Фэрара

	Фэрара
Краіна:	Італія
Плошча:	405,16 км² (9 кастрычніка 2011);
Вышыня:	9 м н. у. м.
Насельніцтва:	▼129 340 чал. (1 студзеня 2023);
Тэлефонны код:	0532
Паштовы індэкс:	44121–44124
Нумарны знак:	FE
Геаграфічныя каардынаты:	44°50′7.069″ пн. ш. 11°37′11.514″ у. д. / 44.83529694° пн. ш. 11.619865° у. д.Каардынаты: 44°50′7.069″ пн. ш. 11°37′11.514″ у. д. / 44.83529694° пн. ш. 11.619865° у. д.
	Фэрара на мапе Італіі Фэрара
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://comune.fe.it/

Фэрара (па-італьянску: Ferrara) — горад у італьянскім рэгіёне Эмілія-Раманьня, адміністрацыйны цэнтар аднайменнай правінцыі. Разьмешчаны за 44 кілямэтры на паўночны ўсход ад Балёньні. Места мае шырокія вуліцы і шматлікія палацы эпохі Адраджэньня, калі тут была рэзыдэнцыя роду Эстэ^[3]. За сваю прыгажосьць і культурную значнасьць быў улучаны ЮНЭСКО ў сьпіс Сусьветнай спадчыны.

Гісторыя

Першыя вядомыя паселішчы на тэрыторыі сучаснай правінцыі Фэрара датуюцца VI стагодзьдзем да н. э.^[4] Руіны этрускага гораду Сьпіна, закладзенага ўздоўж лягунаў у старажытным вусьце ракі По, былі страчаныя. Сярод навукоўцаў існуе нявызначанасьць наконт меркаванага рымскага паходжаньня паселішча ў ягоным цяперашнім месцы, бо пра гэты пэрыяд гісторыі места мала што вядома^[5]. Тым ня менш, некаторыя археалягічныя зьвесткі ўказваюць на гіпотэзу аб тым, што Фэрара магла ўзьнікнуць з двух невялікіх бізантыйскіх паселішчаў^[6].

Мапа Фэрары 1600 году.

Фэрара ўпершыню зьяўляецца ў дакумэнце лянгабардзкага караля Дэзыдэрыюса 753 году, калі ён захапіў гэты горад у Равэнскага экзархату. Пазьней франкі, разьбіўшы лянгабардаў, падаравалі Фэрару папу ў 754 ці 756 годзе^[5]. У 988 годзе царква перадала Фэрару роду Каносе, але пасьля сьмерці Матыльды Тасканскай у 1115 годзе места сталася вольнай камунай^[6]. Цягам XII стагодзьдзя гісторыя гораду была адзначаная барацьбой за ўладу паміж двума выбітнымі сем’ямі, гвэльфамі Адэлярдзі і гібэлінамі Салінгера. Магутны імпэратарскі дом Эстэ паставіў на род Салінгераў і, у рэшце рэшт, здабыў перамогу для сябе^[6]. У 1264 годзе Абіцца II д’Эстэ быў абвешчаны пажыцьцёвым кіраўніком Фэрары, атрымаўшы дадатковыя тытулы герцага Модэны ў 1288 годзе і Рэджа ў 1289 годзе. Ягонае панаваньне паклала канец камунальнаму часу гісторыі ў Фэрары і пачатак караляваньня Эстэ, якія панавалі тут да 1598 году.

У 1452 годзе Борса д’Эстэ быў прызначаны імпэратарам Фрыдрыхам III герцагам Модэны і Рэджа. У 1471 годзе ён жа быў прызначаны герцагам Фэрары папам Паўлам II^[7]. Ліянэльлё і, асабліва, Эрколе I былі аднымі з найважнейшых мэцэнатаў Італіі канца XV і пачатку XVI стагодзьдзяў. За гэты час Фэрара ператварылася ў міжнародны культурніцкі цэнтар, вядомы сваёй архітэктурай, музыкай, літаратурай і выяўленчым мастацтвам^[8].

Фатаздымак цэнтру гораду блізу 1900 году.

Не зважаючы на росквіт Фэрары, яна сур’ёзна пацярпела ад вайны супраць Вэнэцыі, якая цягнулася з 1482 па 1484 гады. Альфонс I уладкаваўся на трон у 1505 годзе і ажаніўся зь Люкрэцыяй Борджыя. Ён зноў пачаў вайну з Вэнэцыяй у італьянскіх войнах. У 1509 годзе Альфонс быў адлучаны ад царквы папам Юліюсам II, але адолеў папскую і гішпанскую арміі ў 1512 годзе ў бітве пры Равэньне. Гэтыя посьпехі палягалі на моцы артылерыі Фэрары, вырабленай на фэрарскім ліцейным заводзе^[9]^[10]. Пасьля ягонай сьмерці ў 1534 годзе трон атрымаў ягоны сын Эрколе II, чый шлюб у 1528 годзе з другой дачкой Людовіка XII, Рэнэ Францускай, узвысіў аўтарытэт двару Фэрары. Горад моцна пацярпеў ад землятрусу 1570 году, пасьля чаго дом Эстэ страціў яго на карысьць Папскай дзяржавы, застаючыся ў складзе гэтай дзяржаве 300 гадоў.

У 1805—1814 гадах ён ненадоўга быў часткай напалеонаўскага Каралеўства Італіі. Пасьля Венскага кангрэсу 1815 года Фэрара была вернутая папу рымскаму. З 1832 па 1859 гады тут месьціўся аўстрыйскі гарнізон. Цягам апошніх дзесяцігодзьдзяў 1800-х і пачатку 1900-х гадоў Фэрара заставалася сьціплым гандлёвым цэнтрам. Масавая індустрыялізацыя прыйшла ў Фэрару толькі ў канцы 1930-х гадоў, пасьля таго як фашыстоўскі рэжым пабудаваў тут хімічны завод^[11]. За час Другой сусьветнай вайны Фэрара неаднаразова бамбавалася бамбардаваньням антыгітлераўскай кааліцыі, якія нацэльваліся і зьнішчалі чыгуначныя шляхі і прамысловыя аб’екты. Па вайне ў горадзе квітнела нафтахімічная галіна.

Крыніцы

^ Superficie di Comuni Province e Regioni italiane al 9 ottobre 2011 — ISTAT.
^ https://demo.istat.it/?l=it
^ Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Ferrara». Encyclopædia Britannica. Vol. 10 (11th ed.). Cambridge University Press. — С. 283.
^ Graham, Alexander John (1999). «Colony and mother city in ancient Greece» (Special ed.). Manchester: Manchester University Press. — С. 6. — ISBN 0719057396.
^ ^а ^б Domenico, Roy Palmer (2002). «The regions of Italy : a reference guide to history and culture» (1st ed.). Westport, Conn.: Greenwood. — С. 85. — ISBN 978-0313307331.
^ ^а ^б ^в «Ferrara and its province». Milan: Touring Club of Italy. 2005. — ISBN 9788836534401.
^ Tuohy, Thomas (2002). «Herculean Ferrara : Ercole d’Este, 1471–1505, and the invention of a Ducal capital» (1st ed.). Cambridge: Cambridge University Press, with the assistance of the Istituto di Studi Rinascimentali, Ferrara. — С. 211. — ISBN 978-0521522632.
^ Rosenberg, Charles M. (2010). «The court cities of northern Italy : Milan, Parma, Piacenza, Mantua, Ferrara, Bologna, Urbino, Pesaro, and Rimini». Cambridge: Cambridge University Press. — С. 198. — ISBN 978-0521792486.
^ Murrin, Michael (1994). «History and warfare in Renaissance epic». Chicago: University of Chicago Press. — С. 124—125. — ISBN 978-0226554037.
^ Mallett, Michael; Shaw, Christine (2005). «The Italian Wars, 1494—1559: War, State and Society in Early Modern Europe» (1st ed.). Harlow: Pearson. — С. 107. — ISBN 978-0582057586.
^ Zamagni, Vera (1993). «The Economic History of Italy, 1860–1990: From the Periphery to the Centre» (Reprint ed.). New York: Clarendon Press. — С. 280. — ISBN 978-0198287735.

Вонкавыя спасылкі

Афіцыйны сайт. (італ.)

[_19552c06c9ef95a7-1] Superficie di Comuni Province e Regioni italiane al 9 ottobre 2011 — ISTAT.

[_55ab1ae7e6d1f007-2] ttps://demo.istat.it/?l=it

[3] Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Ferrara». Encyclopædia Britannica. Vol. 10 (11th ed.). Cambridge University Press. — С. 283.

[4] Graham, Alexander John (1999). «Colony and mother city in ancient Greece» (Special ed.). Manchester: Manchester University Press. — С. 6. — ISBN 0719057396.

[Domenico-5] а ^б Domenico, Roy Palmer (2002). «The regions of Italy : a reference guide to history and culture» (1st ed.). Westport, Conn.: Greenwood. — С. 85. — ISBN 978-0313307331.

[TouringClub-6] а ^б ^в «Ferrara and its province». Milan: Touring Club of Italy. 2005. — ISBN 9788836534401.

[7] Tuohy, Thomas (2002). «Herculean Ferrara : Ercole d’Este, 1471–1505, and the invention of a Ducal capital» (1st ed.). Cambridge: Cambridge University Press, with the assistance of the Istituto di Studi Rinascimentali, Ferrara. — С. 211. — ISBN 978-0521522632.

[8] Rosenberg, Charles M. (2010). «The court cities of northern Italy : Milan, Parma, Piacenza, Mantua, Ferrara, Bologna, Urbino, Pesaro, and Rimini». Cambridge: Cambridge University Press. — С. 198. — ISBN 978-0521792486.

[9] Murrin, Michael (1994). «History and warfare in Renaissance epic». Chicago: University of Chicago Press. — С. 124—125. — ISBN 978-0226554037.

[10] Mallett, Michael; Shaw, Christine (2005). «The Italian Wars, 1494—1559: War, State and Society in Early Modern Europe» (1st ed.). Harlow: Pearson. — С. 107. — ISBN 978-0582057586.

[11] Zamagni, Vera (1993). «The Economic History of Italy, 1860–1990: From the Periphery to the Centre» (Reprint ed.). New York: Clarendon Press. — С. 280. — ISBN 978-0198287735.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]