Лаўрыш-Рымант
Лаўрыш-Рымант — літоўскі князь, сын вялікага князя літоўскага Тройдзеня. Паводле шматлікіх летапісаў Вялікага Княства Літоўскага, выконваў абавязкі вялікага князя ад сьмерці Тройдзеня (1282 год) да паднясеньня на вялікакняскі сталец Віценя (1294 год).
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Бацькі | Тройдзень |
Імя
рэдагавацьРымісмунд або Рымунд (Rimismund, Rimund) — імя германскага паходжаньня[1]. Іменная аснова -рым- (імёны ліцьвінаў Рымейка, Рымель, Рыман; германскія імёны Rimicho, Riemel, Rimann) паходзіць ад гоцкага rimis 'спакой, стрыманасьць, непарухлівасьць'[2], а аснова -мунд- (-мунт-, -монт-) (імёны ліцьвінаў Монтгерд, Валімонт, Жыгімонт; германскія імёны Mundgerd, Walmont, Sigimunt) — ад германскага *mundô 'рука, абарона, крэўнасьць'[3] або гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[2]. Такім парадкам, імя Рымонт азначае «непарушная гарлівасьць» (тое ж, што і імя Монтрым)[4].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: czernec Ławrasz, po litowsku zowemy Rymont, a po rusku Wasiley (Хроніка Быхаўца)[5].
Жыцьцяпіс
рэдагавацьПаводле летапісаў ВКЛ, Рымант быў сынам Тройдзеня ад мазавецкай княжны. Адна з крыніц, ужытых Тэадорам Нарбутам (рукапіс князя Чэрскага), апавядае рамантычную гісторыю пра сустрэчу Тройдзеня і мазавецкай княжны Ганны Земавітаўны падчас захопу ліцьвінамі мазавецкага замку Бабіна: Ганна выйшла насустрач Тройдзеню з дагай у руцэ, каб абараніць хворую маці, і, убачыўшы адзін аднаго, Тройдзень і Ганна адразу закахаліся[6].
Паводле летапісаў ВКЛ, Рымант быў аддадзены на выхаваньне да галіцкага князя Льва Мсьціславіча, прыняў праваслаўе зь імем Васіля, а потым манаскі пострыг зь імем Лаўрыша. Вернуўшыся да Літвы, Лаўрыш-Рымант заснаваў Лаўрышаўскі манастыр ля Наваградку, у якім жыў. Па сьмерці Тройдзеня (1282 год) пскоўскі князь Даўмонт захапіў Полацак і рушыў на Літву, жадаючы быць вялікім князем літоўскім. Каб абараніць Айчыну, Лаўрыш-Рымант выйшаў з манастыра, сабраў войска і разьбіў Даўмонта ў бітве, па чым вярнуў у склад ВКЛ Полацак (і, паводле «Хронікі літоўскай», Віцебск):
|
«...чернец Лаврыш (...) оставівшы чын чернеческій і прышол до панов. І собравшыся со всякімі сіламі літовскімі, і потягнул протівко Довмонта, хотечы помстіті кров отца своего. І направівшыся с полкі своімі, і поткаліся з Довмонтом над озером, і колі зышліся полкі з обу сторон, і был межы німі бой і сеча велікая с поранку, оліж до вечера, і поможеть Бог Лаврышу, і все войско дядка своего Довмонта наголову поразіл і самого его убіл, і город Полтэск взял». | 
|
Паводле летапісаў ВКЛ і Раўданскага рукапісу, на сойме ў Кернаве Лаўрыш-Рымант паднёс на вялікае княжаньне Віценя:
|
|
«І вернувшыся назад к стольцу отца своего до Кернова, і рек паном: «(...) Возміте собе господарем, кого воля ваша будеть. (...) А прото оберыте собе господара доброго, хто бы мел бороніті того панства, Велікого Князства Літовского. І так мі ся відіть, іж бы к тому был годный Вітеня, который был маршалком ув отца моего». |
|
—Летапіс Рачынскага[8] | ||
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1268, 1277.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 180.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 24—25.
- ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 135.
- ^ Narbutt T. Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. IV. — Wilno, 1838. S. 288—289.
- ^ Летапіс Рачынскага / Летапісы і хронікі Беларусі. — Смаленск: «Інбелкульт», 2013. С. 290.
- ^ Летапіс Рачынскага / Летапісы і хронікі Беларусі. — Смаленск: «Інбелкульт», 2013. С. 290..
Літаратура
рэдагаваць- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Летапісы і хронікі Беларусі. — Смаленск: «Інбелкульт», 2013. С. 290.