Біла (імя)

	Біла; лац. Biła
	Bilo
Паходжаньне
Мова(-ы)	германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы)	Біль
Зьвязаныя імёны	Біліка, Білін, Більвін, Біляр, Більман, Білімін, Білят
Зьвязаныя артыкулы
	якія пачынаюцца з «Біла»

Біла (Біль) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Паходжаньне

Біла або Піла, пазьней Біль (Bilo, Pillo, Biel^[1]) — імя германскага паходжаньня^[2]. Іменная аснова біл- паходзіць ад гоцкага *bili 'баявая сякера'^[3]^[a]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Біліка, Білін, Більвін, Біляр, Більман, Білят. Адзначаліся германскія імёны Biliko, Bilin, Biliwin, Biller (Bilihar), Billmann, Bilaeth.

У Чэхіі гістарычна бытавала германскае імя Bilant^[6].

У Прусіі бытавала імя Bylenne^[b] (1394 год), Billote / Bilote^[c] (1334 і 1338 гады)^[9].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Билю чоловекъ (1440—1492 гады)^[10]; Билеви Куяне на имя (7 лістапада 1442 году)^[11]; Яну Билевичу 6 рублевъ з винъ браславъскихъ (14 сьнежня 1486 году)^[12]; Довмонт Билевичъ^[13], Стецько Билевичъ^[14] (1528 год); Biła (1671—1681 гады)^[15]; Mateusz Billewicz, strażnik Księstwa Żmudzkiego (25 жніўня 1760 году)^[16]; z karczmami w tomże meste dryswiatskim, do toho podle samoj toj cerkwi — Januka Bila (1782—1783 гады)^[17]; Michał Billewicz (9 лютага 1785 году)^[18]^[d].

Носьбіты

Біль — літоўскі баярын, які атрымаў наданьні ад вялікага князя Казімера
Даўмонт Білевіч — пянянскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
Стэцька Білевіч — эйшыскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году

Білевічы, Більлевічы і Станкевічы-Більлевічы — літоўскія шляхецкія роды^[25]^[26].

У 1690 годзе ўпаміналася мясцовасьць Білевічы ў Жамойцкім старостве^[27].

У 1905 годзе існаваў засьценак Білішкі ў Даўгеліскай воласьці^[28].

На гістарычнай Лідчыне існуе вёска Білі, у былым Жамойцкім старостве — Білевічы.

Заўвагі

^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы біл- зь летувіскай мовы bìlti 'сказаць, апавядаць, абвяшчаць, размаўляць', bilùs, bylùs 'гаваркі'^[4] (не адзначаючы, аднак, часу першай фіксацыі адпаведных словаў і іх значэньняў у летувіскіх слоўніках, тым часам абодва слова ўпершыню фіксуюцца толькі ў сучасным Вялікім слоўніку летувіскай мовы, але bi̇̀lti было ўжытае ў каралявецкай бібліі 1590 году і віленскім катэхізьме 1598 году^[5])
^ Адзначалася старажытнае германскае імя Billin^[7]
^ Адзначалася старажытнае германскае імя Bilaeth^[8]
^
Таксама:
- Білун: Ewa Biłun (1799 год)^[19];
- Білеш: Наруш Билешевичъ (XVI ст.)^[20];
- Білаўт (адзначалася старажытнае германскае імя Biluuald^[21], Bellaldus^[22], пазьнейшае Billault^[23]): у перапісу харугваў 1421 году ўпамінаецца баярын Білаўт^[24]

Крыніцы

^ Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 1971. S. 193.
^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 304.
^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 85.
^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 22.
^ bi̇̀lti, Lietuvių kalbos žodynas
^ Svoboda J. Bemerkungen über alttschechische Personennamen deutscher Herkunft // Onomastica Slavogermanica. III. — Berlin, 1967. S. 36.
^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule. T. III: Les noms de personnes contenus dans les noms de lieux. — Paris, 1985. P. 262.
^ Gerchow J. Die Gedenküberlieferung der Angelsachsen. — Berlin; New York, 1988. S. 384.
^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 19.
^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 51.
^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 67.
^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 50.
^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 77.
^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 89.
^ Zinkevičius Z. Lietuvių antroponimika: Vilniaus lietuvių asmenvardžiai XVII a. pradžioje. — Vilnius, 1977. P. 125.
^ Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 128.
^ Breslaujos dekanato vizitacija 1782—1783 m. Fontes Historiae Lituaniae, vol. VII. — Vilnius, 2008. P. 269.
^ Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 404.
^ Dusiaty, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 1.
^ Gerchow J. Die Gedenküberlieferung der Angelsachsen. — Berlin; New York, 1988. S. 384.
^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 57.
^ Ferguson R. The Teutonic Name-system Applied to the Family Names of France, England, & Germany. — London, 1864. P. 270.
^ Архив Юго-Западной России. Ч. 7, т. 1. — Киев, 1886. С. 47.
^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Б, Згуртаваньне беларускай шляхты
^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на С, Згуртаваньне беларускай шляхты
^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Księstwo Żmudzkie 1690 r. — Warszawa, 2009. S. 149, 196—197.
^ Виленская губерния: полный список населенных мест со статистическими данными о каждом поселении. — Вильна, 1905. С. 268.

[6] Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы біл- зь летувіскай мовы bìlti 'сказаць, апавядаць, абвяшчаць, размаўляць', bilùs, bylùs 'гаваркі'^[4] (не адзначаючы, аднак, часу першай фіксацыі адпаведных словаў і іх значэньняў у летувіскіх слоўніках, тым часам абодва слова ўпершыню фіксуюцца толькі ў сучасным Вялікім слоўніку летувіскай мовы, але bi̇̀lti было ўжытае ў каралявецкай бібліі 1590 году і віленскім катэхізьме 1598 году^[5])

[9] Адзначалася старажытнае германскае імя Billin^[7]

[11] Адзначалася старажытнае германскае імя Bilaeth^[8]

[28] Таксама:
Білун: Ewa Biłun (1799 год)^[19];

Білеш: Наруш Билешевичъ (XVI ст.)^[20];

Білаўт (адзначалася старажытнае германскае імя Biluuald^[21], Bellaldus^[22], пазьнейшае Billault^[23]): у перапісу харугваў 1421 году ўпамінаецца баярын Білаўт^[24]

[5] Білун: Ewa Biłun (1799 год)^[19];

[6] Білеш: Наруш Билешевичъ (XVI ст.)^[20];

[7] Білаўт (адзначалася старажытнае германскае імя Biluuald^[21], Bellaldus^[22], пазьнейшае Billault^[23]): у перапісу харугваў 1421 году ўпамінаецца баярын Білаўт^[24]

[1] Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 1971. S. 193.

[2] Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 304.

[3] Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 85.

[4] Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 22.

[5] ̇̀lti, Lietuvių kalbos žodynas

[7] Svoboda J. Bemerkungen über alttschechische Personennamen deutscher Herkunft // Onomastica Slavogermanica. III. — Berlin, 1967. S. 36.

[8] Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule. T. III: Les noms de personnes contenus dans les noms de lieux. — Paris, 1985. P. 262.

[10] Gerchow J. Die Gedenküberlieferung der Angelsachsen. — Berlin; New York, 1988. S. 384.

[12] Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 19.

[13] Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 51.

[14] Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 67.

[15] Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 50.

[16] Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 77.

[17] Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 89.

[18] Zinkevičius Z. Lietuvių antroponimika: Vilniaus lietuvių asmenvardžiai XVII a. pradžioje. — Vilnius, 1977. P. 125.

[19] Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 128.

[20] Breslaujos dekanato vizitacija 1782—1783 m. Fontes Historiae Lituaniae, vol. VII. — Vilnius, 2008. P. 269.

[21] Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733—1795. — Warszawa, 2019. S. 404.

[22] Dusiaty, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego

[23] Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 1.

[24] Gerchow J. Die Gedenküberlieferung der Angelsachsen. — Berlin; New York, 1988. S. 384.

[25] Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 57.

[26] Ferguson R. The Teutonic Name-system Applied to the Family Names of France, England, & Germany. — London, 1864. P. 270.

[27] Архив Юго-Западной России. Ч. 7, т. 1. — Киев, 1886. С. 47.

[29] Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на Б, Згуртаваньне беларускай шляхты

[30] Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на С, Згуртаваньне беларускай шляхты

[31] Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Księstwo Żmudzkie 1690 r. — Warszawa, 2009. S. 149, 196—197.

[32] Виленская губерния: полный список населенных мест со статистическими данными о каждом поселении. — Вильна, 1905. С. 268.

[1]

[2]

[3]

[a]

[6]

[b]

[c]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[d]

[25]

[26]

[27]

[28]

[4]

[5]

[7]

[8]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

Паходжаньне
Біла лац. Biła
Bilo
Мова(-ы)	германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы)	Біль
Зьвязаныя імёны	Біліка, Білін, Більвін, Біляр, Більман, Білімін, Білят
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Біла»