Вікіпэдыя

Вольга Кабылянская

Во́льга Кабыля́нская (па-ўкраінску: О́льга Кобиля́нська; 27 лістапада 1863, м. Гура-Гумора, цяпер Румынія — 21 сакавіка 1942, Чарнаўцы, Украіна) — украінская пісьменьніца-мадэрністка, удзельніца фэмінісцкага руху ў Букавіне.

Вольга Кабылянская
Ольга Кобилянська
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 27 лістапада 1863(1863-11-27)[1]
Памерла 21 сакавіка 1942(1942-03-21)[5][3][6][…] (78 гадоў)
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, актывіст за права жанчын, публіцыстка, перакладніца
Гады творчасьці 1880—1942
Мова украінская мова[9] і нямецкая[9]
Дэбют 1880
Значныя творы Valse mélancolique (1894), Земля (1895—1901), Царівна (1895), В неділю рано зілля копала… (1908), Апостол черні (1926)

Жыцьцяпіс

рэдагаваць

Бацька, дробны чыноўнік Юльян Якаўлевіч Кабылянскі, нарадзіўся ў Галічыне. Належаў да шляхецкага роду, які меў свой герб і паходзіў з Прыдняпроўя. Маці, Марыя Вэрнэр, паходзіла з апалячанай нямецкай сям’і. Ейным сваяком быў вядомы нямецкі паэт-рамантык Захарыяс Вэрнэр. Праз любоў да свайго мужа Марыя Вэрнэр вывучыла ўкраінскую мову, прыняла грэка-каталіцкую веру і выхоўвала ўсіх дзяцей у любові да Ўкраіны. Брат Вольгі Сьцяпан быў жывапісцам (сярод яго твораў — партрэты сястры). Яшчэ адзін брат — Юльян — праславіўся як філёляг[10]. Вольга скончыла 4 клясы пачатковай школы, яна марыць аб далейшай адукацыі, якая ў той час была недаступнай для жанчынаў. Таму маладая Вольга настойліва набывае веды самастойна: карыстаецца падручнікамі братоў, прыслухоўваецца да іх гутарак і дыскусіяў, шмат чытае. У гэты пэрыяд яе пачынае цікавіць жаночае пытаньне і праблемы эмансіпацыі[11]. Тады ж Вольга Кабылянская робіць першыя літаратурныя крокі — вядзе дзёньнік па-нямецку, піша вершы па-нямецку і па-польску[12]. У 1881 г. знаёміцца з сям’ёй лекара Акунеўскага і пачынае сябраваць зь ягонай дачкой Сафіяй. Менавіта яна паўплывала на пісьменьніцу ў выбары асноўнай мовы працы. «Загаварыла са мной па-ўкраінску, пераконваючы, што мне трэба пісаць не па-нямецку, а для свайго народа — па-ўкраінску, навучыла фанэтыкай пісаць, надавала ўкраінскіх кнігаў», — згадвае Вольга Кабылянская ў аўтабіяграфіі[13]. У 1883 г. Сафія Акунеўская знаёміць Вольгу з фэміністкай і пісьменьніцай Натальляй Кобрынскай, якая таксама моцна паўплывае на погляды Вольгі Кабылянскай[14].

З 1891 году жыве ў Чарнаўцах. З гэтым местам пісьменьніца зьвязала жыцьцё да сьмерці.

Творчасьць

рэдагаваць

Першыя творы пісала па-нямецку: «Hortense, oder Ein Bild aus einem Madchenleben» (Гартанза, альбо нарыс зь жыцьця адной дзяўчыны, 1880), «Schicksal oder Wille» (Доля ці воля, 1883)[15]. Паступова пад уплывам блізкага атачэньня, асабліва сяброўкі Сафіі Акунеўскай, перайшла цалкам на ўкраінскую мову.

У 1894 г. стала адной з ініцыятарак стварэньня Таварыства рускіх жанчынаў у Букавіне («Товариства руських жінок на Буковині»). Мэта дзейнасьці руху была апісаная В. Кабылянскай ў брашуры «Дещо про ідею жіночого руху», у якой яна зьвярнула ўвагу на праблемы жанчынаў сярэдняй клясы, адстойвала іх роўныя правы і права на годнае жыцьцё[16]. Таму ўжо ў раньніх тэкстах пісьменьніца шмат піша пра лёс жанчыны, апісвае ейны духоўны сьвет на фоне сацыяльных праблемаў, падкрэсьлівае іх права шукаць уласнае шчасьце («Гортенза», «Вона вийшла заміж», «Людина», «Царівна»)[17]. Да ўсяго В. Кабылянская закранае маральныя праблемы адукаваных жанчынаў, прадстаўніцаў украінскай інтэлігенцыі. Наагул тэма інтэлігенціі прысутнічае ва ўсёй творчасьці пісьменьніцы — ад раньніх апавяданьняў (канец 19 ст.) да раману «Апостол черні» (1926).

Вёска і сацыяльна-псіхалягічныя і маральна-этычныя праблемы, зьвязаныя зь вясковым жыцьцём — другі кірунак творчасьці В. Кабылянскай[18]. Зь дзёньнікаў пісьменьніцы бачна, што ў другой палове 1880-х яна разважала пра лёс вяскоўцаў, пра пранікненьне ў іх жыцьцё сацыялісцкіх ідэяў[19]. У аповесьці «Жабрачка» (1895) аўтарка упершыню паказала чалавека з народу, які апынуўся бяз сродкаў да існаваньня і, які жыве з міласьціні. У сярэдзіне 1890-х В. Кабылянская пастаянна зьвяртаецца да тэмы вёскі, чаму садзейнічалі шчыльнцыя кантакты зь вяскоўцамі, у прыватнасці зь вёскі Дымка (напрыклад, тэма страшнага братазабойства, апісаная ў аповесьці «Зямля», была запазычаная з рэальных падзеяў вёскі). Вясковую тэму пісьменьніца асьвятляе і ў такіх творах, як «Банк рустикальний», «На полях», «У св. Івана», «Час», «Некультурна»[20].

У многіх тэкстах пісьменьніцы адчуваецца ўплыў сымбалізму («Valse mélancolique», «Сниться», «Пресвятая Богородице, помилуй нас!»). В. Кабылянская належыць да мадэрнісцкай плыні ўкраінскай літаратуры[21].

Творы

рэдагаваць

Па-ўкраінску:[22]

● Картинки з життя Буковини (1885) — апавяданьні.

● Видиво (1885) — алегарычныя замалёўка.

● Голубка і дуб (1886) — алегарычная замалёўка.

● Вона вийшла заміж (1886—1887) — апавяданьні.

● Людина (1886) — аповесьць.

● Природа (1887) — навэля].

● Жебрачка (1888).

● У св. Івана (1890) — апавяданьні.

● Impromtu phantasie (1894).

● Valse mélancolique (1894).

● Рожі (1896) — мініатура.

● Він і вона (1895) — апавяданьні.

● Час (1895).

● Битва (1895).

● У св. Івана (1895) — апавяданьні.

● Банк рустикальний (1895) — апавяданьні.

● Земля (1895—1901) — аповесьць.

● Аристократка (1896).

● Некультурна (1897) — навэля.

● Поети (1897) — мініатура.

● Слово зворушенного серця.

● Царівна (1895).

● Що я любив (1896) — мініацюра, апавяданьні.

● Покора (1898).

● Акорди (1898).

● На полях (1898) — апавяданьні.

● Там звізди пробивались (1900) — мініацюра.

● Під голим небом (1900) — нарыс.

● Смутно колишуться сосни (1901) — мініацюра.

● Мої лілеї (1901) — мініацюра.

● Самітно мені на Русі (1902) — мініацюра.

● Осінню (1902).

● За готар (1903) — апавяданьні.

● До світа (1903).

● Ніоба (1905) — аповесьць.

● В долах (1907) — мініацюра.

● В неділю рано зілля копала… (1908).

● Весняний акорд (1910) — мініацюра.

● Через кладку (1911) — раман.

● За ситуаціями (1913).

● Юда (1917).

● Лист засудженого вояка до своєї жінки (1917).

● Назустріч долі (1917).

● Сниться (1917).

● Василка (1922).

● Вовчиха (1923) — апавяданьні.

● Зійшов з розуму (1923).

● Апостол черні (1926) — раман.

● Але Господь мовчить… (1927).

● Пресвятая Богородиця, помилуй нас! (1928).

● Не смійтесь (1933).


Па-нямецку:[23]

● «Hortense, oder Ein Bild aus einem Madchenleben» («Гартанза, альбо нарыс зь жыцьця адной дзяўчыны») (1880),

● «Schicksal oder Wille» («Доля ці воля») (1883),

● «Ein Lebensbild aus der Bukowina» («Малюнак з жыцьця Букавіны») (1885),

● «Sie hat geheiratet» («Яна выйшла замуж») (1887).

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Olha Julianiwna Kobyljanska // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
  2. ^ http://www.encyclopediaofukraine.com/Literature.asp
  3. ^ а б в http://www.artsoflife.ca/documents/OK150anniversary/Kobylianska%20Koffee%20House%20Program.pdf
  4. ^ http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CK%5CO%5CKobylianskaOlha.htm
  5. ^ Кобылянская Ольга Юлиановна // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ^ http://www.goodreads.com/author/show/4854979._
  7. ^ http://ukrweekly.com/archive/pdf3/2008/The_Ukrainian_Weekly_2008-03.pdf
  8. ^ http://ukraine4you.blogspot.com/2011/11/chernovtsy-city-tour.html
  9. ^ а б Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
  10. ^ Вознюк В. Ольга Кобилянська. — Х.: Фоліо, 2012.
  11. ^ Гундорова Т. Femina melancholica. Стать і культура в гендерній утопії Ольги Кобилянської. — К. : Критика, 2002.
  12. ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
  13. ^ Врублевська В. Шарітка з Рунгу. Біографічний роман про Ольгу Кобилянську. — К. : Видавничий центр «Академія», 2007.
  14. ^ Гундорова Т. Марлітівський стиль: жіноче читання, масова література і Ольга Кобилянська // Гендерна перспектива. — К.: Факт, 2004.
  15. ^ Гоцур Л. В. Ольга Кобилянська в українсько-німецьких взаєминах: дис. канд. філол. наук: 10.01.03 / Л. В. Гоцур ; КДПІ ім. М. П. Драгоманова. — К., 1992.
  16. ^ Гундорова Т. Марлітівський стиль: жіноче читання, масова література і Ольга Кобилянська // Гендерна перспектива. — К.: Факт, 2004.
  17. ^ Ушкалов Л. Урок 41 «Ось ти, і жий!» Вступ до філософії українського фемінізму // Що таке українська література: есеї. — Львів : ВСЛ, 2015.
  18. ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
  19. ^ Павлишин М. Ольга Кобилянська: прочитання. — Х.: Акта. — 360 с.
  20. ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
  21. ^ Павлишин М. Ольга Кобилянська: прочитання. — Х.: Акта. — 360 с.
  22. ^ Кобилянська Ольга Юліанівна // Українська музична енциклопедія. Т. 2: [Е — К] / Гол. редкол. Г. Скрипник. — Київ : Видавництво Інституту мистецтвознавства, фольклористики та етнології НАН України, 2008. — С. 444—445.
  23. ^ Вознюк В. Ольга Кобилянська. — Х.: Фоліо, 2012.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вольга_Кабылянская&oldid=2400833»