Вікіпэдыя

Гноеў

вёска ў Хвойніцкім раёне Гомельскай вобласьці Беларусі

Гно́еў[2] (з 30 ліпеня 1964 году[3] — Віць[2]) — вёска ў Хвойніцкім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіць у склад Барысаўшчынскага сельсавету.

Гноеў
трансьліт. Hnojeŭ
Дата заснаваньня: перад 1585 годам[a]
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гомельская
Раён: Хвойніцкі
Сельсавет: Барысаўшчынскі
Насельніцтва:
  • ▲444 чал. (2021)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 2346
Паштовы індэкс: 247611
СААТА: 3254808011
Нумарны знак: 3
Геаграфічныя каардынаты: 51°52′57″ пн. ш. 29°46′49″ у. д. / 51.8825° пн. ш. 29.78028° у. д. / 51.8825; 29.78028Каардынаты: 51°52′57″ пн. ш. 29°46′49″ у. д. / 51.8825° пн. ш. 29.78028° у. д. / 51.8825; 29.78028
Гноеў на мапе Беларусі ±
Гноеў
Гноеў
Гноеў
Гноеў
Гноеў
Гноеў

Гісторыя

рэдагаваць

Вялікае Княства Літоўскае

рэдагаваць
 
Герб Корчак роду Есманаў[4].

Найранейшая на сёньняшні дзень згадка пра паселішча ўтрымліваецца ў прывілеі караля Стэфана Баторыя Давыду Есману, датаваным 25 днём лютага 1585 году. Манарх, зважаючы на тое, што пан Давыд «на служъбахъ господаръскихъ... под Полоцкомъ, под Луками и под Псковом з нелитованьемъ здоровъя своего, не жалуючы утраты маетъности своее противъ непрыятелю нашому великому князю московскому статечъне и мужъне застановялъсе», падараваў шляхцічу «до жывота его», акрамя іншых добраў, «село Гновъ, в нем дымов двадцать пять[b]» «у волости старостъва Мозырского, пры селе Загальи»[6] Менскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага.

 
Загальскае староства ў канцы XVIII ст.

У XVII—XVIII стагодзьдзях вёска належала да Загальскага староства[c]. Паводле рэвізіі 1716 году wieś Gnoiow складалі тры[d] дымы: гаспадары Піліп Гутнік, Амяльян Васіль з братам (Omelia Wasil z bratem)[e], Сцяпан Бабарчык плацілі старосьце загальскаму князю Дамініку Яну Шуйскаму 12 злотых, 15 грошаў чыншу[7].

Надалей пра вёску Гноеў з 38 дварамі ў добрах староства Загальскага маецца зьвестка ў матэрыяле Генэральнай візытацыі Загальскай Сьвята-Траецкай уніяцкай царквы Мазырскага дэканату, праведзенай а. Эліяшам (Ільлёй) Бародзічам, протанатарыем апостальскім дыяцэзіі Пінскай і Тураўскай, датаванай 9-м днём лютага 1778 году. У візытацыі, выкананай 10 студзеня 1787 году каад'ютарам пінскім і тураўскім Язафатам Булгакам, сказана, што ў Гноеве было ўжо 40 двароў[8].

Расейская імпэрыя

рэдагаваць

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Гноеў апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году — у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага Рэчыцкага павету Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году Менскай губэрні Расейскай імпэрыі[9]. На 1795 год вёска разам з цэлым Загальскім староствам належала «малолетнему Станиславу Бужинскому по жизни его», але была ў арэндзе ў судзьдзі Вінцэнція Жука[10]. Тады ў Гноеве налічвалася 52 двары, 176 жыхароў мужчынскага і 112 жаночага полу[11].

 
Гноеў, Барысаўшчына, Клівы на мапе Ф. Ф. Шубэрта. 1850 г.

Як вынікае з матэрыялаў шляхецкай рэвізіі 1811 году, дыспанэнтам Загальскага казённага маёнтку на той час выступаў абшарнік Тадэвуш Солтан[12]. У ходзе рэформы П. Д. Кісялёва ў межах названага маёнтку, да якога належаў і Гноеў, была ўтворана воласьць[f] з управай, згаданая ў 1848 годзе.[13]. На 1850 год у вёсцы — 39 двароў, 239 жыхароў[1]. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 265 жыхароў вёскі Гноеў абодвух полаў былі прыхаджанамі Загальскай Сьвята-Траецкай царквы[14].

У парэформавы пэрыяд Гноеў належаў да Хвойніцкай воласьці. Паводле ведамасьці 1866 году 4 жыхары двара і 21 жыхар вёскі Гноеў былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі[15]. На пачатак 1870 году тут — 104 мужчынскія душы з былых дзяржаўных сялянаў, прыпісаных да Гноеўскага сельскага таварыства, 5 аднадворцаў, прыпісаных да воласьці[16]. Згодна са зьвесткамі на 1876 і 1879 гады, Гноеў большай часткай жыхароў заставаўся ў прыходзе Загальскай царквы[17].

Паводле перапісу 1897 года ў Гноеве было 110 двароў, 546 жыхароў, хлебазапасны магазын[1]. На 1909 год у вёсцы налічваўся 121 двор з 704 жыхарамі[18].

Найноўшы час

рэдагаваць

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскага міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Гноеў у складзе Хвойніцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[19].

 
Гноеў на мапе, складзенай у 1924 годзе.

1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 снежня 1920 і на 15 красавіка 1921 года ў Гноеўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 45 і 88 вучняў[20].

Пасьля другога ўзбуйненьня БССР з 8 сьнежня 1926 году Гноеў — цэнтар сельсавету ў Хвойніцкім раёне Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 году — у складзе Гомельскай акругі. 30 сьнежня 1927 году сельсавет скасаваны, тэрыторыя далучана да Барысаўшчынскага сельсавету. У 1930 годзе тут было 194 двары з 938 жыхарамі, арганізаваны калгас «Чырвоная Зорка», працавалі вятрак і кузьня[1]. З 20 лютага 1938 году вёска — у Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры.

Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Гноеве было 270 двароў з 924 жыхарамі. У вайну акупанты разбурылі 23 дамы, загубілі 109 вяскоўцаў[21]. 102 жыхары загінулі на франтах.

З 8 студзеня 1954 году Гноеў адміністрацыйна належыць да Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут налічвалася 1194 жыхары. У складзе саўгасу «Барысаўшчына» з цэнтральнай сядзібай у аднайменнай вёсцы[1].

Геаграфія

рэдагаваць

Вёска месьціцца за 16 км на захад ад раённага цэнтру і чыгуначнай станцыі Хвойнікі, 119 км ад Гомеля, на правым беразе ракі Віць (прыток Прыпяці).

Насельніцтва

рэдагаваць
  • 2021 год — 173 гаспадаркі, 444 жыхары[22].

Заўвагі

рэдагаваць
  1. ^ Не з XIX ст., як пісаў С. В. Марцэлеў[1]
  2. ^ Значная колькасьць дымоў — заслуга самога Д. Есмана, бо ён тое месца «людми осадилъ». У жніўні 1563 г. кароль Жыгімонт Аўгуст, сярод іншай шляхты, якая пазбавілася сваіх уладаньняў у Полацкім ваяводзтве, акупаваным войскамі цара Івана Грознага, даў у трыманьне «Павлу а Давыду Есманомъ у волости Мозырскои — село Загале, Клевцы»[5]. Сяло Гноеў на той час, падобна, яшчэ не існавала.
  3. ^ Больш падрабязна пра Загальскае староства і яго трымальнікаў гл. старонку Загальле.
  4. ^ Прынамсі, столькі нібыта належала на той час да староства.
  5. ^ Магчыма, слушна было б разумець — браты Амяльян і Васіль. Але ў Гноеве (Віці) і сёньня жывуць людзі з прозьвішчам Васільеў. Дык — ці не Амяльян Васілёў з братам?..
  6. ^ Ня варта блытаць з валасьцямі парэформавага часу — адміністрацыйнымі адзінкамі ў складзе паветаў.

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ а б в г д Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6. С. 435
  2. ^ а б Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4. (pdf) С. 312
  3. ^ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб перайменаванні некаторых населеных пунктаў Беларускай ССР ад 30 ліпеня 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 23 (1063).
  4. ^ Herbarz Polski. Cz. 1, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. / Ułożył i wydał Adam Boniecki (надалей: Boniecki). – Warszawa, 1906. T. IX. S. 27 – 29 (28)
  5. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага (далей: Метрыка ВКЛ). Кніга запісаў 44. (1559—1566). / Падрыхтаваў А. І. Груша. — Мінск: Арты-Фэкс, 2001. № 82
  6. ^ Метрыка ВКЛ. Кніга запісаў 70. (1582—1585). / Падрыхт. А. А. Мяцельскі. — Мінск: Беларуская навука, 2008. № 177
  7. ^ НГАБ у Мінску. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144
  8. ^ НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41240. А. 106адв., 108, 172, 173адв.
  9. ^ Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182
  10. ^ Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурноевзаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72
  11. ^ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 494 — 502
  12. ^ НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 129-130, 161-162
  13. ^ Военно-статистическое обозрение Российской империи. Т. 9. Ч. 4. Минская губерния. — С.-Петербург: Тип. Деп. Ген. штаба, 1848. С. 5, 7
  14. ^ Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 708
  15. ^ Подробные ведомости приходов римско-католического исповедания по Речицкому уезду Минской губернии. 1866 г.: НГАБ. Ф. 295. Воп. 1. Спр. 1816. А. 403
  16. ^ Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 71
  17. ^ Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 71
  18. ^ Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 38
  19. ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85
  20. ^ Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласьці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19
  21. ^ Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 499
  22. ^ Барысаўшчынскі сельскі савет

Літаратура

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Гноеў&oldid=2434301»