Вікіпэдыя

Ірына Вільдэ

Ірына Вільдэ (па-ўкраінску: Іри́на Ві́льде), сапраўднае імя і прозьвішча — Дарына Макаго́н (укр. Дарина Дмитрівна Макогон, па мужы Палатню́к; 5 траўня 1907, Чарнаўцы, Аўстра-Вугоршчына — 30 кастрычніка 1982, Львоў, УССР) — украінская пісьменьніца. Ляўрэатка Дзяржаўнай прэміі УССР імя Т. Р. Шаўчэнкі (1965). Дэпутатка Вярхоўнага Савету Ўкраінскай ССР 2-га скліканьня[2].

Ірына Вільдэ
Ірина Вільде
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Дарына Макаго́н
Псэўданімы Ірына Вільдэ
Нарадзілася 5 траўня 1907(1907-05-05)
Памерла 30 кастрычніка 1982(1982-10-30) (75 гадоў)
Пахаваная
Бацькі Dmytro Makohon[d]
Сужэнец Yevhen Polotniuk[d]
Дзеці Yarema Polotniuk[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, навэлістка
Гады творчасьці 1930-1982
Жанр апавяданьне, навэля, раман
Мова украінская мова
Дэбют 1930
Значныя творы Метелики на шпильках (1936), Сестри Річинські (1958-1964), Життя тільки починається (1961)
Узнагароды
ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР ордэн Дружбы народаў ордэн «Знак Пашаны»
Ганаровага грамата Прэзыдыюму Вярхоўнай Рады УССР

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Нарадзілася 5 траўня 1907 году ў Чарнаўцах ў сям’і пісьменьніка Дзьмітрыя Макагона, які паходзіў з Харосткава (Галічына), працаваў настаўнікам на Букавіне; маці была немкай. Браты: Арэст (быў сябрам Украінскай вайсковай арганізацыі, эміграваў у Нямеччыну), Багдан (быў ваенным дывізіі СС «Галічына», уцёк з Бродзкага катла, эміграваў у ЗША)[2].

З 1922 году навучалася ў Чарнавіцкай гімназіі. У сувязі з тым, што Чарнаўцы ў 1918 году былі акупаваныя Румыніяй, у 1923 годзе сям’я Макагонаў пераехала ў Станіславаў у Польскую Рэспубліку, дзе бацька стаў працаваць настаўнікам. Дарына на ўсё жыцьцё захавала любоў да букавінскага краю[2].

У Станіслававе Дарына хадзіла ў мясцовую гімназію. Пасьля заканчэньня вучобы на гуманітарным факультэце Львоўскага ўнівэрсытэту (1928—1933), працавала настаўніцай у Каламыі, а затым рэдактаркай газэты «Жіноча доля» (1933—1939)[2].

Друкавацца пачала з студэнцкіх гадоў. У 1930 годзе была апублікаванае апавяданьне маладой пісьменьніцы «Аповесьць жыцьця» (пазьней названае — «Паэма жыцьця»). На працягу 1930—1939 гадоў Вільдэ апублікавала шэраг апавяданьняў і аповесьцяў з жыцьця інтэлігенцыі, мяшчанства, навучэнскай моладзі Заходняй Украіны [3].

У 1935 годзе — упершыню пад псэўданімам Ірына Вільдэ надрукавала аповесьць «Матылькі на высокіх абцасах»[3].

Пасьля далучэньня Заходняй Украіны да УССР працягвала працаваць з добра знаёмай ёй тэмай сям’і ў буржуазным грамадзтве (раман «Паўналетнія дзеці», 1939)[3].

У 1940 годзе І. Вільдэ была прынятая ў Саюз пісьменьнікаў СССР[4].

На працягу 1945—1949 гадоў — спэцыяльная карэспандэнтка газэты «Правда Украины»[4].

У 1947 годзе Вільдэ была абраная дэпутаткай Вярхоўнага Савету Ўкраінскай ССР 2 скліканьня[4].

З 1965 па 1966 гады ўзначальвала Львоўскую арганізацыю Саюза пісьменьнікаў УССР[4].

Як старшыня Львоўскага аддзяленьня Саюзу пісьменьнікаў Украіны разам з Раманам Іванычуком, Раманам Лубкіўскім, Якавам Стэцюком, Уладзімерам Гжыцкім і кіраўніком Львоўскага аддзяленьня Саюзу мастакоў Украіны Эмануілам Мыскам яна прасіла суд адпусьціць на парукі літаратуразнаўцу і мастацтвазнаўцу Багдана Горыня, судзімага «за антысавецкую дзейнасьць». Гэта быў своеасаблівы пратэст супраць арыштаў[5].

Не абмінулі Ірыну Вільдэ шматлікія жыцьцёвыя канфлікты і праблемы (доўгі час яна хварэла на расьсеяны склероз). У 1950-я гады ейны старэйшы сын Ярэм вывучаў усходнія мовы і літаратуру і прыняў ісьлям. Максыма-малодшага сына некалькі разоў арыштоўваў КДБ (на пачатку перабудовы выехаў у ЗША, на пачатку 1990-х загінуў у аўтакатастрофе)[5].

Памерла 30 кастрычніка 1982 году ў Львове. Пахаваная на Лычакаўскіх могілках у Львове[5].

Творчасьць

рэдагаваць

Раньняя проза Ірыны Вільдэ разьвівалася перш за ўсё ў стылі нэарамантызму і сымбалізму — сучасных плыняў літаратуры. На яе паўплывалі Вольга Кабылянская і Міхаіл Яцькоў, зь якімі яна падтрымлівала асабістыя кантакты, а таксама польскія пісьменьніцы Марыя Дамброўская і Зоф’я Налкоўская. Яна таксама была знаёмая з апошнімі тэндэнцыямі ў эўрапейскім літаратурным працэсе[6].

Дамінанта раньняга стылю І. Вільдэ — навэлястычнасьць. Такі характар мае аповесьць «Матылькі на высокіх абцасах», у якой эпізоды не зьведзеныя да кампазыцыйнай цэласнасьці[7].

Вільдэ аддала даніну патрабаваньням сацрэалізму ў сваіх творах, сабраных у наступных кнігах: «Яблуні зацвіли вдруге» (1949), «Нова Лукавиця» (1953), «Життя тільки починається» (1961), «Людське тепло» (1964)[7].

Кульмінацыяй творчасьці І. Вільдэ стаў яе раман «Сестри Річинські» (кн. 1, Львоў, 1958; кн. 1—2, Кіеў, 1964; кн. 2, Львоў, 1965). Па жанры — сямейны раман-хроніка з вострым драматычным сюжэтам, які ўзнаўляе партрэт дня — панараму жыцьця Галічыны першай паловы ХХ стагодзьдзя ў адзінстве сацыяльна-бытавога, філязофскага і індывідуальна-псыхалягічнага пачаткаў праз прызму ўнікальных чалавечых лёсаў, з глыбокім веданьнем жаночай псыхалёгіі[8].

Творы

рэдагаваць
  • «Метелики на шпильках» (аповесьць, 1936)
  • «Б'є восьма» (аповесьць, 1936);
  • «Химерне серце» (зборнік навэляў, 1936);
  • «Повнолітні діти» (аповесьць, 1939);
  • «Історія одного життя» (1946);
  • «Наші батьки розійшлися» (1946);
  • «Ті з Ковальської» (1947);
  • «Її портрет» (1948);
  • «Стежинами життя» (1949);
  • «Яблуні зацвіли вдруге» (1949);
  • «Повісті та оповідання» (1949);
  • Одноактна п'єса «Сватання» (1950);
  • Раман «Повнолітні діти» (1952);
  • «Кури» (1953);
  • «Нова Лукавиця» (1953);
  • «Оповідання» (1954);
  • «На порозі» (1955);
  • Раман «Сестри Річинські» (кніга 1 — 1958; кніга 2 — 1964);
  • Собрание сочинений. — Т. 1—5. — М., 1958;
  • «Ти мене не любив» (1958);
  • «Винен тільки я» (1959);
  • «Життя тільки починається» (1961);
  • «Троянди і терня» (1961);
  • «Людське тепло» (1964);
  • Твори. — Т. 1—5. — К., 1967—1968;
  • Збірка ліричних мініатюр «Окрушини» (1969);
  • Трилогія «Метелики на шпильках» (2007)[9].

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Степанович К. Л. Личаківський некрополь (укр.) — 2006. — С. 327. — ISBN 978-966-8955-00-6
  2. ^ а б в г Волинський К. П. Вільде Ірина // Українська літературна енциклопедія. — Т. 1. — К., 1988. — С. 321—322.
  3. ^ а б в Письменники Радянської України: біобібліографічний довідник. / Авт.-упоряд.: В. К. Коваль, В. П. Павловська. — К.: Радянський письменник, 1981. — 327 с. — С. 34—35.
  4. ^ а б в г Енциклопедія українознавства: Словникова частина: [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович. — Париж—Нью-Йорк: Молоде життя, 1955—1995.. Словникова частина. — Т. 1. — С. 281.
  5. ^ а б в Єфіменко Г. Г. Вільде Ірина // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — Київ: Наукова думка, 2003. — Т. 1: А — В. — 688 с.: іл. — С. 557—558.
  6. ^ Гусар Ю. Цвітуть яблуні між троянд і терня: 5 травня — 105 років від дня народження письменниці Ірини Вільде / Юхим Гусар // Буковинське віче. — № 18. — 2012. — 4 травня. — С. 4.
  7. ^ а б М. М. Ільницький Вільде Ірина // Енциклопедія сучасної України, https://esu.com.ua/search_articles.php?id=34550
  8. ^ Попович Жанна Ірина Вільде не була дикою // Дзеркало тижня. — 2006. — № 25. — 1—7 липня.
  9. ^ Шевченківські лауреати 1962—2001: Енциклопедичний довідник. — К., 2001. — С. 74—75.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ірына_Вільдэ&oldid=2400804»