Віцебскі раён
Ві́цебскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на ўсходзе Віцебскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 2731,98 км². Насельніцтва на 2018 год — 37 051 чалавек[2]. Пераважная колькасьць сельскіх жыхароў, гарадзкое насельніцтва складае 5%. Адміністрацыйны цэнтар — места Віцебск. У раён уваходзяць гарадзкія пасёлкі Сураж і Янавічы, 370 сельскіх населеных пунктаў[5].
| Віцебскі раён | |
 |  Сьцяг |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна | Беларусь |
| Статус | раён Беларусі |
| Уваходзіць у | Віцебская вобласьць |
| Адміністрацыйны цэнтар | Віцебск |
| Дата ўтварэньня | 17 ліпеня 1924 |
| Кіраўнік | Генадзь Сабыніч[d][1] |
| Насельніцтва (2018) | 37 051[2] |
| Шчыльнасьць | 13,6 чал./км² |
| Нацыянальны склад |
|
| Плошча | 2731,98[4] км² |
| Вышыня па-над узр. м. · найвышэйшы пункт · сярэдняя вышыня | 266,8 м 180—200 м |
| Месцазнаходжаньне Віцебскага раёну | |
| |
| Мэдыя-зьвесткі | |
| Часавы пас | UTC +3 |
| Тэлефонны код | +375-21-2 |
| Паштовыя індэксы | 211 2хх, 211 3хх |
| Код аўтам. нумароў | 2 |
| Афіцыйны сайт | |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Гаспадарка
рэдагавацьНа 2013 год у раёне працавалі: цяплічны камбінат ААТ «Рудакова», вытворчасьць ялавічыны ў ААТ «Ліпаўцы» (Шапечынскі сельсавет), сьвінакомплекс у вёсцы Лучоса і ААТ «Віцебская бройлерная птушкафабрыка». Дзейнічалі 2 мэліярацыйныя ўстановы. У 2013 годзе сабралі 75 000 тонаў збожжа пры ўраджайнасьці 27,1 цэнтнэра зь гектара[6].
Ад 2017 году ў Лужасьне дзейнічала Віцебская гідраэлектрастанцыя, дзе працавала 30 чалавек[7]. Гэтая электрастанцыя забясьпечвала электраэнэргіяй увесь Віцебскі раён пры магутнасьці 40 мэгаватаў[8].
Помнікі
рэдагавацьНа 2013 год налічвалася звыш 200 помнікаў, зь іх 54 унесьлі ў Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь. Сярод 34 помнікаў археалёгіі 13 гарадзішчаў раньняга жалезнага веку мелі рэспубліканскае значэньне. Пад Віцебскам месьціцца маёнтак мастака Ільлі Рэпіна. На 2013 год найвялікшая хвоя Беларусі расла ў Віцебскім раёне каля вёскі Сушчава. Яе вышыня складала каля 30 мэтраў, дыямэтар — 140 сантымэтраў, узрост — каля 250 гадоў[6].
Гісторыя
рэдагавацьВіцебскі раён створаны 17 ліпеня 1924 году ў складзе Віцебскай акругі. 15 лютага 1931 году ён быў скасаваны. 27 ліпеня 1937 году адноўлены. 20 лютага 1938 году раён уключаны ў Віцебскую вобласьць. 28 лютага 2011 году ўказам прэзыдэнта «Пра заснаваньне афіцыйных геральдычных знакаў адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак Віцебскай вобласьці» зацьверджаныя герб і сьцяг раёну[9].
Насельніцтва
рэдагавацьПаселішчы
рэдагавацьАгулам на тэрыторыі раёну налічваецца каля 361 паселішча.
Асобы
рэдагаваць- Дзьмітры Абраменка (1910, в. Філіпкава — 1981) — савецкі вайсковец, поўны кавалер Ордэну Славы
- Антон Амбросаў (1912, в. Дрыкольле — 1984) — фітапатоляг-вірусоляг, доктар біялягічных навук
- Ігнат Антонаў (1922, в. Будніца — 2015) — беларускі нэўрапатоляг, акадэмік АН Беларусі, член-карэспандэнт АМН СССР, доктар мэдыцынскіх навук, заслужаны дзяяч навукі Беларусі
- Алесь Асіпенка (1919, в. Пушкары — 1994) — беларускі празаік, кінасцэнарыст, заслужаны работнік культуры БССР
- Аркадзь Бясьсьмертны (1893, м. Сураж — 1955) — беларускі скрыпач, дырыгент, прафэсар, заслужаны артыст БССР
- Ягор Васілеўскі (1922, в. Гарбачова — 1991) — палкоўнік Савецкай Арміі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Савецкага Саюзу
- Пятро Даўбёшкін (1912, в. Паўлавічы — 1943) — савецкі вайсковец, Герой Савецкага Саюзу
- Уладзімер Канаваленка (1917, Скрэбні — 1944) — Герой Савецкага Саюзу
- Уладзімер Курыленка (1924, в. Бабінічы) — 1942) — Герой Савецкага Саюзу
- Міхась Лынькоў (нар. ў в. Зазыбы) — народны пісьменьнік Беларусі
- Ігнат Манькоўскі (1765—1832) — публіцыст, асьветнік, грамадзкі дзяяч XVIII ст. (трымаў маёнтак ў в. Буёва, маёнтак Мілае ў в. Мазалава)
- Геранім Марцінкевіч (1816, в. Тулава — 1864) — паэт, празаік, драматург, які пісаў на польскай і беларускай мовах
- Фёдар Махноў (1878—1912, в. Старое Сяло) — «беларускі волат», самы высокі чалавек з тых, якія калі-небудзь якія жылі на Зямлі
- Мікалай Нікіфароўскі (1845, в. Вымна — 1910) — беларускі этнограф, фальклярыст, літаратар і пэдагог
- Пятро Нікіценка (1943, в. Жыгалава) — беларускі эканаміст, доктар эканамічных навук, прафэсар, акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі
- Уладзімер Плешчанка (1948, вёска Вароны — 2006) — беларускі палітык і палітвязень[13]
- Аляксандар Рыпінскі (1811, в. Кукавячына — 1900?) — польскі і беларускі этнограф, фальклярыст, паэт, пэдагог, гісторык, мастак-графік, друкар і выдавец; удзельнік паўстаньня 1830—1831 гг.
- Міхаіл Сільніцкі (нар. у в. Запольле) — першы Герой Савецкага Саюзу з партызан-камсамольцаў
- Іван Собалеў (1907, в. Шапуры — 1989) — Герой Савецкага Саюзу, ганаровы грамадзянін Віцебску
- Зінаіда Стагурская (1971, в. Княжыца — 2009) — беларуская вэлягоншчыца
- Фёдар Сурганаў (1911, в. Суднікі — 1976) — дзяржаўны і партыйны дзяяч Беларусі, адзін з арганізатараў і кіраўнікоў падпольля і партызанскага руху ў Беларусі ў Другую сусьветную вайну
- Аляксей Філатаў (1939, в. Бабінічы) — беларускі пісьменьнік
- Мінай Шмыроў (Бацька Мінай; 1891, в. Пунішча — 1964) — адзін з арганізатараў і кіраўнікоў партызанскага руху ў Віцебскай вобласьці ў Вялікую Айчынную вайну, Герой Савецкага Саюзу
Крыніцы
рэдагаваць- ^ http://vitebsk.vitebsk-region.gov.by/ru/sabynich-gennadiy-gennadevich
- ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Календа 2004. С. 119.
- ^ Государственный земельный кадастр Республики Беларусь (рас.) (па стане на 1 студзеня 2010 г.)
- ^ Календа 2004. С. 120.
- ^ а б Аляксандар Пукшанскі. «Золата» ў працы i на зямлi // Зьвязда : газэта. — 29 кастрычніка 2013. — № 204 (27569). — С. 3. — ISSN 1990-763x.
- ^ Аляксандар Пукшанскі. Вялікая карысьць ад малой энэргетыкі // Зьвязда. — 29 ліпеня 2014. — № 140 (27750). — С. 2.
- ^ Віцебская вобласьць пашырае супрацоўніцтва зь кітайскімі інвэстарамі // «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне», 1 жніўня 2018 г. Архіўная копія ад 1 жніўня 2018 г. Праверана 12 чэрвеня 2024 г.
- ^ Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных единиц Витебской области. Указ Президента Республики Беларусь от 28.02.2011 г. № 86 (рас.)
- ^ Перепись населения — 2009. Витебская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Сябры КХП БНФ з Віцебску Уладзімір Плешчанка і Аляксандр Салаўян атрымалі штрафы ў 150 базавых адзінак за зьбіраньне подпісаў супраць дамовы пра стварэньне саюзнай дзяржавы. (spring96.org)
Літаратура
рэдагаваць- Рэспубліка Беларусь: Вобласці і раёны: Энцыкл. давед. / Аўт.-склад. Л. В. Календа. — Мн.: БелЭн, 2004. — 568 с. — 2500 ас. — ISBN 985-11-0301-2
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Віцебскі раён , Radzima.org
- Віцебскі раён (рас.), Глёбус Беларусі