Царква Сьвятога Спаса (Магілёў)

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква Сьвятога Спаса
Спаская царква
Краіна	Беларусь
Места	Магілёў
Каардынаты	53°53′41.27″ пн. ш. 30°19′59.89″ у. д.
Канфэсія	праваслаўе
Дата заснаваньня	XV стагодзьдзе
Царква Сьвятога Спаса на мапе Беларусі Царква Сьвятога Спаса
Царква Сьвятога Спаса на Вікісховішчы

Царква Сьвятога Спаса — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Магілёве. Знаходзілася на высокім беразе Дняпра, на Спаскім завулку. Твор архітэктуры віленскага барока. Уваходзіла ў склад комплексу Спаскага манастыра. У 1940-я гады савецкія ўлады зруйнавалі царкву.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Спаская царква ў Магілёве ўпершыню ўпамінаецца ў 1447 годзе. Першая драўляная царква разьмяшчалася непадалёк ад Рынку, на высокай надабалонавай тэрасе Дняпра. Пры ёй існавалі мужчынскі і жаночы манастыры, пра што паведамляецца пад 1669 годам. У 1593 годзе на месцы згарэлай царквы збудавалі новую.

У час пажару 1708 году царква зноў згарэла. У 1740 годзе ўрачыста заклалі новую мураваную царкву, будаваньне якой кіравалі пасьлядоўна магілёўскія япіскапы Ёсіф і Геранім Валчанскія. Апошняга пахавалі ў 1754 годзе ў алтары яшчэ не завершанай царквы. З 1756 году будаваньнем царквы кіраваў архіяпіскап Георгі Каніскі, які запрасіў зь Вільні архітэктара Яна Глаўбіца.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Магілёў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, царква канчаткова перайшла ў валоданьне Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы).

Найноўшы час

У 1918 годзе савецкія ўлады зачынілі царкву. У Другую сусьветную вайну помнік атрымаў значныя пашкоджаньні: будынак царквы ёсьць на нямецкіх здымках сьнежня 1943 году, але яго ўжо няма на здымках вясны 1944 году. Відаць, у канцы зімы — пачатку вясны 1944 году царкву зьнішчыла савецкая авіяцыя ў выніку авіяналёту. Па вайне рэшткі помніка цалкам зьнішчылі.

Архітэктура

Помнік архітэктуры віленскага барока. Гэта была 2-вежавая крыжова-купальная базыліка. Абапал галоўнага фасада ўзвышаліся 2-ярусныя вежы, паміж якімі разьмяшчаўся высокі прыступкавы франтон. Над сяродкрыжжам на высокім сьветлавым 8-гранным барабане месьціўся сфэрычны купал, завершаны купалам-баняй. Да глухіх граняў барабана далучаліся чатыры 2-ярусныя вежы зь невысокімі купаламі, якія разам стваралі 5-купальную кампазыцыю. Сьцены фасадаў завяршыліся шырокім тонкапрафіляваным карнізам, рытмічна падзяляліся лучковымі аконнымі праёмамі з дэкаратыўнымі ляпнымі дэталямі, паміж аконнымі праёмамі — здвоеныя пілястры з дарычнымі капітэлямі.

Ва ўнутранай прасторы чатыры цэнтрычныя слупы падтрымлівалі купал на ветразях. Інтэр’ер меў багатую аздобу, выкананую магілёўскімі майстрамі Міронам Пігарэвічам і Пятром Сьліжыкам.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  1844 г.
• 
  І. Драпачэнка, 1916 г.
• 
  І. Драпачэнка, 1916 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1916 г.
• 
  1916 г.
• 
  да 1918 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.

• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.

• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  А. Вінэр, 1939 г.
• 
  1941 г.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9: Кулібін — Малаіта. — 560 с. — ISBN 985-11-0155-9
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, М. Ткачоў: Уклад. Т. Габрусь. — Менск: Беларусь, 2003. — 351 с.: іл. ISBN 985-01-0415-5.

Вонкавыя спасылкі

• Царква Сьвятога Спаса ў Магілёве, Radzima.org