A (літара)

	Літара лацінкі A
	Aaɑ
	Выява
	◄ W X Y Z A B C D E ►
Зьвесткі
Мова	Мова арыгіналу — лацінская мова; цяпер выкарыстоўваецца ў большасьці мовах на лацінскай аснове.
Тып	асноўная лацінка, альфабэтны;
Гук	[a] [ɑ] [ɒ] [æ] [ə] [ɛ] [oː] [ɔ] [e] [ʕ] [ʌ] [ɐ]
Альфабэтная пазыцыя	1
Назва ў Юнікодзе	latin capital letter a; latin small letter a
Юнікод	A: U+0041; a: U+0061
HTML	A: A; a: a
UTF-16	A: 0x0041; a: 0x0061
URL-код	A: %41; a: %61
Гісторыя
Час зьяўленьня	~ 700 г. н. э.
Варыяцыі	Æ Ä Â Ɑ Ʌ Ɐ ª Å ₳ @ Ⓐ ⓐ ⒜ 🅰
Разьвіцьцё
	Α α 𐌀 Aaɑ ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ; ;
Іншае
Кірунак пісьма	зьлева направа
	усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога

A, a (а, эй; курсіў: A a) — 1-ая літара лацінскага альфабэту, 1-ая літара беларускага лацінскага альфабэту^[1]^[2]^[3]. Выкарыстоўваецца амаль ва ўсіх альфабэтах на аснове лацінскага. Літара вядзе паходжаньне ад грэцкае літары альфа (Αα) і фінікійскай алеф. Часьцей за ўсё пазначае галосны гук [a] і ягоныя варыянты, але часам (напрыклад, у ангельскай мове) й іншыя гукі.

Літара часта ўваходзіць у склад дыграфаў (найстаражытны зь іх — ae, які выкарыстоўваўся ў лацінскай мове і пазьней пераўтвораны ў лігатуру æ), забясьпечваецца дыякрытычнымі знакамі альбо мадыфікуецца іншым чынам, напрыклад: ă, ą, ä, å, ā, à, á, â, ã і г. д.

Характарыстыка

Aa Aa Aa Aa

Назва па-беларуску: а.
Код НАТО: Alfa (/ˈalfa/, [альфа]).
Азбука Морзэ: ·−

●	○
○	○
○	○

Шрыфт Брайля

Сэмафорная
азбука

Сьцягі міжнароднага збору сігналаў

Амслэн

У розных мовах

Вымаўленьне назвы літары ⟨a⟩ у эўрапейскіх мовах. Зьвярніце ўвагу, што /a/ і /aː/ могуць фанэтычна адрозьнівацца паміж [a], [ä], [æ] і [ä] у залежнасьці ад мовы. Беларусь адзначана на мапе, бо ў беларускае мовы ёсьць лацінскі альфабэт.

Беларуская мова

У беларускай мове літара ⟨a⟩ выкарыстоўваецца ў лацінскім альфабэце й вымаўляецца таксама, як і кірылічная літра ⟨а⟩.

Мадыфікацыі ⟨a⟩

Мадыфікацыі ⟨a⟩ у лацінскім альфабэце

Æ æ: лігатура ў лацінскім альфабэце;
З дыякрытычнымі сымбалямі: Å å Ǻ ǻ Ḁ ḁ ẚ Ă ă Ặ ặ Ắ ắ Ằ ằ Ẳ ẳ Ẵ ẵ Ȃ ȃ Â â Ậ ậ Ấ ấ Ầ ầ Ẫ ẫ Ẩ ẩ Ả ả Ǎ ǎ Ⱥ ⱥ Ȧ ȧ Ǡ ǡ Ạ ạ Ä ä Ǟ ǟ À à Ȁ ȁ Á á Ā ā Ā̀ ā̀ Ã ã Ą ą Ą́ ą́ Ą̃ ą̃ A̲ a̲ ᶏ;
У фанэтычным альфабэце.

Іншыя сымбалі

ª
Å
∀
@
₳
Ⓐ

Выкарыстаньне

У фізыцы — абазначэньне мэханічнае працы, вэктарнага патэнцыялу й масавага ліку. Малая «a» пазначае паскарэньне. Ува атамнай сыстэме адзінак $a_{0}$ — Бораўскі радыюс.
У мэдыцыне — група крыві й вітамін.
У матэматыцы: $\mathbb {A}$ — мноства альгебраічнах лічбаў.

Крыніцы

^ J. H. Alfabet // Лемантар для школаў і хатняга навучаньня. — Нью-Ёрк, ЗША: выд. Zaranka, 1964. — С. 53. — 97 с.
^ Наша Ніва (10 верасьня 2016) Як правільна пісаць беларускай лацінкай? (бел.) Праверана 14 кастрычніка 2023 г.
^ Ян Станкевіч Лемантар пераходны з лацініцы на кірыліцу. — Менск: Беларуская народная самапомач, 1942.

[LE-1] J. H. Alfabet // Лемантар для школаў і хатняга навучаньня. — Нью-Ёрк, ЗША: выд. Zaranka, 1964. — С. 53. — 97 с.

[NN-2] Наша Ніва (10 верасьня 2016) Як правільна пісаць беларускай лацінкай? (бел.) Праверана 14 кастрычніка 2023 г.

[Lementar-3] Ян Станкевіч Лемантар пераходны з лацініцы на кірыліцу. — Менск: Беларуская народная самапомач, 1942.

[1]

[2]

[3]