Бацьвіньне
Бацьві́ньне:
- надземная расьлінная маса агароднінных, кармавых і тэхнічных караняплодаў (буракоў, бручкі, рэпы, морквы, пастарнаку, цыкорыі ды іншых) і клубневых (бульбы і тапінамбуру), якая застаецца ў выглядзе другараднага прадукту пры вырошчваньні гэтых расьлінаў дзеля атрыманьня каранёў або клубняў.
- старабеларуская назва бурака лісьцевага, мангольду. Вядомасьць атрымала прымаўка: «Ці ў вашага Радзівіла бацьвіньне не ўрадзіла?», тым часам яшчэ польскі паэт Вацлаў Патоцкі(pl) (1622—1696) у адным з сваіх твораў тлумачыў, што «boćwiny па-літоўску, па-нашаму ćwikły»[1]. Паводле беларускай народнай песьні, добра вядомай з парыскай лекцыі пра Беларусь Аляксандра Рыпінскага[2], апісаньня Барысаўскага павету Яўстаха Тышкевіча[3], слоўніка Насовіча і зборніка беларускіх песень Пятра Бяссонава — «Кузьма і Дзям’ян два ліцьвіны, прынесьлі гаршочак бацьвіньня»[4], а паводле варыяцыі гэтай жа песьні на Піншчыне — «два літвіны із Дывін прынясьлі гаршчык батвін»[5]. Апроч таго, фальклярыст і этнограф Міхал Федароўскі, які зьбіраў этнаграфічную беларушчыну ў 1877—1904 гадох, засьведчыў бытаваньне ў Сакольскім павеце наступнай прымаўкі: «Ліцьвінкі спрадаюць бацьвінкі»[6].
- бацьвіньнік — халодны суп на квасе, які запраўляюць адварным лісьцем буракоў, мангольду, крапівой і лебядой, зялёнай цыбуляй, агурком, а таксама адварной чырвонай і белай рыбай (сьвежай або салёнавэнджанай).
На паўночным захадзе Беларусі і ў Віленскім краі пашырылася іншая назва бацьвіньня — лапеня.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Potocki W. Ogrod fraszek. — Lwów, 1907. S. 324.
- ^ Rypiński A. Białoruś. Kilka słów o poezji prostego ludu tej naszej polskiej prowincji i o jego śpiewie, tańcach, etc. — Paryż, 1840. S. 42.
- ^ Tyszkiewicz E. Opisanie powiatu borysowskiego pod względem statystycznym, geognostycznym, historycznym, gospodarczym, przemysłowo-handlowym i lekarskim, z dodaniem wiadomości: o obyczajach, spiewach, przysłowiach i ubiorach ludu, gusłach, zabobonach itd. — Wilno, 1847. S. 384.
- ^ Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 31.
- ^ Zienkiewicz R. Piosenki gminne ludu pińskiego. — Kowno, 1851. S. 8.
- ^ Federowski M. Lud białoruski na Rusi Litewskiej. T. 4. — Warszawa, 1935. S. 167.
