Забалацьце (Хвойнікі)
Забалацьце, Забалаць — гістарычная мясцовасьць Хвойнікаў, разьмешчаная ў паўночнай частцы места.
| Забалацьце | |
| трансьліт. Zabałaćcie | |
| Дата заснаваньня: | перад 1811 годам |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гомельская |
| Раён: | Хвойніцкі |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 2346 |
| Нумарны знак: | 3 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 51°50′0″ пн. ш. 29°59′0″ у. д. / 51.83333° пн. ш. 29.98333° у. д.Каардынаты: 51°50′0″ пн. ш. 29°59′0″ у. д. / 51.83333° пн. ш. 29.98333° у. д. |
Забалацьце на мапе Беларусі ±   Забалацьце | |
Назва
рэдагаваць
Назву Забалацьце паселішча атрымала праз сваё месцазнаходжаньне адносна мястэчка Хвойнікі за балотам, частка якога ператварылася ў вужар (ужар). Так на Палесьсі людзі называлі выгаралае тарфяное балота, залітае вадой[1][a].
Гісторыя
рэдагавацьРасейская імпэрыя
рэдагавацьУ шляхецкай рэвізіі 1811 году хвойніцкую вёску Забалаць з 61-й душой прыгонных сялянаў[b], прыналежную да фальварку Linterny дзедзіцтва абозных Прозараў, трымаў у арэндзе па кантракту Ваўжынец Балашэвіч, ротмістар Берасьцейскага павету[2]. Гэта, падобна, — найранейшая зьвестка пра паселішча ў пісьмовых крыніцах.
Надалей асобна, як вёска, Забалацьце згадвалася хіба ў дакумэнтацыі мясцовага ўжытку. Скажам, як у мэтрычных кнігах Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёлу, дзе найчасьцей сустракаліся прозьвішчы яе жыхароў Гапоненкаў (бясспрэчныя лідары), Сьлесарэнкаў, Купрэйчыкаў, Худзенкаў, Самкоў, Стасенкаў, Дубінскіх, Караткевічаў, Сьнігіроў[c]. Ды яшчэ ў «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 84 асобы мужчынскага і 81 жаночага пола зь ліку жыхароў Забалацьця належалі да Астраглядаўскай парафіі Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі[4]. У асноўнай жа масе тэкставых дакумэнтаў больш шырокага прызначэньня ўпаміны аб паселішчы ажно да савецкіх часоў адшукаць пакуль не ўдавалася. На плянах Хвойнікаў 1864 і 1886 гадоў на самым іх ускрайку пазначаная вуліца Забалоцкая (Забалацкая)[5] альбо Забалотная (Забалатная), а яшчэ далей за ёй раскінуліся «усадебные земли крестьян м. Хойник» [6]. Што праўда на ўсіх збольшага падрабязных старых мапах Забалацьце паказанае побач з Хвойнікамі, а ня як частка мястэчка.
Найноўшы час
рэдагаваць9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай міру з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Украінскай Народнай Рэспубліцы. У адказ на гэта, 9 сакавіка Другой Устаўной граматай тэрыторыя абвешчана была часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Забалацьце і Хвойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка – у Мазыры. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы» гэтмана Паўла Скарападзкага[7]. 1 студзеня 1919 году, паводле пастановы І зьезду КП(б) Беларусі, Хвойнікі ўвайшлі ў склад Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі, аднак 16 студзеня Масква адабрала іх разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР.
Пасьля другога ўзбуйненьня БССР з 8 сьнежня 1926 году вёска Забалацьце — цэнтар сельсавету Хвойніцкага раёну Рэчыцкай акругі БССР. З 9 чэрвеня 1927 году ў складзе Гомельскай акругі. У запісцы пад назвай «Сведения о польских населённых пунктах Гомельского округа», пазначанай 1929 годам, згаданае і Забалацьце, у якім налічвалася 130 каталіцкіх альбо «польскіх» сем’яў. Згодна з «Арыентыровачным плянам калектывізацыі польскіх вёсак на Гомельшчыне 1929/1930 году», у Забалоцьці[d] меркавалася арганізаваць машыннае, малочнае і жывёлагадоўчае таварыствы[8]. На той час у вёсцы існавала створаная бальшавікамі ячэйка «польсекции ЦСББ» з 12 чалавек. 13 сьнежня 1933 году пастановай паседжаньня Тройкі пры ПП ОГПУ па БССР жыхары Забалацьця і Хвойнікаў Караль Крывенчык[e], Віктар Ермалкевіч і Пётар Кунцэвіч за нібыта ўдзел у ПОВ, «ставившей своей целью свержение Соввласти, путём поднятия вооружённого восстания», асуджаныя да 5 гадоў, а Яўхім Смольскі і Ўладыслаў Гапоненка[f] да 8 гадоў ИТЛ. Шпіёнская гісторыя мела працяг. У ліпені-жніўні 1938 году Палескім УНКВД БССР были арыштаваныя 12 чалавек — «участники шпионско-повстанческой организации, активные костёльники, бывш. бандиты, пособники белополяков...» — Смольскі А. Р., Жыляк В. В., Гапоненка М. Ю., Гапоненка С. М., Сенажэнскі А. К., Караткевіч Н. Л, Самок А. А., Купрэйчык Б. І. (усе з Забалацьця), Кунцэвіч П. І. (ужо адбыў тэрмін на Беламорканале), Наляговіч С. С., Цішкевіч А. Л. (Настольле), Шаціла І. М. (Хвойнікі). П. І. Кунцэвіч і М. Ю. Гапоненка былі расстраляныя[9], А. Р. Смольскі памёр у зьняволеньні, а і астатнія больш ніколі не вярнуліся[10].
З 20 лютага 1938 году Забалацьце апынулася ў складзе Палескай вобласьці з цэнтрам у Мазыры, з 8 студзеня 1954 году — у Гомельскай вобласьці. 16 ліпеня 1954 году да Забалацкага сельсавету далучана тэрыторыя скасаваных Карчоўскага і Небытаўскага сельсаветаў[11]. 16 красавіка 1959 году населеныя пункты Забалацьце, Першамайск і Чырвоная Ніва перададзеныя ў адміністрацыйнае падпарадкаваньне Хвойніцкага пасялковага савету, цэнтар сельсавету перанесены ў вёску Небытаў, сельсавет перайменаваны ў Небытаўскі[12]
У 1972 годзе вёска Забалацьце далучаная да места Хвойнікі пад назвай вуліца Сялянская.
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Сёньня мясьціна паміж вуліцамі Пралетарскай і Сялянскай у Хвойніках.
- ^ Сказана, што колькасьць падданых прыведзеная паводле найноўшай рэвізіі, дык тут, відавочна, улічаныя і жанчыны.
- ^ Прычым, гэта назіраецца і для першай, і для другой паловы XIX ст. Гл., напрыклад, запісы 1835-37, 1840-51, 1876 гадоў[3]
- ^ Так запісана ў арыгінале дакумэнту.
- ^ Старшыня касьцёльнага камітэту пры капліцы ў 1929 г.
- ^ Сакратар касьцёльнага камітэту.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Яшкін І. Я. Слоўнік беларускіх мясцовых геаграфічных тэрмінаў. Тапаграфія. Гідралогія. – Мінск: ВД Беларуская навука, 2005. С. 161 – 162, 664
- ^ НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3
- ^ НГАБ. Ф.937. Воп.4. Спр. 134. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 1, 2, 3. Ф. 1115. Воп. 1. Спр. 42
- ^ Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382
- ^ Мястэчка Хвойнікі на пляне 1864 г.
- ^ Мястэчка Хвойнікі на пляне 1886 г.
- ^ Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 – 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. – 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918 – 1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85
- ^ Пичуков В. П., Старовойтов М. И. Гомельщина многонациональная (20 — 30 е гг. XX в.). Выпуск I. — Гомель, 1999. С. 213, 214
- ^ Андрей Лебедев, Виктор Пичуков, кс. Славомир Лясковски. Костёл на Гомельщине (20 – 30-е годы XX в.). – Варшава– Люблин– Гомель: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2009. C. 58 – 59, 245, 278, 395 – 397
- ^ Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна (далей: Памяць) / Рэд. кал. М. А. Ткачоў [і інш.]; маст. А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн імя Петруся Броўкі, 1993. С. 71 – 76
- ^ Указ Президиума Верховного Совета БССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Гомельской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.
- ^ Рашэнне выканкома Гомельскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 красавіка 1959 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1959, № 5.
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}