Ружаны (мэтэарыт)
Каардынаты: 52°53′0″ пн. ш. 24°53′0″ у. д. / 52.88333° пн. ш. 24.88333° у. д. Ружа́нскі мэтэары́т — мэтэарыт, які трапіў на тэрыторыю Беларусі. Адносіцца да аднаго з найбольш распаўсюджаных тыпаў — хандрытаў. Вага — 26 кг[1], памер — два футбольныя мячы[2].
| Ружаны (мэтэарыт) | |
| Месца знаходкі альбо падзеньня: | Берасьцейская вобласьць, Пружанскі раён |
|---|---|
| Час выяўленьня | 7 сьнежня 1894 |
| Маса, кг | 26 |
| Колькасьць экзэмпляраў | 1 |
| Тып | хандрыт |
| Месца захаваньня | Ружанскі музэй |
Мінуўшчына
рэдагавацьМэтэарыт быў бачны 7 сьнежня 1894 а 19:30 жыхарам некаторых губэрняў Царства Польскага, Віленшчыны і Гарадзеншчыны. Упаў ля Ружанаў, за 23 вярсты ад Слоніму і 43 ад Дзярэчыну[3]. Ягоны пралёт апісвалі мясцовыя карэспандэнты «Gazety Warszawskiej», «Gazety Świątecznej», чытачы з-пад Любліну, Кельцаў, Ловічу, Ломжы, Налэнчаву, Уладавы, Панявежу, Вільні, Пружаны, Слоніму і Беластоку[4].
Падзеньне мэтэарыту апісваў польскі навуковец Ежы Пакрыўніцкі (польск. Jerzy Pokrzywnicki)[4]. Савецкі астраном Яўген Крынаў нават дасьледаваў нейкія ўзоры нібыта з рэштак мэтэарыту і высьветліў, што гэта псэўдамэтэарыт[5]. Амэрыканскі астраном Фрэдэрык Чарлз Леанард залічваў яго да польскіх мэтэарытаў[6].
Мэтэарыт быў выяўлены ў 2013 року ў агароджы ружанскае царквы сьвятых Пятра і Паўла. Імаверна, ён трапіў туды пасьля Другой сусьветнай вайны сярод іншых камянёў, зьвезеных з ваколіцаў. Падчас перакладаньня агароджы настаяцель храма зацікавіўся незвычайным камянём і зьвярнуўся да супрацоўнікаў музэю, якія пацьвердзілі, што гэта мэтэарыт[2].
Іншыя вэрсіі
рэдагавацьАсобныя дасьледчыкі, абагульненыя назвай «Міжнародны рух „Касмапошук“ у Беларусі», ня лічаць знойдзены асобнік Ружанскім мэтэарытам, пакуль ягонае паходжаньне ня будзе спраўджанае Акадэміяй навук. Яны сьцьвярджаюць, што сьвятар і супрацоўнікі музэю ня могуць пэўна вызначыць характар знаходкі і ў доказ прыводзяць, у прыватнасьці, разыходжаньне названага імі тыпу мэтэарыту — хандрыту (каменнага мэтэарыту) — са складам, паводле якога мэтэарыт зьмяшчае шмат жалеза. Паводле гэтага апісаньня мэтэарыт меў быць аднесены да жалеза-каменных мэтэарытаў[3].
У 1935 року слонімскі краязнаўца Язэп Стаброўскі адшукаў пад Азярніцай Слонімскага павету фрагмэнты, якія назваў рэшткамі «мэтэарыту Ружаны»[7] і перадаў у Слонімскае аддзяленьне Польскага краязнаўчага таварыства. У 1955 савецкія навукоўцы зрабілі выснову, што гэта не мэтэарыт, а «кавалак асадкавай пароды»[3][8].
На пачатку 90-х рокаў XX стагодзьдзя пад Ружанамі «быў знойдены» яшчэ адзін мэтэарыт у выглядзе пласьцінаў блакітнага крохкага мэталу вагой 200—300 кг[3].
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Zmicier. (2 студзеня 2014) Стоимость метеорита, который простой строитель передали в Ружанский дворец Сапегов, примерно 300 000 долларов (рас.) Достопримечательности. Партал места Пружаны. Праверана 3 студзеня 2014 г.
- ^ а б Ружанский метеорит пополнил экспозицию дворцового комплекса Сапегов (рас.) Культура. БелТА (23 сьнежня 2013). Праверана 3 студзеня 2014 г.
- ^ а б в г Илья Бутов. Ружанский метеорит: второй раз на одни и те же грабли (рас.) УфоКом. Международное движение «Космопоиск» в Беларуси. Праверана 3 студзеня 2014 г.
- ^ а б Pokrzywnicki Jerzy. O meteorycie Różana i zjawiskach towarzyszących jego przelotowi w atmosferze (Studium) // Acta Geophysica Polonica. — 1955. — Т. III. — № 2. — С. 62—77.
- ^ Кринов Е.Л. Основы метеоритики. — М.: Государственное изд-во технико-теоретической литературы, 1955.
- ^ Frederick Charles Leonard. A catalog of provisional coördinate numbers for the meteoritic falls of the world. — Albuquerque: University of New Mexico Press, 1946. — С. 24. — (University of New Mexico publications in meteoritics).
- ^ Ружанский метеорит (рас.) «Всё о Ружанах» Праверана 3 студзеня 2014 г.
- ^ Артем Кирьянов. Пришелец из космоса (рас.) // Рэспубліка. — 31 сьнежня 2013. — № 244 (5905).
Літаратура
рэдагаваць- Артем Кирьянов. Пришелец из космоса (рас.) // Рэспубліка. — 31 сьнежня 2013. — № 244 (5905).
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Ружанскі мэтэарыт (рас.) на ruzhany.info
- Мэтэарыт Ружаны (пол.) на wiki.meteoritica.pl
- Мэтэарыт Ружаны (анг.) ў базе зьвестак Міжнароднага мэтэарытнага таварыства