Траецкі Маркаў манастыр

Помнік сакральнай архітэктуры
Манастыр Сьвятой Тройцы
Пакроўская (Казанская) царква
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°10′18.34″ пн. ш. 30°09′14.99″ у. д. / 55.1717611° пн. ш. 30.1541639° у. д. / 55.1717611; 30.1541639Каардынаты: 55°10′18.34″ пн. ш. 30°09′14.99″ у. д. / 55.1717611° пн. ш. 30.1541639° у. д. / 55.1717611; 30.1541639
Канфэсія	праваслаўе
Эпархія	Віцебская і Аршанская япархія^[d]
Дата заснаваньня	1642
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Манастыр Сьвятой Тройцы на мапе Беларусі Манастыр Сьвятой Тройцы
Манастыр Сьвятой Тройцы на Вікісховішчы

Манастыр Сьвятой Тройцы — помнік архітэктуры XVII—XVIII стагодзьдзяў у Віцебску. Знаходзіцца на правым беразе Дзьвіны, на Маркаўшчыне^[a]. Пры пабудове быў у юрысдыкцыі Канстантынопальскага патрыярхату, цяпер — у валоданьні Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры барока і клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс складаўся з драўляных цэркваў Сьвятой Тройцы, Сьвятой Параскевы Пятніцы і Сьвятога Мікалая, мураваных царквы Покрыва Багародзіцы, званіцы, ігуменскага і брацкага дамоў. Усе пабудовы атачаў мур з брамамі. У 1920-я гады савецкія ўлады зруйнавалі званіцу і драўляныя цэрквы.

Гісторыя рэдагаваць

Вялікае Княства Літоўскае рэдагаваць

Траецкі манастыр у Маркаўшчыне каля Віцебску заснавалі ў XIV—XV стагодзьдзях. Існуе паданьне пра заснавальніка манастыра — Марка Зямяніна, які на ўласным пляцы збудаваў капліцу і пачаў жыць пры ёй. Неўзабаве да яго далучаліся іншыя аднадумцы.

Манастыр існаваў да 1576 году, пазьней прыйшоў у заняпад. У 1633 годзе князь Леў Самуэль Агінскі аднавіў манастыр, збудаваў новыя Траецкую царкву і манастырскі корпус. У 1638 годзе ён надаў манастыру маёнткі Маркава і Шыдлоўшчыну. У 1651 годзе ігумен Каліст Рытарайскі збудаваў драўляную Пакроўскую царкву. За часамі вайны Маскоўскай дзяржавай з Рэччу Паспалітай пад акупацыяй у 1656 годзе патрыярх маскоўскі Нікан ад імя маскоўскага гаспадара Аляксея Міхайлавіча падараваў манастыру цудоўны сьпіс Казанскай іконы Божай Маці.

У 1680-я гады манастыр пацярпеў ад пажару. У 1690 годзе з фундацыі сына Льва Самуэля Сымона Караля Агінскага збудавалі новую драўляную Траецкую царкву. У 1730 годзе ў манастырскім фальварку Шыдлоўшчыне збудавалі драўляную Пятніцкую царкву, а за манастрыскай агароджай на Немцавай гары — Мікольскую царкву. У 1760 годзе замест драўлянай збудавалі мураваную царкву Покрыва Багародзіцы.

Пад уладай Расейскай імпэрыі рэдагаваць

Маркаўшчына, 1913 г.

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, манастыр канчаткова перайшоў у валоданьне Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1773 годзе яго прылічылі да Пскоўскай эпархіі, у 1795 годзе — Магілёўскай, у 1798 годзе ўзьвялі ў ранг архімандрыі.

У 1833 годзе манастыр перадалі ў юрысдыкцыю Полацкай эпархіі. На 1900 год ён меў першую клясу і налічваў 4 цэрквы.

Найноўшы час рэдагаваць

У 1918 годзе савецкія ўлады зачынілі манастыр^[1], у 1920-я гады — зьнішчылі Траецкую, Пятніцкую і Мікольскую цэрквы. У 1932 годзе зруйнавалі купал Пакроўскай царквы, будынак прыстасавалі пад дзіцячы сад фабрыкі «Дзьвіна»^[2]. На яго тэрыторыі доўгі час разьмяшчалася міліцыя і іншыя ўстановы.

У Другую сусьветную вайну пад акупацыяй Трэцяга Райху Пакроўскую царкву адкрылі і пераасьвяцілі ў імя Маці Божай Казанскай. Па вайне за савецкім часам заставалася адзінай дзейнай у Віцебску.

23 лістапада 2000 году ўтварыўся манастыр Сьвятой Тройцы Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату. У Пакроўскую царкву вярнулі Казанскую ікону Божай Маці ў срэбным акладзе.

Галерэя рэдагаваць

Гістарычная графіка рэдагаваць

Старая графіка
Д. Струкаў, 1864—1867 гг.
Д. Струкаў, 1864—1867 гг.
1865 г.
1890 г.

Гістарычныя здымкі рэдагаваць

Старыя здымкі
1908 г.
1909 г.
1910 г.
1910 г.

1911 г.
1911 г.
1911 г.
1911 г.

1911 г.
1911 г.
1912 г.
1912 г.

1932 г.
1941 г.
1941—1944 гг.
1943 г.

Заўвагі рэдагаваць

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Горкага, 84а

Крыніцы рэдагаваць

^ Кулагін А. Праваслаўныя храмы на Беларусі. — Менск, 2001.
^ Чырвоная Беларусь. № 5—6, сакавік 1932. С. 8—9.

Літаратура рэдагаваць

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Кулагін А. Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2001. — 328 с.: іл. ISBN 985-11-0190-7.

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

Траецкі Маркаў манастыр у Віцебску, Radzima.org

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Горкага, 84а

[2] Кулагін А. Праваслаўныя храмы на Беларусі. — Менск, 2001.

[3] Чырвоная Беларусь. № 5—6, сакавік 1932. С. 8—9.

[a]

[1]

[2]