Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў (Мядзел)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў
Краіна	Беларусь
Места	Мядзел
Каардынаты	54°52′57″ пн. ш. 26°55′22″ у. д. / 54.8825° пн. ш. 26.92278° у. д. / 54.8825; 26.92278Каардынаты: 54°52′57″ пн. ш. 26°55′22″ у. д. / 54.8825° пн. ш. 26.92278° у. д. / 54.8825; 26.92278
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	1754
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў на Вікісховішчы

Касьцёл Ма́ці Бо́жай Шкапле́рнай^[a] і кляштар кармэлітаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Мядзеле. Знаходзіцца ў Старым Мядзеле^[b]. Дзее. Твор архітэктуры барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс складаецца з касьцёла і плябаніі, капліца і кляштарны корпус не захаваліся (кляштар збудавалі наноў у 2010-я гады).

Гісторыя

Сьвяты Юстын на фоне касьцёла, 1759 г.

Вялікае Княства Літоўскае

Мураваны касьцёл у Старым Мядзеле збудавалі ў 1754 годзе з фундацыі ўладальніка мястэчка Антона Кошчыца. Разам з касьцёлам збудавалі мураваныя плябанію і кляштарны корпус.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Кляштар, 1930-я гг.

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год), калі Мядзел апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1834 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар, у будынках якога часова разьмясьцілі манастыр базылянак, пераведзеных зь Менскага Траецкага манастыра.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1866 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы), тады ж росьпісы на сьценах касьцёла замазалі белай фарбай.

Найноўшы час

У 1920 годзе ўлады міжваеннай Польскай Рэспублікі вярнулі будынкі касьцёла і кляштару каталікам. Па Другой сусьветнай вайне савецкія ўлады зачынілі касьцёл, будынак якога перадалі ў карыстаньне мясцовай сяльгасхіміі^[c]. У гэтым ж час зруйнавалі Мядзельскую Кальварыю.

У 1989 годзе будынак касьцёла перадалі каталікам, а ў парафію вярнуліся айцы кармэліты. У пачатку 2000-х гадоў пачалося аднаўленьне Кальварыі.

Архітэктура

Касьцёл

Касьцёл — помнік архітэктуры барока. Мае крыжовую кампазыцыю, арганізаваную вакол 8-граннага ядра, звонку схаваную ў кубічным аб’ёме. З трох бакоў, апроч усходняга алтарнага, разьмяшчаюцца портыкі ў выглядзе падвойных карынцкіх калёнаў, злучаных франтонамі з разарванымі антаблемэнтамі. У месцы разрыву знаходзяцца аркавыя аконныя праёмы. На галоўным фасадзе такі аконны праём афармляецца бальконам з каванай агароджай. Масіўны купал мае 2-часткавую канструкцыю. Ніжняя частка, якая абапіраецца на васьмярык, праразаецца люнэтамі і лучковымі праёмамі. Верхняя частка мае выгляд 8-граннай вежы-ліхтара і завяршаецца сфэрычным дахам. Пад купалам праходзіць абыходная галерэя (захавалася часткова).

Усярэдзіне магутныя няроўнабаковыя апоры-пілёны падтрымліваюць 8-гранны сьветлавы барабан самкнутага купала зь люкарнамі. У кутніх частках, па-за апорамі, утвараюцца невялікія квадратныя ў плане кампартамэнты, перакрытыя цыліндрычнымі скляпеньнямі і прызначаныя дзеля закрысьціяў і баптыстэрыя. Апорныя пілёны афармляюцца здвоенымі пілястрамі карынцкага ордэру з пазалочанымі капітэлямі. Апоры злучаюцца папарна прасьценкамі, у ніжняй частцы якіх месьцяцца ўваходныя парталы ў кутнія памяшканьні, а над імі — нішы-табэрнакулы з конхамі ў выглядзе ракавінаў, дзе разьмяшчаюцца скульптуры сьвятых. Інтэр’ер аздабляецца ў стылі ракако.

Плябанія

Разьмешчаная побач з касьцёлам плябанія — помнік архітэктуры пераходнага пэрыяду ад барока да клясыцызму. Гэта 2-павярховы будынак асымэтрычнай кампазыцыі, накрыты высокім 2-схільным дахам. Паверхня сьценаў мае строгую і ляканічную архітэктурную апрацоўку. Фасады праразаюцца невялікімі прастакутнымі вокнамі і лэкаруюцца лапаткамі. Тарцы будынка завяршаюцца высокімі трыкутнымі франтонамі зь невялікімі аконнымі праёмамі.

Унутраны плян зьменены. 4 невялікія памяшканьні злучаюцца паміж сабой анфілядна^[2].

Галерэя

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
каля 1900 г.
1920-я гг.
1920-я гг.
1920-я гг.

1930 г.
А. Віслоцкі, 1930 г.
Ю. Клос, 1930 г.
Е. Гопэн, 1938 г.

да 1930 г.
да 1930 г.
да 1930 г.
М. Лісевіч, да 1930 г.

Сучасныя здымкі

Сучасны стан
Агульны выгляд
Галоўны фасад касьцёла
Плябанія
Адбудова кляштарнага корпуса

Заўвагі

^ Касьцёл Маці Божай Шкаплернай часта блытаюць з драўляным касьцёлам Сьвятога Станіслава (напрыклад, у Беларускай энцыкляпэдыі — «Мядзельскі Станіславаўскі касьцёл кармэлітаў»^[1]), які напраўду знаходзіўся ў Новым Мядзеле і згарэў ў Другую сусьветную вайну
^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Міру, 6
^ Магчыма, сяльгастэхніцы

Крыніцы

^ Мядзельскі Станіславаўскі касцёл кармелітаў // БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 69.
^ Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008.

Літаратура

Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
Каталіцкія святыні. Мінска-Магілёўская архідыяцэзія. Частка I / Тэкст і фота А. Яроменкі. — Менск: «Про Хрысто», 2003. — 256 с.: іл. ISBN 985-6628-37-7.
Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. Кулагін; фатограф А. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2008. — 488 с.: іл. ISBN 978-985-11-0395-5.

Вонкавыя спасылкі

[2] Касьцёл Маці Божай Шкаплернай часта блытаюць з драўляным касьцёлам Сьвятога Станіслава (напрыклад, у Беларускай энцыкляпэдыі — «Мядзельскі Станіславаўскі касьцёл кармэлітаў»^[1]), які напраўду знаходзіўся ў Новым Мядзеле і згарэў ў Другую сусьветную вайну

[3] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Міру, 6

[4] Магчыма, сяльгастэхніцы

[1] Мядзельскі Станіславаўскі касцёл кармелітаў // БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 69.

[5] Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008.

[a]

[b]

[c]

[2]

[1]