Немянчын
Немянчын (лет. Nemenčinė) — места ў Летуве, пры ўтоку ракі Немянчы ў Вяльлю. Цэнтар мескага і сельскага старостваў Віленскага раёну Віленскага павету. Насельніцтва на 2009 год — 5879 чалавек. Знаходзіцца за 20 км на паўночны ўсход ад Вільні; на шашы Вільня — Сьвянцяны.
| Немянчын лац. Niemiančyn | |||||
| лет. Nemenčinė | |||||
 Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла | |||||
| |||||
| Краіна: | Летува | ||||
| Павет: | Віленскі | ||||
| Раён: | Віленскі | ||||
| Плошча: | 4,78 км² | ||||
| Вышыня: | 122 м н. у. м. | ||||
| Насельніцтва (2009) | |||||
| колькасьць: | 5879 чал. | ||||
| шчыльнасьць: | 1229,92 чал./км² | ||||
| Часавы пас: | UTC+2 | ||||
| летні час: | UTC+3 | ||||
| Паштовы індэкс: | LT-15168 | ||||
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°51′0″ пн. ш. 25°28′0″ у. д. / 54.85° пн. ш. 25.46667° у. д.Каардынаты: 54°51′0″ пн. ш. 25°28′0″ у. д. / 54.85° пн. ш. 25.46667° у. д. | ||||
Немянчын на мапе Летувы   Немянчын | |||||
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |||||
Немянчын — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. Да нашага часу тут захаваўся касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла, помнік архітэктуры XIX ст.
Назва
рэдагавацьТапонім Немянчын утварыўся ад ракі Немянчынкі (Немянчы)[1], пра паходжаньне назвы якой няма адзінага меркаваньня. На думку адных дасьледнікаў, яна магла ўтварыцца з дапамогай суфіксу -янч ад той жа асновы, што і Нёман і азначаць 'ціхая рака', на думку іншых — назва мае структуру «не-мянча», дзе другая частка паходзіць ад дзеяслова «ўпамінаць»[2]. Апроч таго, гідронім часам спрабуюць выводзіць зь летувіскай мовы як спалучэньне выразу «не мана», што азначае 'не маё', і слова «чынай», што азначае 'тут'. Абапіраючыся на такую інтэрпрэтацыю, дасьледнікі мяркуюць, што рака была мяжою паміж старажытнымі княствамі. Іх меркаваньне падмацоўвае даўняе гарадзішча з I—IV стагодзьдзяў, якое знаходзіцца за 1,5 км на поўнач ад Немянчына[3].
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагаваць.jpg)
Першы пісьмовы ўспамін пра Немянчын датуецца 1338 годам. У 1387 годзе вялікі князь літоўскі Ягайла заснаваў тут першы касьцёл.
У 1434 годзе Немянчынам валодаў Андрэй Саковіч. На 1554 год у мястэчку існавалі Рынак, вуліцы Полацкая, Дворная і Віленская[4]. У 1557 годзе жыхароў Немянчыну вызвалілі ад падаткаў з наданьнем абавязку ўтрымліваць масты церазь Вяльлю. Паводле зьвестак за 1569 год мястэчка знаходзілася ў валоданьні вялікіх князёў.
У 1766 годзе зь мястэчка і вёскі Немянчына, а таксама зь вёскі Геянаў ўтварылася асобнае нягродавае староства[5]. 27 красавіка 1794 году каля мястэчка адбылася бітва паміж паўстанцамі Тадэвуша Касьцюшкі і расейскімі войскамі.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагаваць.jpg)
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Немянчын апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. За часамі вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у ваколіцах Немянчына адбыліся сутычкі з расейскімі войскамі. Каля 1886 году ў мястэчку было 46 будынкаў.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Немянчын занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Немянчын абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. У 1920 годзе мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Віленскага павету Віленскага ваяводзтва.
З пачаткам Другой сусьветнай вайны ў верасьні 1939 году ўлады СССР перадалі Немянчын Летуве, дзе 10 кастрычніка 1955 году ён атрымаў статус места. У 2004 годзе афіцыйна зацьвердзілі герб Немянчына.
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1867 год — 420 чал.[6]
- XX стагодзьдзе: 1959 год — 2081 чал.; 1970 год — 3139 чал.; 1976 год — 3700 чал.; ; 1979 год — 4075 чал.; 1989 год — 5612 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2001 год — 5892 чал., зь іх 56,3% палякаў, 24,2% летувісаў, 12,1% расейцаў, 7,2% беларусаў; 2009 год — 5879 чал.
Інфраструктура
рэдагавацьУ Немянчыне працуюць 2 гімназіі, меская і дзіцячая бібліятэкі, тэатар.
Турыстычная інфармацыя
рэдагаваць
Інфраструктура
рэдагавацьУ Немянчыне дзее Этнаграфічны музэй Віленшчыны. У першую суботу сакавіка ў месьце праходзіць кірмаш «Немянчынскі Казючык».
Славутасьці
рэдагаваць- Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (1855)
- Могілкі каталіцкія, капліца
Месты-сябры
рэдагаваць| Пералік местаў-сяброў Немянчына |
|---|
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 137—138.
- ^ Vanagas A. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius: Mokslas, 1981.
- ^ Міхневіч У. Немянчын — горад на «нічыёй зямлі», Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё, 23 сакавіка 2009 г.
- ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 32—33.
- ^ Krzywicki J. Niemenczyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat. — Warszawa, 1886. S. 85.
- ^ Географическо-статистический словарь Российской империи. T. 3: Лаарсъ — Оятъ. — СПб, 1867. С. 415.