Краснадар

	Краснадар; лац. Krasnadar
	рас. Краснодар
Герб Краснадару	Сьцяг Краснадару
Першыя згадкі:	1793
Горад з:	1867
Краіна:	Расея
Мэр:	Уладзімер Яўланаў
Плошча:	840 км²
Вышыня:	25 м н. у. м.
Насельніцтва:	▲1 138 654 чал. (1 студзеня 2024);
Тэлефонны код:	+7 861
Паштовыя індэксы:	350000—350921
Геаграфічныя каардынаты:	45°2′0″ пн. ш. 38°59′0″ у. д. / 45.03333° пн. ш. 38.98333° у. д.Каардынаты: 45°2′0″ пн. ш. 38°59′0″ у. д. / 45.03333° пн. ш. 38.98333° у. д.
	Краснадар на мапе Расеі Краснадар
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.krd.ru/

Краснада́р (па-расейску: Краснодар) — горад (з 1867 году) на поўдні Расеі, адміністрацыйны цэнтар Краснадарскага краю, гістарычны цэнтар палітыка-геаграфічнай вобласьці Кубань, нэафіцыйна названы сталіцай Кубані^[2]^[3], а таксама паўднёвай сталіцай Расеі^[4]^[5]. Горад заснаваны ў 1793 годзе, да 1920 году насіў назоў Кацярынадар. Насельніцтва — 709,7 тыс. жыхароў (2008).

Геаграфія

Горад разьмешчаны на правым беразе ракі Кубань, за 1320 км ад Масквы, на мяжы з Адыгеяй. Тэрыторыя гораду — 840 км².

Насельніцтва

Насельніцтва гораду — 709 тыс. жыхароў (2007) (17-е месца ў Расеі), з падпарадкаванымі населенымі пунктамі — 791 тыс.

У той час як увесь постсавецкі пэрыяд агульнае і гарадзкое насельніцтва Расеі памяншаецца, Краснадар — адзін зь нешматлікіх гарадоў, які значна павялічыў насельніцтва: на 80 тыс. (амаль на 15%) улічваемага перапісамі, і яшчэ вельмі значнае — фактычна наяўнага насельніцтва (з улікам незарэгістраваных і часавых гастарбайтэраў). Паводле заяваў мясцовых уладаў, Краснадар ужо зьяўляецца «горадам-мільёньнікам» — наяўнае насельніцтва гораду ацэньваецца да 1,2 млн чалавек. Афіцыйнае дасягненьне статуту «гораду-мільёньніка» мяркуецца арыентыровачна да 2012—2013 году — за рахунак наступнага далучэньня шэрагу найблізкіх населеных пунктаў з аглямэрацыі і ўшчыльненьні забудовы пры паскораным будаўніцтве аб’ектаў жыльля і інфраструктуры ў цэнтры і на новых тэрыторыях.^[6]

Вызначальным чыньнікам росту насельніцтва гораду ўладамі і адмыслоўцамі завецца^[7]^[8] прыток эканамічных мігрантаў з усяго паўночнага-каўказскага рэгіёну і поўдня Расеі, Украіны і краінаў Закаўказьзя, для шматлікіх зь якіх на іх шляху Краснадар нараўне з Растовам-на-Доне (які разам са сваёй вобласьцю прыняў сувымерна вельмі значную колькасьць мігрантаў) рэзка вылучаецца ўзроўнем разьвіцьця. Стаўрапаль і Астрахань таксама прынялі значную колькасьць мігрантаў, аднак менш за Краснадар, Валгаград ды Маскву і іншыя гарады.

У апошнія гады Краснадарскі край і ў першую чаргу яго разьвітая сталіца як інвэстыцыйна прывабнае месца^[9] зьяўляюцца месцам селішча ня толькі для тых, хто мігруе дзеля заробкаў і тых, хто рэпатрыюецца з расейскіх рэспублік і краінаў СНД расейцаў і «расейскамоўных», але і для забясьпечаных грамадзян з навакольных рэгіёнаў і перасяленцаў з Крайняй Поўначы і іншых рэгіёнаў, хто набывае жыльлё.^[10] Пасьпяхова канкуруючы зь іншым паўднёва-расейскім цэнтрам Растовам-на-Доне, Краснадар становіцца важным паўночна-каўкаскім міжрэгіянальным цэнтрам сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця, як для насельніцтва, так і для тых, хто інвэстуе ў буйны бізнэс (дылерскія, сэрвісныя і апэратарскія цэнтры, банкаўскія аддзяленьні, пункты фэдэральных і міжнародных сетак гандлю і сфэры паслуг і г. д.).^[11]

Гісторыя

Абэліск у гонар 200-годзьдзя Кубанскага казацтва (фота XIX стагодзьдзя, дэмантаваны ў 1920 годзе, адноўлены ў 1999 годзе)

Старажытная гісторыя

Як сьведчаць сучасныя археалягічныя знаходкі, на месцы сучаснага гораду ў антычныя часы разьмяшчалася мяоцкае гарадзішча, абнесенае валам. Цэнтар гэтага старажытнага гарадзішча, меркавана, знаходзіўся ў раёне зьліцьця Кубані і Карасуну. Асноўнымі жыхарамі, імаверна, былі мяоты, скіфы і сарматы. Арыентыровачна ў VI стагодзьдзі да нашай эры тут пражывала да 2 тысячаў жыхароў (і яшчэ больш за 40 тысячаў — у навакольлях). Адзначаныя шырокія эканамічныя сувязі з Каўказам, Блізкім Усходам, Грэцыяй і Рымам, (пасьля — зь Бізантыяй). На гэтым жа месцы (у гарадзкім парку імя Горкага) выяўленыя сьляды нэалітычнае стаянкі першабытнага чалавека (20 тыс. гадоў да н. э.).

Новы час

У 1793 годзе чарнаморскімі казакамі быў заснаваны «Екатеринодар», першапачаткова як вайсковы лягер, а пазьней фартэцыя. Назоў — у гонар факту дарэньня імпэратрыцай Кацярынай II чарнаморскім казакам кубанскай зямлі (даслоўна Кацярынадар азначае Дарунак Кацярыны). З 1860 году — адміністрацыйны цэнтар утворанай Кубанскай вобласьці. Статус гораду атрымаў у 1867 годзе. З правядзеньнем у 70—80-х гадах XIX стагодзьдзя чыгункі на Паўночным Каўказе (Ціхарэцк — Кацярынадар — Новарасейск) горад ператварыўся ў буйны гандлёва-прамысловы і транспартны цэнтар Паўночнага Каўказу.

Грамадзянская вайна ў Расеі

Падчас Грамадзянскае вайны Кацярынадар неаднаразова пераходзіў з рук у рукі, доўгі час застаючыся апорай белага руху і антыбальшавізму на Паўночным Каўказе. Пасьля ўзяцьця гораду чырвонымі ў 1920 годзе, ён быў пераназваны ў Краснадар. І паколькі зроблена гэта было кіраўніцтвам гарадзкой партыйнай вочкі (выканаўчай уладай) «на хуткую руку», усяго толькі шляхам адпраўленьня тэлеграмы ў Маскву у ЦК партыі з паведамленьнем аб факце пераназваньня, без належнага дакумэнтальнага і юрыдычнага афармленьня (нават замест «па шматлікіх просьбах працаўнікоў», было пэўна напісана, што дадзены акт ажыцьцёўлены менавіта кіраўнікамі вочка, у адпаведнасьці зь іх асабістым бачаньнем дадзенага пытаньня), таму шматлікія дагэтуль ставяць пад сумнеў законнасьць дадзенага дзеяньня. Спрэчкі і дыскусіі па назове гораду не цішэюць дагэтуль.

Вялікая Айчынная вайна

9 жніўня 1942 году Краснадар быў заняты часткамі вермахту (група войскаў «А»). 12 лютага 1943 году Краснадар быў вызвалены часткамі Чырвонага Войска. Па афіцыйных зьвестках, за час нямецкай акупацыі, у горадзе нацыстамі ўжываліся газвагены. У памяць аб загінулых у гады акупацыі, на месцы масавага пахаваньня быў пабудаваны мэмарыял.

Гарады-пабрацімы

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

[_de24f2123e40fb7e-1] Оценка численности населения Краснодарского края на 1 января 2024 г. — Фэдэральная служба дзяржаўнай статыстыкі Расеі.

[2] «Сьцяг кубанскай сталіцы узьнімуць на вяршыні Арарату». Навіны на сайце Nr2.ru

[3] «Эстонцы ў Краснадары. Сталіца Кубані ўпершыню прымае футбольны матч сусьветнага ўзроўню». Навіны на сайце Newizv.ru

[4] Прыкладнае апісаньне і кароткая гісторыя «канфлікту» (меркаваньне растаўчан)

[5] Прыклад ужываньні тэрміна ў нэўтральных крыніцах (жыхарамі іншых рэгіёнаў)

[6] Краснадар стане «мільёньнікам» у найблізкія 5 гадоў

[7] Мігранты і рынкі працы буйных расійскіх гарадоў: узгадненьне узаемных інтэрасаў

[8] ЭТНІЧНЫЯ МІГРАНТЫ І ПОЛИЭТНИЧНАЯ ПРЫЙМАЛЬНАЕ АСЯРОДЗЬДЗЕ: ПРАБЛЕМЫ ТАЛЕРАНТНАСЬЦІ(недаступная спасылка)

[9] Разьмеркаваньне расейскіх рэгіёнаў па рэйтынгу інвэстыцыйнага клімату ў 2005—2006 гг.

[10] Рэйтынг гарадоў Расеі па попыце на жыльлё

[11] Інвэстыцыйная актыўнасьць у рэгіёне

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]