Беластоцкая вобласьць
Беласто́цкая во́бласьць — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе БССР, створаная пасьля ўзьяднаньня Заходняй і Ўсходняй Беларусі. Фармальна існавала ў 1939—1944 гадох, дэ-факта — 1939—1941. Адміністрацыйным цэнтрам быў горад Беласток.
| Беластоцкая вобласьць | |
(Беластоцкая вобласць) | |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна |  СССР, БССР
|
| Статус | вобласьць |
| Уваходзіць у | БССР |
| Адміністрацыйны цэнтар | Беласток |
| Улучае | 24 раёнаў (1939) |
| Найбольшы горад | Беласток |
| Іншыя буйныя гарады | Беласток (да 1944), Горадня, Ваўкавыск |
| Дата ўтварэньня | 4 сьнежня 1939 |
| Дата скасаваньня | 3 чэрвеня 1941 |
| Месцазнаходжаньне Беластоцкай вобласьці | |
| |
| Мапа Беластоцкай вобласьці | |
.svg)
| |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Гісторыя
рэдагавацьДа верасьня 1939 году тэрыторыя вобласьці ўваходзіла ў склад Польскай Рэспублікі. У той час, згодна з сакрэтным пактам Молатава-Рыбэнтропа паміж СССР і нацысцкай Нямеччынай, яна была занятай войскамі Савецкага Саюзу[1][2]. 22 кастрычніка таго ж году савецкія ўлады зарганізавалі на занятай тэрыторыі выбары. Яны былі нячэсныя; амаль усе кандыдаты былі абраныя савецкай уладай, незалежных кандыдатаў не дапускалася, грамадзяне былі прымушаныя галасаваць, а ва ўсёй краіне трываў тэрор і рэпрэсіі супраць тых, хто не падтрымоўваў савецкай улады[3]. Паводле афіцыйных вынікаў, за савецкіх кандыдатаў прагаласавала 90% выбаршчыкаў. Пасьля выбараў, абраныя дэпутаты на сходзе ў Беластоку 28—30 кастрычніка зьвярнуліся з просьбай далучыць гэтыя зямлі ў склад Беларускай ССР. 2 лістапада Беласточчына была ўключана ў склад БССР. 9 сьнежня савецкія ўлады падзялілі занятыя тэрыторыі на вобласьці — такім чынам была створана і Беластоцкая вобласьць.
2 сьнежня 1939 году была створаная Беластоцкая чыгунка.
Заняцьце поўночна-ўсходніх зямель міжваеннай Польскай Рэспублікі і ўключэньне іх ў склад БССР парушала пастановы шматлікіх міжнародных дамоваў, м. ін.: Рыскай мірнай дамовы 1921 г., Дамовы аб ненападзеньні 1932 г. і Лёнданскай канвэнцыі 1933 г. аб дэфініцыі агрэсара[4]. З гэтай прычыны, міжнародная супольнасьць лічыла тэрыторыю Беластоцкай вобласьці як частку Польшчы пад савецкай акупацыяй.
Адміністрацыйны падзел
рэдагавацьДа 1940 году быў захаваны падзел тэрыторыі на паветы. У 1940 годзе замест іх былі створаныя раёны: Аўгустоўскі, Беластоцкі, Бельскі, Бранскі, Ваўкавыскі, Гарадзенскі, Граеўскі, Дамброўскі, Заблудаўскі, Замбраўскі, Кольнаўскі, Крынкаўскі, Лапскі, Ломжынскі, Монькаўскі (у тым жа годзе перайменаваны ў Кнышынскі), Парэцкі (у тым жа годзе большая частка аддана Летувіскай ССР), Саколкаўскі, Сапоцкінскі, Скідзельскі, Сьвіслацкі, Сьнядоўскі, Цеханавецкі, Чыжаўскі і Ядвабнаўскі.
Ліквідацыя
рэдагавацьЗ чэрвеня 1941 году гэтыя тэрыторыі апынуліся пад акупацыяй Трэцяга Райху. Пасьля другога заняцьця Беластоцкай вобласьці савецкімі войскамі ў верасьні 1944 году яны вярнуліся пад адміністрацыю БССР, але паводле савецка-польскай дамовы наконт межаў ад 16 жніўня 1945 году 17 раёнаў былі аддадзеныя Польскай Народнай Рэспублікі разам з 3 раёнамі Берасьцейскай вобласьці. Пры гэтым падрыхтоўка, падпісаньне і ратыфікацыя дамовы былі ажыцьцёўлены без удзелу ўпаўнаважаных прадстаўнікоў БССР, яна не абмяркоўвалася ў найвышэйшых органах дзяржаўнай улады Беларусі, дамова парушала палажэньні Канстытуцыі СССР 1936 году і Канстытуцыі БССР 1937 году, якія патрабавалі згоды саюзнай рэспублікі на зьмяненьне яе граніц. З пункту гледжаньня міжнароднага права дамова ўяўляла сабой чарговы падзел тэрыторыі Беларусі[5]. Пасьля перадачы тэрыторыяў вобласьць была ліквідаваная, а з астатняй часткі, што засталася ў Беларускай ССР, была створаная Гарадзенская вобласьць.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Мапа: Падзел Польскай Рэспублікі паміж СССР і Трэці Райхам паводле Пакту Молатава-Рыбэнтропа
- ^ Мапа падзелу Польшчы. Подпісы: Сталін, Рыбэнтроп
- ^ Марэк Вежбіцкі: Depolonizacja i kolektywizacja. В: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939—1941. Выд. 2. Варшава: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, сс. 301—314, сэрыя: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2
- ^ пад рэд. Мар’яна Семаковіча: Вайна на два фронты. 17 верасьня 1939 года — агрэсія СССР супраць Польшчы. У: Нарыс гісторыі Польскай Дзяржавы і Народа. Х-ХХІ ст. с. 226
- ^ Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8 С. 197
