Юстас Палецкіс
Ю́стас Пале́цкіс (па-летувіску: Justas Paleckis; 22 студзеня [ст. ст. 10 студзеня] 1899, Цельшы Ковенскай губэрні, Расейская імпэрыя — 26 студзеня 1980, Вільня, Летувіская ССР, СССР) — летувіскі журналіст, савецкі палітычны дзяяч. Кароткачасова выконваў абавязкі прэзыдэнта Летувы пасьля савецкага ўварваньня ў 1940 року.
| Юстас Палецкіс | |||||||||||||
| па-летувіску: Justas Paleckis | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Старшыня Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету Летувіскай ССР | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 25 жніўня 1940 — 14 красавіка 1967 | |||||||||||||
| Наступнік: | Матэюс Шумаўскас | ||||||||||||
| Прэзыдэнт Летувы | |||||||||||||
| 17 чэрвеня 1940 — 3 жніўня 1940 | |||||||||||||
| Папярэднік: | Антанас Меркіс | ||||||||||||
| Наступнік: | Альгірдас Бразаўскас | ||||||||||||
| Прэм’ер-міністар Летувіскай рэспублікі | |||||||||||||
| 17 чэрвеня 1940 — 24 чэрвеня 1940 | |||||||||||||
| Папярэднік: | Антанас Меркіс | ||||||||||||
| Наступнік: | Вінцас Крэве-Міцкевіч | ||||||||||||
| Асабістыя зьвесткі | |||||||||||||
| Нарадзіўся: |
10 студзеня 1899 Цельшы, Ковенская губэрня | ||||||||||||
| Памёр: |
26 студзеня 1980 (81 год) Вільня | ||||||||||||
| Партыя: | КПСС | ||||||||||||
| Сужэнец: | Генавайце Паляцкене | ||||||||||||
| Дзеці: |
| ||||||||||||
| Бацька: | Ігнас Палецкіс | ||||||||||||
| Маці: | Она Петраўскайце | ||||||||||||
| Адукацыя: | Летувіскі ўнівэрсытэт | ||||||||||||
| Узнагароды: |
| ||||||||||||
Жыцьцяпіс
рэдагавацьНарадзіўся ў сям’і каваля. З 1915 — працоўны, потым служка ў Рызе, з 1922 року — настаўнік. Быў заснавальнікам і рэдактарам летувіскай газэты «Naujas Žodis», выдаванай у Рызе. Супрацоўнічаў у пэрыёдыках Летувы. У 1926—1927 працаваў дырэктарам летувіскага дзяржаўнага агенцтва навінаў ELTA, пасьля ваеннага перавароту быў звольнены.
Навучаўся ў ковенскім Летувіскім унівэрсытэце (1926—1928), працаваў журналістам. У 1931 наладзіў сувязі з падпольнай кампартыяй Летувы, у 1937 быў абраны сябрам Антыфашысцкага камітэту Коўны, у 1939 арыштаваны і ўвязьнены ў канцлягер.
Пасьля таго, як у выніку акупацыі краіны Саветамі прэзыдэнт Антанас Сьмятона зьбег у Злучаныя Штаты, ягоныя абавязкі перайшлі да прэм’ер-міністра Антанаса Меркіса. На наступны дзень пасьля ад’езду Сьмятоны Меркіс абвясьціў пра фармальнае зрынаньне яго з пасады і прызначыў прэм’ер-міністрам Палецкіса. Адначасна Меркіс адмовіўся ад пасады прэзыдэнта, што перадавала ягоныя паўнамоцтвы Юстасу Палецкісу. Гэта дало падставу сумнявацца ў законнасьці ўсіх гэтых перастановак, паколькі Сьмятона ня складваў паўнамоцтваў прэзыдэнта[1].
Прызначэньне Палецкіса прэм’ер-міністрам было праведзенае з ухвалы савецкае амбасады ў Коўне, паколькі ў гэты час у Летуве ўжо прысутнічалі савецкія войскі. Прысланы з Масквы намесьнік наркама замежных справаў СССР Уладзімер Дэканозаў каардынаваў дзейнасьць празь Летувіскую камуністычную партыю, а кабінэт міністраў Палецкіса выконваў адміністрацыйную функцыю. На загад з Масквы марыянэткавы ўрад Палецкіса прызначыў на 14—15 ліпеня выбары ў Народны сойм з мэтаю легалізаваць далучэньне Летувы да СССР. Кандыдатамі на выбарах маглі быць толькі камуністы ды іхнія хаўрусьнікі. 21 ліпеня абраны парлямэнт сабраўся дзеля абмеркаваньня адзінага пытаньня па ўваходзе ў Савецкі Саюз, што было падтрымана адзінагалосна.
У 1940—1966 — сябра ЦК і Бюро ЦК КП Летувы. У ЛетССР Палецкіс заняў пасаду старшыні прэзыдыюму Вярхоўнага Савету. На гэтай пасадзе ён асабіста падпісваў загады па масавай дэпартацыі. Так, зь ягонай згоды Меркіс і міністар замежных справаў незалежнай Летувіскай рэспублікі Юозас Урбшыс былі высланыя ў РСФСР. Да 1953 року ў Сыбір, Запаляр’е і Сярэднюю Азію былі дэпартаваныя каля 132 000 грамадзянаў.
З пачаткам нямецкага наступу на Савецкі Саюз Палецкіс эвакуяваны. У 1941—1966 — намесьнік старшыні Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету СССР. З 1955 — прадстаўнік у Савеце Міжпарлямэнцкага саюзу, у 1966—1970 — старшыня Савету Нацыянальнасьцяў Вярхоўнага Савету СССР.
Дэлегат XIX, XX, XXI, XXII, XXIII зьездаў КПСС, на якіх быў абраны кандыдатам у сябры ЦК. Дэпутат Вярхоўнага Савета СССР 1—8-га скліканьняў. Ад 1970 на пэнсіі.
Сям’я
рэдагавацьЖонка Генавайце Паляцкене. Пяцёра дзяцей — сыны Вільнюс і Юстас, дачкі Сігіта, Герута, Віта.
Узнагароды
рэдагаваць- Герой Сацыялістычнай Працы (1969)
- 6 ордэнаў Леніна
- Ордэн Айчыннай вайны 1-й ступені
- Ордэн Сяброўства народаў
- мэдалі
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Presidents of the Republic of Lithuania (анг.). Office of the President of the Republic of Lithuania.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Героі краіны (рас.)