Вінцэсь Каратынскі
Вінцэнт Аляксандравіч Каратынскі (1831; в. Селішча, цяпер Карэліцкі раён, Гарадзенская вобласьць, Беларусь — 1891; Варшава, цяпер Польшча) — беларускі пісьменьнік і перакладнік.
| Вінцэсь Каратынскі лац. Vinceś Karatynski | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Вінцэнт Аляксандравіч Каратынскі |
| Нарадзіўся | 15 чэрвеня 1831 вёска Селішча, Наваградзкі павет, Гарадзенская губэрня, Паўночна-Заходні край, Расейская імпэрыя |
| Памёр | 7 лютага 1891[1] (59 гадоў) Варшава, Прывісьлінскі край, Расейская імпэрыя |
| Пахаваны | |
| Дзеці | Бруна Вінцэнт Каратынскі[d], Людвік Станіслаў Каратынскі[d] і Уладыслаў Райнальд Каратынскі[d] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | Журналіст |
| Гады творчасьці | 1851—1867 |
| Жанр | Паэзія |
| Мовы | Беларуская, польская |
| Значныя творы | Паэма «Таміла» (1858) |
| Подпіс | .PNG)
|
 Творы ў Вікікрыніцах
| |
Біяграфія
рэдагавацьНарадзіўся ў сям’і былога прыгоннага селяніна Аляксандра Каратая, бацька атрымаў вольную ад свайго пана Яна Залескага, верагодна, на просьбу Марка Татароўскага, апекуна Юзафаты з Далідовічаў — шляхцянкі зь якой Аляксандар Каратай хацеў ажаніцца. Калі ў Аляксандра зь Юзафатай было ўжо трое сыноў — Вінцэсь, Ян і Міхал, ён утапіўся ў Нёмане, а празь нейкі час Юзафата выйшла замуж за свайго былога апекуна. Адукацыю Вінцэсь Каратынскі набыў самавукам, пад наглядам мясцовага арганіста. Навучыў чытаць і пісаць малодшых братоў. Працаваў хатнім настаўнікам. У 1850—1862 гадох быў сакратаром Улідзіслава Сыракомлі. За кароткі час самавукам атрымаў выдатную адукацыю, апроч беларускай і польскай, валодаў расейскай, чэскай, францускай і нямецкай мовамі, троху ведаў з лаціны. Граў на скрыпцы. Разам з расейскім пісьменьнікам Мікалем Лясковым вандраваў Літвой (Беларусьсю). Супрацаваў з польскімі газэтамі і часопісамі, друкаваў артыкулы, тэматычна зьвязаныя зь беларускім краем.
Дэбютаваў у друку ў 1856 годзе. Аўтар зборнік паэзіі «Чым хата багата, тым рада» (па-польску, 1857), паэмы «Таміла» (па-польску, 1858), таксама Вінцэсю Каратынскаму прыпісваюць ананімныя антыцарскія творы «Гутарка старога дзеда» і «Гутарка суседзяў». Зь беларускамоўных твораў захаваліся вершы «Уставайма, братцы, за дзела, за дзела», «Далі бог-то, Арцём…», «Туга на чужой старане». У 1994 годзе выйшаў збонік твораў.
Перакладаў на польскую мову творы Гайнрыха Гайнэ, Аляксандра Пушкіна, Міхаіла Лермантава ды іншых. Пакінуў шмат біяграфічных нататкаў пра Адама Міцкевіча, гістарычна-краязнаўчых нататкаў пра Наваградак і Наваградчыну.
На беларускую мову яго творы перакладалі Раіса Баравікова, Рыгор Барадулін, Пятро Бітэль, Уладзімер Мархель, Генадзь Тумаш.
Варшаўская літаратурная і журналісцкая супольнасьць называла Каратынскага «барадатым ліцьвінам»[2].
Бібліяграфія
рэдагаваць- Каратынскі В. Творы / Уклад., прадм. і камент. У. Мархеля. 2-е выд., дап. Мн., 1994.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Wincenty Korotyński // Польскі біяграфічны інтэрнэт-слоўнік (пол.)
- ^ Барыс Палута, Вінцэнт Каратынскі. Інтэлектуал з пакалення «апошніх літвінаў», Новы час, 16 жніўня 2023 г.
Літаратура
рэдагаваць- Мальдзіс А. Вінцэсь Каратынскі // Мальдзіс А. Падарожжа ў ХІХ стагоддзе. Мн., 1969. С. 64—74.
- Каратынскі В. Творы / Уклад., прадм. і камент. У. Мархеля. 2-е выд., дап. Мн., 1994.