Жыгімонт Гербэрштайн
Жыгімонт Гербэрштайн[6][7], (ням. Siegmund Freiherr von Herberstein; 23 жніўня 1486, замак Віпах, Крайна, цяпер Славенія — 28 сакавіка 1566) — нямецкі пісьменьнік і гісторык, дыплямат Сьвятой Рымскай імпэрыі. Меў тытул рыцара (1508 год) і годнасьць барона (1532 год).
| Жыгімонт Гербэрштайн | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся: |
23 жніўня 1486[1] або 1486[2] |
| Памёр: |
28 сакавіка 1566[3] або 1566[2] |
| Бацька: | Leonhard von Herberstein[d] |
| Маці: | Barbara von Lienz und zum Lueg[d][5] |
| Адукацыя: | |
Аўтар працы «Запіскі пра маскоўскія справы», у якой асобны разьдзел «Пра Літву» прысьвячаўся беларускім землям[8].
Біяграфія
рэдагавацьЗь нямецкага шляхецкага роду фон Гербэрштайнаў, які з XIII стагодзьдзя валодаў замкам Гербэрштайнам у Штырыі. Зь дзяцінства авалодаў славенскай мовай.
У 1502 годзе скончыў Венскі ўнівэрсытэт з ступеньню бакаляўра. З 1506 году на вайсковай службе, у 1508 годзе атрымаў прысьвячэньне ў рыцары ад імпэратара Максыміліянам I за пасьпяховую дастаўку правіянту ў абложаную фартэцыю і разгром варожага аддзелу.
З 1514 году на дыпляматычнай службе. З 1515 году сябра Імпэрскай рады. Ачольваў пасольствы імпэратара Максыміліяна I і эрцгерцага Фэрдынанда ў 1517 і 1526 гадох. Агулам узяў удзел у 69 пасольствах у розныя краіны Эўропы, а таксама ў Асманскую імпэрыю.
Двойчы наведаў Маскоўскую дзяржаву: у 1517 годзе выступаў пасярэднікам у мірных перамовах Масквы і Вялікага Княства Літоўскага, а ў 1526 годзе — у аднаўленьні ўмовы 1522 году. У Вялікім Княстве Літоўскім наведаў Вільню, Барысаў, Берасьце, Віцебск, Воршу, Горадню, Друцак, Дуброўну, Крэва, Менск, Полацак ды іншыя паселішчы[9].
У 1549 годзе ў Вене на лацінскай мове выдаў кнігу «Запіскі пра маскоўскія справы» (лац. Rerum Moscoviticarum Commentarii), якая лічыцца першым усебаковым апісаньнем Маскоўшчыны і, разам з тым, зьмяшчае шматлікія зьвесткі пра Вялікае Княства Літоўскае.
Літва і ліцьвіны
рэдагавацьПакінуў сьведчаньні славянскай мовы ліцьвінаў[10]:
- «…бізона ліцьвіны ў сваёй мове называюць „зубар“ (Suber[a])»[b];
- «…той зьвер, якога ліцьвіны ў сваёй мове называюць „лось“ (Loss), по-нямецку завецца Ellend („лось“ — нямецк.)»[c];
- «Гаспадар прызначае туды [ў Жамойць] ўрадоўцу [зь Літвы], якога ў сваёй мове яны [ліцьвіны] называюць „староста“ (Starosta)»[d].
Пры апісаньні Вільні адзначыў неаднолькавы этнічны склад мескага насельніцтва, большую колькасьць «рускіх» (праваслаўных) цэркваў, чым касьцёлаў[16].
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Тым часам летувісы завуць гэтага зьвера stumbras[11][12]
- ^ лац. «Bisontem Lithwani lingua patria vocant Suber, Germani improprie Aurox vel Urox»[13]
- ^ лац. «Quae fera Lithwanis sua lingua Loss est, earn Germani Ellend, quidem Latine Alcem vocant»[14]
- ^ лац. «ex Lithvania a Principe Praefectus, quem sua lingua Starosta, quasi seniorem appellant praeficitur»[15]
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Slovenska biografija (славен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
- ^ а б в г Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (рас.) — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2
- ^ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #118710656 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ а б Wurzbach D. C. v. Herberstein, Sigismund (ням.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 8. — S. 342.
- ^ Pas L. v. Genealogics (анг.) — 2003.
- ^ Канановіч У. 450 Jahre Sigismund von Herbersteins Rerum Moscoviticarum Commentarii 1549—1999. Jubiläumsvorträge herausge-geben von Frank Kämpfer und Reinhard Frötschner // Беларускі гістарычны агляд. Т. 9, сш. 1—2. 2002.
- ^ Урбан П. Пра нацыянальны характар Вялікага Княства Літоўскага й гістарычны тэрмін «Літва» // Запісы. № 3 (9), 1964. С. 35—90.
- ^ Белазаровіч В. А. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік; Установа Адукацыі «Гродзенскі Дзярж. Ун-т імя Я.Купалы». — Гродна : ГрДУ, 2006. С. 42.
- ^ Ходзін С. Герберштэйн Сігізмунд // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 528.
- ^ Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — Менск, 2003. С. 639.
- ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 160.
- ^ Зайкоўскі Э. Літва гістарычная // Наша Слова. № 26 (917), 1 ліпеня 2009 г.; № 27 (918), 8 ліпеня 2009 г.
- ^ Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. P. 117.
- ^ Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. P. 118.
- ^ Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. P. 119.
- ^ Ходзін С. Герберштэйн Сігізмунд // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 529.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4