навук, Нямецкая акадэмія навук Леапальдына[d], Нідэрляндзкая каралеўская акадэмія навук[d], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Турынская акадэмія навук[d] і Korporatsioon Fraternitas Rigensis[d]
Навуковая ступень	доктарская ступень[d]
Навуковы кіраўнік	Карл Шміт[d] і Артур фон Ётынген[d]
Бацька	Готфрыд Оствальд[d]
Маці	Лізавета Оствальд[d]
Дзеці	Вольфганг Оствальд[d] і Вальтэр Оствальд[d]
Узнагароды	Фарадэеўская лекцыя[d] (1904) мэдаль Вільгэльма Экснэра[d] (1923) ганаровы доктар Абэрдынскага ўнівэрсытэту[d] ганаровы доктар Кембрыдзкага ўнівэрсытэту[d] ганаровы доктар Тэхналягічнага інстытуту Карльсруэ[d] ганаровы доктар Унівэрсытэту Марціна Лютэра ў Гале-Вітэнбэргу[d] ганаровы доктар Таронтаўскага ўнівэрсытэту[d]
	Вільгельм Оствальд у Вікісховішчы

Фры́дрых Вільгельм О́ствальд (па-нямецку: Friedrich Wilhelm Ostwald (зьвесткі); 2 верасьня [ст. ст. 21 жніўня] 1853, Рыга, Ліфляндзкая губэрня, Расейская імпэрыя — 4 красавіка 1932, Гросботэн, Нямеччына) — балтанямецкі хімік і філёзаф. Адзін з заснавальнікаў фізычнай хіміі (нароўні зь Якабам Гэндрыкам вант Гофам, Вальтэрам Германам Нэрнстам і Свантэ Аўгустам Арэніюсам^[10]). Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па хіміі 1909 року за навуковы ўнёсак у прынцыпы каталізу, хімічнай раўнавагі і хуткасьці рэакцыяў^[11].

Жыцьцяпіс

Паводле нацыянальнасьці — балтыйскі немец. Нарадзіўся ў сям’і бондара Готфрыда Вільгельма Оствальда і Лізаветы Лёйкель. Меў старэйшага і малодшага братоў.

У 1872—1875 роках навучаўся ў Дэрпцкім унівэрсытэце. Пачаў працаваць у тамтэйшай лябараторыі Карла Шміта і працягваў навучаньне на фізычным факультэце, дзе ў 1877 року атрымаў магістарскае званьне. Праз год абараніў доктарскую дысэртацыю пад кіраўніцтвам Карла Шміта і стаў ягоным памочнікам.

У 1881 стаў прафэсарам хіміі Рыскага політэхнічага інстытуту. У 1887 стаў прафэсарам фізычнай хіміі Ляйпцыскага ўнівэрсытэту, дзе працаваў да сыходу на пэнсію (1906). Падрыхтаваў будучых нобэлеўскіх ляўрэатаў Свантэ Аўгуста Арэніюса, Якаба Гэндрыка вант Гофа, Вальтэра Германа Нэрнста, а таксама такіх вядомых фізыкахімікаў, як Артур Амас Ноес, Ўіліс Родні Ўітні і Кікунаэ Ікеда.

У 1901 да Оствальда ў лябараторыю спрабаваў уладкавацца Альбэрт Айнштайн. Тады Вільгельм Оствальд ня ўзяў яго на працу, але пазьней яны мелі прыяцельскія стасункі, і Оствальд вылучаў Айнштайна на атрыманьне Нобэлю ў 1910 і 1913 роках^[12].

Пасьля сыходу на пэнсію пасяліўся ў маёнтку пад Гросботэнам, дзе і пражыў да скону. Памёр у ляйпцыскім шпіталі, пахаваны ў гросботэнскім маёнтку.

Навуковая дзейнасьць

Вільгельм Оствальд вынайшаў працэс таннага вырабу азотавай кісьлі шляхам атляненьня аміяку, які атрымаў ягонае імя. Зладзіў грунтоўнае дасьледаваньне тэорыі разьвядзеньня і сфармуляваў закон разьвядзеньня, таксама названы ў ягоны гонар. Досьледным шляхам давёў, што канцэнтрацыя кісьляў або лугаў у рошчыне пэўных хімічных рэагентаў можа значна ўплываць на хуткасьць рэакцыі. Увёў у хімічны лексыкон панятак молю як масы рэчыва.

У 1887 заснаваў і да 1922 рэдагаваў рэцэнзаваны навуковы часопіс Zeitschrift für Physikalische Chemie па фізычнай хіміі. У 1889 заснаваў часопіс Klassiker der exakten Wissenschaften, у 1902 — Annalen der Naturphilosophie, у 1927 — Die Farbe. Заснавальнік Нямецкага электрахімічнага таварыства (1894). Адзін з заснавальнікаў і фундатараў (на грошы ад Нобэлеўскай прэміі) мюнхэнскага інстытуту «Мост» (па-нямецку: Die Brücke). Заснавальнік (1911) і першы прэзыдэнт Асацыяцыі хімічных таварыстваў.

За сваю кар’еру апублікаваў больш за 500 навуковых працаў і каля 45 кнігаў^[13]. Пасьля адыходу ад навуковых дасьледаваньняў апублікаваў некалькі працаў па тэорыі колераў. Вывучаў эспэранта, іда, стваральнік уласнай «сусьветнай нямецкай» мовы.

Прэміі і ўзнагароды

Нобэлеўскі сэртыфікат Вільгельма Оствальда

Абраны замежным сябрам Нідэрляндзкай каралеўскай акадэміі мастацтваў і навук (1904), міжнародным ганаровым сябрам Амэрыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1905), міжнародным сябрам Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1906^[14]^[15]), міжнародным сябрам Амэрыканскага філязофскага таварыства (1912^[16]).

Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па хіміі 1909 року за ўнёсак у разуменьне каталізу і за вывучэньне фундамэнтальных прынцыпаў хімічнай раўнавагі і хуткасьці рэакцыяў. Узнагароджаны мэдалём Вільгельма Экснэра за ўплыў навуковых дасьледаваньняў на эканоміку^[17].

Памяць

У Грыме на месцы дачы Вільгельма Оствальда адкрыты ягоны парк і музэй. Ягоным імем названы кратэр на адваротным баку Месяца^[18].

Сям’я

24 красавіка 1880 Вільгельм Оствальд ажаніўся з Геленай фон Рэйгер (1854—1946), зь якой мелі пяцёх дзяцей. Адзін зь іх, Карл Вільгельм Вольфганг (1883—1943), стаў навукоўцам у галіне калёіднай хіміі.

Крыніцы

^ Wilhelm Ostwald // Biografisch Portaal — 2009.
^ ^а ^б Schummer J. Wilhelm Ostwald // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ ^а ^б Friedrich Wilhelm Ostwald // KNAW Past Members (анг.)
^ ^а ^б Оствальд Вильгельм Фридрих // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 18 : Никко — Отолиты. — С. 580.
^ ^а ^б www.accademiadellescienze.it (італ.)
^ https://wilhelm-ostwald-park.de/en/biografie
^ Find a Grave (анг.) — 1996.
^ Deutsche Nationalbibliothek Record #11859057X // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
^ ^а ^б Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.
^ Svante August Arrhenius. Science History Institute (June 2016).
^ Wilhelm Ostwald Biographical. Nobel Media AB.
^ Wilhelm Ostwald – Nominations. The Nobel Foundation.
^ Wilhelm Ostwald
^ Wilhelm Ostwald (анг.)
^ Wilhelm Ostwald
^ APS Member History
^ Wilhelm Ostwald. Österreichischer Gewerbeverein.
^ Ostwald. International Astronomical Union.

Вонкавыя спасылкі

Творы ў праекце «Гутэнбэрг»
Творы ў Інтэрнэт-архіве
Творы ў LibriVox
Парк і музэй Вільгельма Оствальда
Профіль на бачыне Нобэлеўскай прэміі

[_58f58dda66c4b5a3-1] Wilhelm Ostwald // Biografisch Portaal — 2009.

[_8818f4730e4b8ac7-2] а ^б Schummer J. Wilhelm Ostwald // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_cf8008ddb0175efd-3] а ^б Friedrich Wilhelm Ostwald // KNAW Past Members (анг.)

[_4177332a1765ebfe-4] а ^б Оствальд Вильгельм Фридрих // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1974. — Т. 18 : Никко — Отолиты. — С. 580.

[_c7779c0c87f0c111-5] а ^б www.accademiadellescienze.it (італ.)

[_f1765684995ad725-6] ttps://wilhelm-ostwald-park.de/en/biografie

[_cec834a73323b224-7] Find a Grave (анг.) — 1996.

[_b8e5dc8be8d96135-8] Deutsche Nationalbibliothek Record #11859057X // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[_acf046fe73571fba-9] а ^б Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.

[Arrhenius_SHI-10] Svante August Arrhenius. Science History Institute (June 2016).

[Nobel-11] Wilhelm Ostwald Biographical. Nobel Media AB.

[Nominations-12] Wilhelm Ostwald – Nominations. The Nobel Foundation.

[FamousScientists-13] Wilhelm Ostwald

[14] Wilhelm Ostwald (анг.)

[15] Wilhelm Ostwald

[16] APS Member History

[Exner-17] Wilhelm Ostwald. Österreichischer Gewerbeverein.

[Crater-18] Ostwald. International Astronomical Union.

[10]

[11]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Вільгельм Оствальд
па-нямецку: Wilhelm Friedrich Ostwald

Дата нараджэньня	2 верасьня 1853(1853-09-02)^[1]^[2]^[3]^[…]
Месца нараджэньня	Рыга, Ліфляндзкая губэрня, Расейская імпэрыя^[4]^[5]
Дата сьмерці	4 красавіка 1932(1932-04-04)^[4]^[2]^[3]^[…] (78 гадоў)
Месца сьмерці	Гросботэн^[d], Грыма^[d], Ляйпцыг^[d], Саксонія^[d], Вольная дзяржава Прусія^[d]^[6]
Месца пахаваньня	Вялікія могілкі Рыгі^[d]^[7]
Месца вучобы	Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт^[d] Рыская дзяржаўная гімназія №1^[d]
Занятак	хімік, эспэрантыст, вынаходнік, прафэсар унівэрсытэту, ідыст, пісьменьнік, фізык, філёзаф, настаўнік
Навуковая сфэра	фізыка
Месца працы	Ляйпцыскі ўнівэрсытэт^[d] Імпэратарскі Дэрпцкі ўнівэрсытэт^[d] Масачусэцкі тэхналягічны інстытут Рыскі тэхнічны ўнівэрсытэт^[d]
Сябра ў	Пруская акадэмія навук^[d], Саксонская акадэмія навук^[d], Швэдзкая каралеўская акадэмія навук, Акадэмія навук СССР^[d], Пецярбурская акадэмія навук^[d], Вугорская акадэмія навук, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук^[d], Расейская акадэмія навук, Нямецкая акадэмія навук Леапальдына^[d], Нідэрляндзкая каралеўская акадэмія навук^[d], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Турынская акадэмія навук^[d]^[5] і Korporatsioon Fraternitas Rigensis^[d]
Навуковая ступень	доктарская ступень^[d]^[8]
Навуковы кіраўнік	Карл Шміт^[d]^[9] і Артур фон Ётынген^[d]^[9]
Бацька	Готфрыд Оствальд^[d]
Маці	Лізавета Оствальд^[d]
Дзеці	Вольфганг Оствальд^[d] і Вальтэр Оствальд^[d]
Узнагароды	Фарадэеўская лекцыя^[d] (1904) мэдаль Вільгэльма Экснэра^[d] (1923) ганаровы доктар Абэрдынскага ўнівэрсытэту^[d] ганаровы доктар Кембрыдзкага ўнівэрсытэту^[d] ганаровы доктар Тэхналягічнага інстытуту Карльсруэ^[d] ганаровы доктар Унівэрсытэту Марціна Лютэра ў Гале-Вітэнбэргу^[d] ганаровы доктар Таронтаўскага ўнівэрсытэту^[d]
Вільгельм Оствальд у Вікісховішчы