Андрэй Гаштольд
Андрэй Гаштольд (? — да 1404) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста віленскі (1387) і крэўскі (1398—1401).
 Герб «Габданк» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 1342 |
| Памёр | да 1404 |
| Род | Гаштольды |
| Бацькі | Гаштольд |
| Дзеці | Талівойша, Ян, Пётар |
Меў уладаньні ў Геранёнах (у крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» упамінаецца Gasztowtendorff im gebite czu Geranenen[1]) і зямлю ў Вільні.
Імя
рэдагавацьГасьцівалд, пазьней Гастальд або Гаштальд (Gastivald, Gastaldius[2], Gastold[3]) — імя германскага паходжаньня[4]. Іменная аснова -гаст- (-каст-, -гест-) (імёны ліцьвінаў Гасьціла, Гестар, Каштарт; германскія імёны Gastila, Gaster, Kastert) паходзіць ад гоцкага і германскага gasts 'госьць, вандроўнік', а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'[5].
Адпаведнасьць імя Гастаўт (Гайстаўт) германскаму імю Gastaldius сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[2][6]. Германскае паходжаньне імя Гаштольд (Gasztołt, Gastoldus, Gastawdus, Gastowdus) таксама сьцьвярджае этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук[3].
Форма імя ў гістарычных крыніцах: Andrea alias Gastold Vilnensi capitaneis (Andreas alias Gastold[7]; 1 чэрвеня 1387 году)[8]; Кгастовтъ (1387—1392 гады[9])[10][11]; Gastouti (1387—1394 гады)[12]; Gastoldo (Gastold[7]; 2 лютага 1395 году)[13]; Gastod (23 красавіка 1398 году)[14]; Gastudt, houptman czu Crewen[15], Gostud, capitaneus in Krewa[16] (12 кастрычніка 1398 году).
Біяграфія
рэдагавацьЗь літоўскага баярскага роду, сын Гаштольда, старосты вялёнскага.
Упершыню ўпамінаецца ў 1387 годзе ў прывілеі Ягайлы касьцёлу ў Абольцах як староста віленскі. У 1387 або 1389 годзе паручыўся за князя Грыцку Канстантынавіча. Ва ўмове 1396 году пісаўся як «геранёнскі». У 1398—1401 гадох быў старостам крэўскім.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 94.
- ^ а б Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 103.
- ^ а б Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 7: Suplement. Rozwiązanie licznych zagadek staropolskiej antroponimii. — Kraków, 2002. S. 24.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 605.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Schmittlein R. Les noms d’eau de la Lituanie (suite) // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1964. P. 82.
- ^ а б Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 228.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 19.
- ^ Поручная грамота за Гридка Константиновича (1387-1392), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 108.
- ^ Українські грамоти. Т. 1. — Київ, 1928. С. 47.
- ^ Поручная грамота за Братошу Койлутовича (1387—1394), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 42.
- ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. P. 54.
- ^ Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert. Bd. 1. — Marburg, 1970. S. 12.
- ^ Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 4. — Reval, 1859. S. 227.
Літаратура
рэдагаваць- Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4