Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Бартуль.

Аўген Бартуль (пс. А. Бужанскі 26 лютага 1908, Пецярбург,[1] Расейская імпэрыя — 22 чэрвеня 1992, Лэмбарк, Польшча,) — юрыст, беларускі паэт і грамадзкі дзяяч.

Аўген Бартуль
Аўген Данатаў Бартуль
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Аўген Данатаў Бартуль
Псэўданімы А. Бужанскі
Нарадзіўся 26 лютага 1908
Пецярбург, Расейская імпэрыя
Памёр 22 чэрвеня 1992 (84 гады)
Лэмбарк, Польшча
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці паэт, публіцыст, юрыст
Гады творчасьці 1925 — канец 1930-х
Жанр Паэзія, публіцыстыка
Мова беларуская мова
Дэбют часопіс «Шлях моладзі», 1925
Значныя творы Машэка (1927)

Біяграфія

рэдагаваць

Нарадзіўся ў Пецярбургу 26 лютага 1908 году. Ягоным бацькам быў фармацэўт Данат Бартуль, які працаваў у аптэцы Пельля ў Пецярбургу, а маці — Юлія Бонфэльдт была хатняй гаспадыняй.[1]

У 1917 годзе Аўген Бартуль паступіў у першую клясу школы імя Сестранцэвіча пры касьцёле сьв. Станіслава. Але праз год вымушаны быў пакінуць вучобу там, бо ягоныя бацькі з прычыны рэвалюцыйных падзеяў і голаду выехалі на радзіму ў вёску Русакова Прыдруйскай воласьці Дзісенскага павету Віцебскай губэрні, дзе ў іх быў кавалак зямлі, на якой яны і пасяліліся. Вёска Русакова апынулася ў межах Латвіі й цяпер у Індраўскай воласьці Краслаўскага павету (55°52′31.30″ пн. ш. 27°30′09.68″ у. д. / 55.8753611° пн. ш. 27.5026889° у. д. / 55.8753611; 27.5026889)[2]. Да восені 1922 году навучаўся дома, пад кіраўніцтвам бацькі.[1] У 1922 годзе бацькі Аўгена Бартуля паслалі вучыцца сына ў Дзьвінскую дзяржаўную беларускую гімназію. У 1925 годзе будучы вучнем гімназіі, пачаў пісаць вершы на беларускай мове. Быў у складзе рэдакцыі выдаванага там часопіса «Школьная праца» і дзейнічаў у скаўтынгу. Няма ніякіх сумненьняў, што пасьля навукі ў ёй Аўген падаваў сваю нацыянальнасць як беларускую[2].

У 1926 годзе паступіў на матэматычна-прыродазнаўчы факультэт Віленскага ўнівэрсытэту імя Стэфана Баторыя, дзе на працягу году студыяваў хімію. Да 1927 годуе памерлі яго бацькі і юнаком апекаваўся Ўладзіслаў Камараневіч. У 1928 годзе перавёўся на юрыдычны факультэт.[1] Быў сябрам Беларускага студэнцкага саюзу, у Раду якога быў абраны ў 1928 годзе. Нa V зьездзе «АБСА», які адбыўся ў студзені 1929 году ў Празе, Аўген Бартуль і Станіслаў Станкевіч былі ў складзе дэлегацыі ад Беларускага студэнцкага саюзу[3].

Скончыў юрыдычны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту ў 1931 годзе і атрымаў ступень магістра права. Пасьля ўнівэрсытэту працаваў сьледчым на Лідчыне і ў Вільні[4].

Друкавацца пачаў з 1925 году. Зь вершамі, апавяданьнямі і крытычнымі артыкуламі выступаў у шматлікіх калектыўных зборніках, альманахах Заходняй Беларусі, у часопісах «Шлях моладзі» і «Калосьсе».

Уладзімер Калесьнік лічыў, што Бартуль падпісваў шмат сваіх крытычных і публіцыстычных артыкулаў у 1930 годзе псэўданімам «А. Бужанскі». Аднак з гэтым быў нязгодны Максім Танк[5].

Напрыканцы 1930-х гадоў пакінуў пісаць. Акрамя таго, забараніў перадрукоўваць свае творы. З-за гэтага нават судзіўся. Максім Танк узгадваў ў 1935 годзе: "Каля «Бара Акацімскага» ледзь не напароўся на Х. Ільяшэвіча і А. Бартуля — не так даўно яшчэ двух славутых паэтаў. Першы, стаўшы ценем Р. Астроўскага, п’е, спыніўшыся на нейкім раздарожжы паэзіі і непаэзіі, піша свае анемічныя, выхалашчаныя вершы; другі, як яго вусаты патрон, які, даехаўшы ў свой час на трамваі да прыпынку «Незалежнасць», разьвітаўся з сацыялізмам, дабраўшыся да панскага карыта, разьвітаўся са сваім былым радыкалізмам і вершамі і зараз памагае пракурору пісаць акты абвінавачваньня супраць нас. Помню, у 1930 г. мяне зь імі пазнаёміла сястра Лю — Зося. А. Бартуль тады, здаецца, адзначаў пяцігодзьдзе сваёй дзейнасьці. (...) Другая сустрэча была праз год, калі мяне ў наручніках прывезьлі з Глыбокага ў Вільнюскі акруговы суд і прывялі на допыт да сьледчага, у пакоі якога я неспадзявана ўбачыў А. Бартуля. Ён увесь час, пакуль мяне дапытвалі, сядзеў за сталом, апусьціўшы галаву, не адрываючы вачэй ад нейкіх папер. І вось — трэцяя сустрэча з памочнікам сьледчага. Добра, што не заўважылі мяне. Я спыніўся каля вітрыны кніжнага магазіна, у якой, быццам у люстры, бачыў, як яны перайшлі на другую старану вуліцы. Ля старой камяніцы, дзе, здаецца, мясьцілася калісьці славутая друкарня Мамонічаў, стаяла некалькі рамізнікаў. У двух яны, уваліўшыся ў сані, паехалі ў бок Нямецкай вуліцы. Можа, куды зноў піць" [6].

Для дзеячаў БССР творчасьць Бартуля была чужою. У 1932 годзе Алесь Салагуб у ЛіМе напісаў, што Бартуль, разам з Арсеньневай, Ільяшэвічам і Машарам "актыўныя аружжаносцы беларускай контррэвалюцыі ў літаратуры, сьпявакі беларускай «Пагоні» — сымбалю беларускай буржуазнай дзяржаўнасьці, рэакцыйныя пісакі, паборнікі рэакцый і папоўшчыны — актыўныя ворагі Совецкай Беларусі". Пра верш Бартуля аб старой вёсцы Салагуб згадаў: <...>так ные па старой вёсцы Бартуль — гэты абнаглелы нацыяналфашыст, які «левай» і «рэвалюцыйнай» фразыолёгіяй хоча здабыць сябе званьня пралетарскага поэты, каб з большым посьпехам «акалпачваць», зацямняць сьвядомасьці працоўных.[7]

Невядома, дзе знаходзіўся Барталь пасьля верасьня 1939 году, бо за працу ў польскіх органах яму мусіў пагражаць арышт.

Пад час Другой сусьветнай вайны Бартуль жыве і працуе на Лідчыне. Адсюль ён зь пісьмовай просьбай зьвяртаецца да старшыні Віленскага беларускага камітэта доктара-стаматоляга Баляслава Грабінскага, каб той выслаў яму ліст-пацьвярджэньне, што Бартуль зьяўляецца беларускім пісьменьнікам. На што Грабінскі адпісаў: «Ці не запозна вы пра гэта ўспомнілі?..» [4]

Пасьля вайны Бартуля выехаў у Польшчу, дзе працаваў на розных пасадах.

Бібліяграфія

рэдагаваць
  1. ^ а б в г Александр Ильин Приватизированный поэт Евгений Бартуль // Гістарычная брама, №1 (25), 2010.
  2. ^ а б Лена Глагоўская. Аўген Бартуль на фоне польскабеларускіх адносінаў XX ст. / рэдкалегія: I. Э. Багдановіч (гал. рэд.) і інш. // Беларусіка-Albaruthenica. Кніга 38. Беларуска-польскія моўныя, літаратурныя, гістарычныя і культурный сувязі. Да 220-годдзя з дня нараджэння Адама Міцкевіча : Зборнік артыкулаў па матэрыялах міжнароднай навуковай канферэнцыі. — Менск: БДУ, 2018. — С. 391—417. — ISBN 978-985-566-676-0.
  3. ^ Удзел БСС на V зьезьдзе АБСА. Перанос некаторых адзьдзелаў АБСА ў Вільню. // Студэнская думка : часопіс. — 1930. — № 2 (13). — С. 36, 37.
  4. ^ а б Сяргей Чыгрын Прыгадаем Аўгена Бартуля // Ніва, № 5 (2281), 30 студзеня 2000
  5. ^ Арсень Ліс. На разломе эпохі (штрыхі да партрэта Максіма Танка) // ТЭРМАПІЛЫ. №6 / 2002 г.
  6. ^ Максім Танк «Лісткі календара» — 1935 год
  7. ^ Алесь Салагуб. Літаратурны фронт Заходняй Беларусі // ЛіМ, 26 лютага 1932

Літаратура

рэдагаваць