Аляксандар Акінчыц

Аляксандар Акінчыц
	Аляксандар Акінчыц
Род дзейнасьці	лекар, мэмуарыст
Дата нараджэньня	9 лютага 1839
Месца нараджэньня	Сялец Пружанскага павету
Дата сьмерці	18 сакавіка 1886
Месца сьмерці	Вільпрэ
Месца вучобы	мэдычны факультэт Маскоўскага ўнівэрсытэту[d];
Занятак	публіцыст, лекар
Бацька	Восіп Акінчыц
Маці	Паўліна з Галіёфаў
Жонка	Жазэфіна Залеская; Ганна Кракавецкая
Дзеці	з Жазэфінай Залескай: Жазэфіна Багдана Сафія Паўліна; з Ганнай Кракавецкай: Юзэф Тэадор; Уладзімер Павал; Браніслаў Мар’ян; Бэрнард Севярын Багдан;
	Аляксандар Акінчыц у Вікісховішчы

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Акінчыц.

Алякса́ндар Во́сіпавіч Акі́нчыц гербу Аксак^[1] (9 лютага [ст. ст. 28 студзеня] 1839, в. Сялец Пружанскага павету, Расейская імпэрыя — 18 сакавіка 1886, Вільпрэ, Сена-і-Ўаза, Францыя) — мэдык, публіцыст, мэмуарыст. Удзельнік паўстаньня 1863 году.

Жыцьцяпіс

Сярэднюю адукацыю атрымаў у Пружане, у 1856 паступіў на мэдычны факультэт Маскоўскага ўнівэрсытэту (скончыў 10 чэрвеня 1861), доктар мэдыцыны. У верасьні 1862 прызначаны звышштатным акруговым урачом Слонімскага павету, пасьля акруговым урачом Пружанскага і Слонімскага паветаў. Пражываў у Шарашове. На кані і пешкі наведваў хворых у Пружане, Стараволі, Белавежы, хутка заваяваўшы аўтарытэт сярод мясцовых жыхароў.

У красавіку 1863 атрымаў прадпісаньне ад Варшаўскага рэвалюцыйнага камітэту і далучыўся да стваранага аддзелу пружанскага шляхціча Фэлікса Влодэка, разам зь якім накіраваўся ў Міхалінскі лес. Тут да іх далучыліся рэшткі разгромленай групы Самульскага, пакінутага Рагінскім для кіраўніцтва паўстаньнем у Пружане. У Міхаліне паўстанцы аб’ядналіся з аддзелам «Млотка» Стравінскага. Аляксандар Акінчыц найбольш займаўся аказаньнем мэдычнай дапамогі параненым.

Увосень 1863 з прычыны захворваньня ног і нырак Аляксандар замешкаў у сваякоў Замойскіх ля Кабылаўкі, пасьля вярнуўся ў матчыны маёнтак Нямковічы Пружанскага павету.

14 лістапада арыштаваны «за бытность в мятежной шайке и не явку к властям по возвращении из оной»^[2] і кінуты ў пружанскую вязьніцу. Нават знаходзячыся ў турме, атрымліваў запрашэньні да хворых шляхцічаў, куды яго суправаджалі пад канвоем. Удзячныя пацыенты напісалі таксама некалькі прашэньняў да ўладаў на вызваленьне лекара, аднак яны засталіся без адказу^[3].

13 красавіка 1864 ваенным судом у Горадні прыгавораны да пазбаўленьня ўсіх правоў стану і 15 гадоў катаргі. На этапе між Табольскам і Томскам разам зь яшчэ двума вязьнямі здолеў схавацца пад імёнамі памерлых ад тыфу. Акінчыц застаўся ў Томску пад імем Мечыслаў Мілеўскі. На конях і пешшу дабраўся да цэнтральных раёнаў Расеі. З дапамогаю расейскіх рэвалюцыйных групаў з фальшывым пашпартам у жніўні 1865 разам з Зыгмунтам Мінейкам даехаў да Парыжу.

Ягоны дыплём не прызнаваўся ў Францыі, таму мусіў прайсьці адпаведныя курсы і ў ліпені 1867 пасьпяхова здаў іспыт на званьне доктара мэдыцыны. Займаўся лекарскай практыкай у Вільпрэ непадалёк ад Вэрсалю.

11 лютага 1882 атрымаў францускае грамадзянства^[4].

Памёр 18 сакавіка 1886, заразіўшыся на грып ад уласных пацыентаў^[5]. На помніку выбіты надпіс «Раб абавязку, ахвяра сваёй адданасьці»^[6].

Дзейнасьць

Браў актыўны ўдзел у дзейнасьці эмігранцкіх арганізацыяў уцекачоў з тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай.

Магіла Аляксандра Акінчыца ў францускім Вільпрэ

Выступаў з публікацыямі ў прэсе. Для свайго цесьця Юзэфа-Багдана Залескага(pl) па памяці запісаў сьпіс знакамітай паэмы «Тарас на Парнасе», які на дадзены момант зьяўляецца самым раньнім вядомым яе варыянтам^[7].

Напісаў па-польску мэмуары «Ўспаміны пра побыт у Расеі ў 1863 г.», якія былі перакладзеныя на францускую мову Жазэфінай Богдан (па-француску: Joséphine Bohdan). Арыгінал на польскай мове не апублікаваны і захоўваўся ў архіве сям’і. Цяпер яго месцазнаходжаньне невядомае.

Сям’я

Меў 4 братоў і 4 сясьцёр.

28 красавіка 1871 ажаніўся з Жазэфінай (Юзэфай) Ганнай Залескай, дачкой паэта-эмігранта Багдана Залескага. Пражывалі ў Фантэнблё па вуліцы дэ Франс, 88^[8]. У шлюбе мелі дачку Жазэфіну Багдану Сафію Паўліну (19.03.1872 — 1942)^[9].

2 сакавіка 1878 узяў другі шлюб з Ганнай Кракавецкай, зь якой мелі чатырох дзяцей: Юзэфа Тэадора (24.02.1879 — 29.09.1954)^[10], Уладзімера Паўла (22.12.1879 — 19.01.1880)^[11], Браніслава Мар’яна (24.01.1881 — 8.12.1942)^[12] і Марыю Бэрнарда Севярына Багдана (23.10.1882 — 25.05.1915)^[13].

Памяць

У францускім месьце Вільпрэ (за 30 км на захад ад Парыжу) дзейнічае невялікі музэй «доктара Аляксандра», ягоным імем названая адна з вуліцаў гэтага гораду^[14].

Крыніцы і заўвагі

^ Aleksander Okińczyc h. Aksak (пол.). Genealogija potomków Sejmu Wielkiego. Праверана 27 кастрычніка 2011 г.
^ Алег Карповіч (24 студзеня 2010) Акінчыцы: Імкненне да свабоды. Рэха Берасьцейшчыны. Праверана 27 кастрычніка 2011 г.
^ Натальля Пракаповіч. Паўстанцкі лекар // Раённыя будні. — 13 лютага 2013. — № 12 (9557). — С. 5.
^ Décret de naturalisation(недаступная спасылка)
^ https://web.archive.org/web/20110723024231/http://babouchka.net/album/samsung/2009/100SSCAM/SNC00022.jpg
^ Suzanne Okinczyc se recueille sur la tombe de son grand-père
^ Александр Ильин. Влодки и Окинчицы — повстанцы с Берёзовщины // Гістарычная брама. — 2008. — № 1 (23).
^ Aleksander Okinczyc a Villepreux (1867-1886) Blogspot. Teczka-Paris (6 траўня 2009). Праверана 27 кастрычніка 2011 г.
^ Joséphine Bohdan Sophie Pauline Okinczyc (анг.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.
^ Joseph Théodore Okinczyc (фр.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.
^ Wladimir Paul Okinczyc (фр.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.
^ Bronislas Marie Okinczyc (анг.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.
^ Marie Bernard Séverin Bohdan Okinczyc (анг.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.
^ Rue du Docteur Alexandre (фр.). Google Maps. Праверана 27 кастрычніка 2011 г.

Літаратура

Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.

Вонкавыя спасылкі

Аляксандар Акінчыц — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Акінчыцы: Імкненне да свабоды
Alexandre Okinczyc (1839—1886) (анг.) (фр.)
Мэмуары др. Аляксандра Акінчыца ў перакладзе Крыштафа Мінэйкі (анг.)
Мэмуары др. Аляксандра Акінчыца ў перакладзе Мікалая Сінкевіча(недаступная спасылка) (рас.)
Aleksander Okinczyc a Villepreux (1867—1886) (фр.)

[sejm-1] Aleksander Okińczyc h. Aksak (пол.). Genealogija potomków Sejmu Wielkiego. Праверана 27 кастрычніка 2011 г.

[reha-2] Алег Карповіч (24 студзеня 2010) Акінчыцы: Імкненне да свабоды. Рэха Берасьцейшчыны. Праверана 27 кастрычніка 2011 г.

[3] Натальля Пракаповіч. Паўстанцкі лекар // Раённыя будні. — 13 лютага 2013. — № 12 (9557). — С. 5.

[4] Décret de naturalisation(недаступная спасылка)

[5] ttps://web.archive.org/web/20110723024231/http://babouchka.net/album/samsung/2009/100SSCAM/SNC00022.jpg

[6] Suzanne Okinczyc se recueille sur la tombe de son grand-père

[brama10-7] Александр Ильин. Влодки и Окинчицы — повстанцы с Берёзовщины // Гістарычная брама. — 2008. — № 1 (23).

[8] Aleksander Okinczyc a Villepreux (1867-1886) Blogspot. Teczka-Paris (6 траўня 2009). Праверана 27 кастрычніка 2011 г.

[9] Joséphine Bohdan Sophie Pauline Okinczyc (анг.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.

[10] Joseph Théodore Okinczyc (фр.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.

[11] Wladimir Paul Okinczyc (фр.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.

[12] Bronislas Marie Okinczyc (анг.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.

[13] Marie Bernard Séverin Bohdan Okinczyc (анг.) MyHeritage Праверана 19 лютага 2013 г.

[14] Rue du Docteur Alexandre (фр.). Google Maps. Праверана 27 кастрычніка 2011 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]