Расейская народная добраахвотніцкая армія

	Расейская народная добраахвотніцкая армія
	Русская народная добровольческая армия
Гады існаваньня	лістапад 1920 — 1921
Уваходзіць у	Войска БНР
Уключае ў сябе	1-я пяхотная дывізія сьмерці; 2-я пяхотная дывізія; 3-я пяхотная Волжская дывізія; Кавалерыйская дывізія; Сялянская брыгада і іншыя
Функцыі	змаганьне з бальшавікамі, вызваленьне Беларусі
Колькасьць	20 тысячаў
Дысьлякацыя	Палесьсе
Войны	Палескі паход
Вядомыя камандзіры	Станіслаў Булак-Балаховіч; Язэп Булак-Балаховіч

Расе́йская наро́дная до́браахво́тніцкая а́рмія^[1] (па-расейску: Русская народная добровольческая армия) — армія Станіслава Булак-Балаховіча, створаная напярэдадні Палескага паходу. Па заняцьці Мазыру армія стала называцца Саю́знай наро́днай до́браахво́тніцкай а́рміяй^[1].

Перадумовы

2 кастрычніка 1920 году ў Рызе было падпісанае савецка-польскае замірэньне і папярэднія ўмовы міру, якімі тэрыторыя Беларусі падзялялася на дзьве часткі: Заходняя Беларусь і маленькая БССР з шасьці паветаў былой Менскай губэрні.

Станіслаў Булак-Балаховіч цьвёрда стаяў за далейшую барацьбу з бальшавізмам. Пры падтрымцы начальніка Польскай дзяржавы Ю. Пілсудзкага старшыня Расейскага палітычнага камітэту ў Польшчы Барыс Савінкаў яшчэ 27 ліпеня заключыў з Булак-Балаховічам пагадненьне аб сумесным наступе расейскіх (сфармаваных збольшага з ваеннапалонных) і беларускіх вайсковых часьцей у глыбіню Беларусі і Расеі, каб падняць масавае сялянскае паўстаньне супраць бальшавікоў. Камандоўцам прызначаўся Булак-Балаховіч. 12 кастрычніка 1920 году ён заключыў пагадненьне з Паўлам Алексюком зь Беларускага палітычнага камітэту ў Варшаве (які займаў прапольскія пазыцыі), што цывільная ўлада ў Беларусі будзе перададзеная Алексюку і ягонаму камітэту.

Станіслаў Булак-Балаховіч выйшаў у паход з наступнай праграмай (была апублікаваная ў «Свабодзе» 17 кастрычніка 1920 г., № 79, стар. 1.):^[2]

1) Змаганьне з бальшавізмам;
2) Ззмаганьне разам зь іншымі народамі не за аднаўленьне ранейшай Расеі, а за прызнаньне тых дзяржаваў, якія ўжо ўзьніклі. Ваенная кааліцыя супраць бальшавікоў;
3) Змаганьне «супраць паняцьця» Савецкая Расея», якое зьяўляецца гняздом самадзяржаўя, суполкай захопнікаў. Змаганьне «ня супраць Чырвонай Арміі, якая складаецца з гвалтоўна змабілізаванага народу, а супраць тых, хто зладзіў гэтую мабілізацыю, супраць камісараў, камуністаў і іх паслугачоў»;
4) «Зьнішчэньне савецкай ўлады… выключна на добраавхотным пачатку. Гэта падразумее поўную свабоду выбару – ісьці з намі або не»;

5) Стварэньне часовага кіраўніцтва ў «ачышчаных ад бальшавікоў абласьцях». Стварэньне на месцах устаноўчых сходаў, якім даецца ўся ўлада.

Палескі паход

У раёне Мікашэвічаў — Турава на пачатку лістапада сабралася армія, падпарадкаваная генэралу Булак-Балаховічу. У ёй налічвалася 20 тысячаў чалавек^[1]. У складзе арміі былі 3 пяхотныя і 1 кавалерыйская дывізіі, сялянская пяхотная брыгада, асобны «туземны» кавалерыйскі полк, полк данскіх казакаў і іншыя^[1]. Каб прыцягнуць да гэтай акцыі і жыдоўскае насельніцтва, у Пінску^[2] быў створаны асобны «габрэйскі эскадрон» на чале з паручнікам Цэйтліным^[1]. Пры спрошчаным наборы ў армію Балаховіча трапілі і яго ранейшыя жаўнеры, і добраахвотнікі, якія ня мелі баявога досьведу. Былі і палонныя чырвонаармейцы, і нават разбэшчаныя вайной людзі, і крымінальныя элемэнты, якія жылі вайной і рабавалі насельніцтва. Выпадкі гвалту і забойстваў змусілі генэрала выдаць загад перад паходам ува Ўсходняе Палесьсе, што камандоўцы, чые жаўнеры займаюцца пагромамі і рабункам, будуць зьнятыя з камандаваньня, пастаўленыя перад трыбуналам і асуджаныя «паводле законаў ваеннага часу». «А злоўленых на гарачым учынку як жаўнераў, так і афіцэраў расстрэльваць на месцы. Пагромаў не павінна быць, і яны ня будуць мець больш месца».

С.Булак-Балаховіч даў дазвол жыдоўскаму насельніцтву мястэчак ствараць узброеныя атрады самаабароны, каб бараніцца ад пагромаў.

6 лістапада 1920 г. з Турава армія Балаховіча ідзе наступленьнем на ўсход па абодвух баках Прыпяці. Галоўны ўдар народнай арміі абрынуўся на 10-ю стралковую дывізію 16-й Савецкай арміі, якая панесла значныя страты і вымушаная была адступаць. 8 лістапада войскі Булак-Балаховіча занялі Петрыкаў, 9 — мястэчка Скрыганаў.

Пасьля цяжкага бою Пскоўскі полк 1-й дывізіі «сьмерці» палкоўніка Мацьвеева 10 лістапада ў 16 гадзін 40 хвілінаў заняў Мазыр. Празь дзьве гадзіны ў Мазыр уступіла і кавалерыйская дывізія палкоўніка Паўлоўскага. Паўлоўскі сфармаваў з палонных Мазырскі полк. У гэты ж дзень, 10 лістапада, Остраўскі полк 1-й дывізіі Балаховіча заняў Каленкавічы. Камэндант Мазыру генэрал-маёр Яраслаўцаў адразу аддаў загад вывесіць у мястэчку на будынках бел-чырвона-белыя беларускія сьцягі^[1].

Тэрыторыя(недаступная спасылка) Беларусі ў лістападзе 1920 году, цёмна-зялёным колерам пазначаная тэрыторыя «Беларускай дзяржавы», якая кантралявалася арміяй Булак-Балаховіча

14 лістапада Станіслаў Булак-Балаховіч выдаў загад пра фармаваньне беларускай арміі зь беларусаў і ўраджэнцаў Беларусі. Ён абвясьціў сябе галоўным камандоўцам усімі ўзброенымі сіламі на тэрыторыі Беларусі. Камандаваньне Расейскай народнай арміяй Булак-Балаховіч перадаў свайму брату Язэпу, надаўшы яму годнасьць генэрал-маёра. Кваліфікацыйная камісія пацьвердзіла гэтае наданьне. Але фактычна С. Булак-Балаховіч па-ранейшаму камандаваў усёй Саюзнай (як яна цяпер называлася) народнай добраахвотніцкай арміяй.

Армія Балаховіча працягвала наступаць. 2-я пяхотная дывізія і група Язэпа Балаховіча, раней намесьніка галоўнага камандоўца, наступалі на Рэчыцу, другая частка арміяў — на Оўруч і Чарнобыль. 16 лістапада атрады Станіслава з трох бакоў падышлі да Рэчыцы і пачалі баі на яе ўскраінах.

Адступленьне

Камандаваньне Чырвонай Арміі кінула на фронт новыя сілы, якія праз тыдзень ужо мелі колькасную перавагу. З боку Жлобіна контранаступленьне 16-й арміі Заходняга фронту пачалося 16 лістапада. Агульны ж плян палягаў на тым, каб абкружыць армію Балаховіча і зьнішчыць яе. Ужо 17 лістапада часьці 16-й арміі з баямі занялі Каленкавічы. Пазьбягаючы абкружэньня, С.Булак-Балаховіч спыніў далейшы наступ у глыб Палесься. 19 лістапада пачалося агульнае адступленьне. 2-я пяхотная дывізія балахоўцаў упарта абараняла Мазыр, але 20 лістапада і ён быў захоплены бальшавікамі.

Асноўнай групоўцы арміі Балаховіча ўдалося прабіцца ў раёне Каплічаў—Якімавічаў (30—40 км на поўнач ад Мазыру) ляснымі дарогамі, праз рэкі ў балоты скрозь заслоны 33-й савецкай Кубанскай казацкай дывізіі і 24 лістапада фарсаваць раку Пціч. Сам генэрал у баях атрымаў рану, але не пакідаў камандаваньня. 26 лістапада яго войскі выйшлі праз Жыткавічы да чыгуначнай станцыі Сінкевічаў ў раён разьмяшчэньня польскіх войскаў. І хаця плян камандаваньня Чырвонай Арміі — зьнішчыць вайсковыя сілы Булак-Балаховіча — не ўдаўся, армія гэтая была раззброена польскімі войскамі.

Склад

На пачатку свайго фармаваньня (лістапад 1920 году) армія мела наступны склад:^[3]

1-я пяхотная дывізія сьмерці (палк. Л. Т. Мацьвееў) — каля 4000 чалавек, у тым ліку 2600 штыкоў і шабляў.
- Зводна-Партызанскі полк (кап. Вайцахоўскі)
- Пскоўскі пяхотны полк (кап. Андрэеў)
- Остраўскі пяхотны полк (падпалк. Т. І. Жгун)
- Узьнесенскі пяхотны полк (палк. Васільеў)
- Дывізіён коннай артылерыі
- Інжынэрны батальён
2-я пяхотная дывізія (палк. Л. І. Мікоша) — каля 4800 чалавек, у тым ліку 3200 штыкоў і шабляў.
- Георгіеўскі пяхотны полк (падпалк. Талат-Келпш)
- Менскі пяхотны полк (палк. Стрыжэўскі)
- Смаленскі пяхотны полк
- Віцебскі пяхотный полк (палк. Эрдман)
- Дзьве артылерыйскія батарэі
- Інжынэрная рота
3-я пяхотная Валжанская дывізія (ген.-маёр М. В. Яраслаўцвў) — 2200 чалавек, у тым ліку 1500 штыкоў.
- Яраслаўскі пяхотны полк
- Казанскі пяхотны полк
- Ніжагародзкі пяхотны полк
- Самарскі пяхотный полк
- Артылерыйская батарэя
Кавалерыйская дывізія (палк. С. Э. Паўлоўскі) — каля 1100 чалавек, у тым ліку 400 штыкоў і 700 шабляў
- Конны полк
- Тульскі драгунскі полк
- Уланскі полк
- Гусарскі полк (ротм. Суйкоўскі)
Сялянская брыгада (атаман Іскра — І. А. Лахвіцкі) — 1200 штыкоў і шабляў.
- Кіеўскі пяхотны полк
- Наўгародзка-Ўладзімер-Валынскі пяхотны полк
- Пуціўльскі конна-стралковы полк
- Сотня Мяркулава
Асобныя часьці:
- Данскі казачы полк (палк. Г. Духапельнікаў) — 1200 шабляў
- Туземны конны полк (палк. Мадацьян) — 100 штыкоў и 30 шабляў
- Асабістая сотня генэрала Булак-Балаховіча — 120 шабляў
- Чыгуначны полк
- Бронецягнік «Балаховец»